Trzecia odsłona znakomitej gry strategicznej ze studia Paradox Interactive, która pozwala na cofnięcie się w czasie do XV wieku i pokierowanie rozwojem wybranej przez siebie nacji. Podobnie jak w poprzednich odsłonach, twórcy oddają w nasze ręce każdy aspekt działalności państwa, w tym dyplomację, handel, gospodarkę, religię czy armię. Autorzy podążają ścieżką wytyczoną przez Europa Universalis oraz Europa Universalis II i nie zmieniają proporcji czy wagi poszczególnych, wyżej wymienionych elementów. Wszystkie zależności są takie, jak w dwóch pierwszych częściach. Celem trójki jest po prostu wzbogacenie doświadczeń płynących z rozgrywki, dobrze już znanej fanom serii.

Nasza zabawa we władcę rozpoczyna się w roku 1453, zaraz po zdobyciu Konstantynopola przez Turków, a jej koniec zbiega się mniej więcej z wybuchami rewolucji amerykańskiej i francuskiej. Do naszej dyspozycji oddano ponad 250 historycznych nacji, a teren na jakim toczą się zmagania składa się z ponad 1700 prowincji i stref morskich zlokalizowanych na wszystkich kontynentach. Gra ma podłoże historyczne, dlatego też na samym początku zastajemy świat dokładnie w takim stanie, w jakim się wówczas znajdował. Mowa m.in. o granicach państw, panujących władcach, ustrojach czy stanie gospodarczym. Dalszy przebieg wydarzeń zależy już wyłącznie od poczynań gracza oraz władców kierowanych przez procedury A.I. Zatem nic nie stoi na przeszkodzie aby Portugalczycy skolonizowali Wirginię lub Polska stała się Imperium, które obejmie swym zasięgiem całą Europę.

Naturalnie, pomimo tego, że możemy całkowicie zmienić przebieg historii, to gra stara się dość wiernie pokazać różnice kulturowe pomiędzy nacjami (np. architektura budynków europejskich i chińskich, czy różne typy wojsk), jak również odtwarzać rzeczywisty postęp naukowo-techniczny (nie uświadczymy tu żadnych wynalazków, jakie nie znane są ludzkości).

Elementem, na który zwrócono szczególną uwagę przy produkcji Europa Universalis III jest interfejs użytkownika. Przeszedł on gruntowną modernizację, gdyż starano się uczynić go bardziej intuicyjnym w obsłudze i tym samym przyjaźniejszym dla osób, które po raz pierwszy stykają się z cyklem Europa Universalis. Dla weteranów serii przygotowano też całą gamę nowości, jak choćby zwiększono interakcję pomiędzy papieżem i władcami państw, pojawiają się też wpływowe osobowości z rodzin szlacheckich (znane z Crusader Kings), opcje przywódcze z Victorii oraz wywiad znany z serii Hearts of Iron.