 |
| |
Iwona Alechnowicz
SPÓR O PSYCHOLOGIĘ EKSPERYMENTALNĄ
W DYSKUSJACH FILOZOFICZNYCH
NA POCZĄTKU XX WIEKU
rok wyd. 2010, stron 189 + wkl. ilustr., miękka oprawa foliowana, format ok. 23,5 cm x 16,5 cm
Z notatki wydawniczej :
Książka przedstawia złożone relacje między filozofią a psychologią na początku XX wieku,
a zatem w czasie, gdy dokonywał się proces różnicowania się obu dyscyplin i następowało
ich oddzielenie od siebie. Jednym z bardziej znaczących momentów tego procesu był spór
o zasadność stosowania metod eksperymentalnych w badaniu świadomości i psychiki.
Filozofowie w większości przypadków odnosili się niechętnie do tego typu metod.
Jednak część z nich nie tylko stosowała eksperymenty psychologiczne w badaniach
teoriopoznawczych, ale prowadziła laboratoria psychologiczne. Pozwala to przypuszczać,
iż spór o psychologię eksperymentalną był wyrazem kontrowersji dotyczącej charakteru poznania
filozoficznego występującej w obrębie samej filozofii. Duża grupa filozofów broniła „czystości”
tego poznania nie dopuszczając do wiązania filozofii z psychologią. Inni natomiast uważali,
iż obie dyscypliny są na siebie zdane a ich instytucjonalne oddzielenie nie powinno wpłynąć
na ich dobre relacje. W książce przedstawione są dyskusje filozoficzne, w których dochodziły do głosu
różne oceny psychologii eksperymentalnej zyskującej na początku XX wieku coraz większe znaczenie
w naukach humanistycznych.
Książka adresowana jest do wszystkich, którzy interesują się historią dwudziestowiecznej filozofii
oraz początkami nowoczesnej psychologii.
Z recenzji prof. dr. hab. Andrzeja Przyłębskiego :
Fakt skierowania przez grupę filozofów niemieckich, zaniepokojonych obsadzeniem katedr filozofii przez psychologów
pisma okólnego do mediów oraz wszystkich rad naukowych niemieckich uniwersytetów, stał się dla Autorki pretekstem
do refleksji nad postrzeganiem relacji starej, osadzonej już akademicko dyscypliny, jaką była filozofia, i wyłaniającej się
z niej nowej nauki, jaką była współczesna psychologia, śmiało posługująca się technikami eksperymentalnymi,
niczym klasyczna nauka przyrodnicza. Autorce udaje się w sposób plastyczny i zarazem kompetentny [...] pokazać
zarówno genezę jak i kulisy sporu, który w jej przekonaniu wywołany został przez obawę większości akademickich filozofów
przed nowym sposobem uprawiania filozofii, bardziej otwartym na inspiracje ze strony nauk empirycznych w ogóle,
a psychologii eksperymentalnej w szczególności.
Ze słowa wstępnego :
1. Złożone relacje między powstającą przed ponad wiekiem nową szczegółową dyscypliną naukową — psychologią — a filozofią
stanowią bardzo interesujący moment zarówno w historii filozofii, jak i w historii nauki. W niniejszej pracy analizie poddany zostanie
jeden z aspektów tych relacji, a mianowicie spór filozofii z psychologią eksperymentalną, która na początku XX wieku zyskiwała
coraz większe znaczenie i przejmowała obszary badań należące tradycyjnie do filozofii.
Spór o psychologię eksperymentalną nie dotyczył jednak tylko, jak można by przypuszczać, zakresu kompetencji jednej i drugiej dyscypliny.
Gdyby tak było, wówczas niezrozumiałe pozostawałyby powody, dla których wielu filozofów rozważających kwestie świadomości
czy procesów poznawczych sięgało w tym czasie po wyniki eksperymentów psychologicznych, nie stając się przez to psychologami.
Ich koledzy, podejmujący w swych pracach podobne problemy, nie wykraczali poza tradycyjne sposoby ich ujmowania.
Istota sporu dotyczyła zatem metod badania świadomości i psychiki bądź też, w szerszym znaczeniu, życia duchowego.
W zależności od sposobu ich rozumienia odwoływano się do empirycznych metod badawczych stosowanych w psychologii
lub też je odrzucano. Ujawnienie kontrowersji między filozofią a psychologią w postaci sporu o psychologię eksperymentalną
w tym szczególnym momencie historycznym, kiedy psychologia zyskiwała metodyczną samodzielność, stanie się zrozumiałe,
gdy przybliżona zostanie sytuacja, w jakiej znajdowała się wówczas filozofia. Określa się ją często jako kryzys jej tożsamości
po ostatecznym wyczerpaniu się takiej jej możliwości, jaka się urzeczywistniła w systemie Hegla. Po upadku tego systemu pojawiły się
różne sposoby przywracania filozofii rangi dyscypliny ścisłej, która nie posługuje się spekulacjami, a uzyskuje wyniki porównywalne
z wynikami osiąganymi w naukach szczegółowych. Próbowano budować na nowo filozofię jako naukę, a znaczyło to przede wszystkim,
że miała się ona stać dyscypliną, w której uzyskuje się poznanie pewne, a nie jedynie prawdopodobne.
Celem niniejszej pracy nie jest wyłącznie przedstawienie sporu sprzed wieku i dokonanie próby jego interpretacji.
Ma ona być także refleksją nad możliwością zachowania ścisłości w filozofii. Nie chodzi o takie znaczenie tego terminu, w jakim występował
on przed wiekiem, a zatem nie o ścisłość jako naukowość, ale jako metodyczność. Filozofia zyskałaby na ścisłości,
posiłkując się metodami nauk empirycznych, a przynajmniej odwołując się do uzyskiwanych przez nie wyników.
Niechęć do tak rozumianej metodyczności filozofii wynikała przed wiekiem, a i dziś nie jest inaczej, z obawy przed utratą specyfiki poznania
filozoficznego, ponieważ — jak się sądzi — korzystanie z wyników badań psychologicznych czy socjologicznych oznacza
wchodzenie w kompetencje tych nauk i przekraczanie własnych. Jak pokażą analizy prowadzone w niniejszej pracy,
za takim myśleniem kryło się przed wiekiem przekonanie o „wyższości" poznania filozoficznego nad poznaniem empirycznym,
w tym przypadku psychologicznym...
SPIS TREŚCI :
Słowo wstępne
Wprowadzenie. Historyczne relacje między filozofią a psychologią
Część I
Kontekst historyczno-problemowy sporu o psychologię eksperymentalną
Rozdział 1
Kryzys filozofii
1.1. Filozofia wobec rozwoju nauk szczegółowych
1.1.1. Naturalistyczne ujęcia świadomości
1.2. Znaczenie psychologii w nowym ugruntowaniu filozofii
Rozdział 2
Świadomość jako przedmiot — przedmioty świadomości
2.1. Myślowe symbole wrażeń
2.2. Wrażenia i spostrzeżenia zmysłowe
2.2.1. Elementy świadomości i ich złożenia
2.3. Przedmioty świadomości wewnętrznej
2.3.1. Bezpośrednie spostrzeganie przedmiotów
2.4. Akty psychiczne i ich treści
2.4.1. Percepcje a przedstawienia
2.4.2. Sądy
2.4.3. Uczucia towarzyszące sądom
Rozdział 3
Całościowy charakter procesów psychicznych
3.1. Jedność świadomości
3.2. Zjawiska i funkcje psychiczne
3.2.1. Powiązanie funkcji psychicznych z treściami psychicznymi
3.3. Konstelacje i kompleksy psychiczne
3.4. Postacie
3.5. Strumień świadomości
Część II
Filozofowie wobec psychologii eksperymentalnej
Rozdział 4
Początek sporu
4.1. Psychologiczne ugruntowanie nauk o duchu
4.2. Projekt psychologii opisowej Diltheya - rozumienie przeciw wyjaśnianiu
4.2.1. Zarzuty Ebbinghausa
4.2.2. Polemika Diltheya z Windelbandem
4.3. Psychologia opisowa Diltheya a fenomenologia Husserla
Rozdział 5
Teoretyczne i instytucjonalne aspekty sporu filozofii z psychologią
5.1. Niechęć do „formalnej scholastyki cyfrowej"
5.2. Oświadczenie w sprawie psychologii eksperymentalnej
5.2.1. W obronie psychologii
5.2.2. Znaczenie psychologii dla nauk o duchu
5.3. Filozofia „czysta" a psychologia eksperymentalna
5.4. Psychologia eksperymentalna w kontekście krytyki psychologizmu
Część III
Laboratoria psychologiczne filozofów
Rozdział 6
Udział psychologii eksperymentalnej w badaniach filozoficznych
6.1. Filozofowie w laboratoriach psychologicznych — Meinong, Hönigswald, Twardowski
6.1.1. Laboratorium psychologiczne Meinonga na Uniwersytecie w Grazu
6.1.2. Badania psychologiczne Hönigswalda w laboratorium psychologicznym na Uniwersytecie Wrocławskim
6.1.3. Pracownia psychologiczna Twardowskiego na Uniwersytecie we Lwowie
6.2. Psychologia w filozofii
Zakończenie
Bibliografia
Indeks nazwisk
Spis ilustracji
Zusammenfassung
KAŻDY OFEROWANY EGZEMPLARZ JEST SPRAWDZANY
W CELU WYKLUCZENIA EWENTUALNYCH
DEFEKTÓW DRUKARSKICH !
ZAPRASZAM DO PRZEJRZENIA PEŁNEJ OFERTY KSIĘGARNI E-KODEKS !!!
W przypadku dodatkowych pytań proszę przesłać wiadomość. |
|
|
|
|
|
