PRZEDMOWA
Z końcem roku 1923 przyniosły depesze niezwykle ciekawą dla świata literackiego wiadomość o przyjęciu w poczet „Nieśmiertelnych w miejsce zmarłego Alfreda Capusa — Edwarda Estaunie, powieściopisarza i krytyka. Kto jest ten Estaunie, tak mało znany we Francji, a zupełnie nieznany ogółowi czytelników zagranicą; jakież zasługi tego powieściopisarza, które mu zjednały, tak niespodziewanie na pozór, najzaszczytniejszą nagrodę, jaką Francja obywatelom swym ofiarować może ?
Estaunie jest z zawodu inżynierem-prawnikiem, który niebawem po ukończeniu studjów wstąpił do służby rządowej w charakterze inżyniera-telegrafisty. Urodził się 4 lutego 1862 roku w Dijon. Tworzy od 34 lat; pierwsze jego dzieło „Un Simple" — Prostaczek, ukazało się w r. 1890. Jako inżynier-telegrafista wyjeżdża z urzędu do Holandji, skąd przywozi swe wrażenią i uwagi o mistrzach holenderskiego malarstwa „Petits Maitres, Impressions de Hollan-de". W r. 1911 zostaje generalnym inspektorem poczt. W czasie wojny obejmuje z ramienia, rządu ważne stanowisko przy armji angielskiej, po wojnie pracuje przy boku Milleranda w Strasburgu w charakterze przewodniczącego alzackiej komisji likwidacyjnej.
Twórczość literacka Estaunie jest rozmiarami bardzo skromna. Prócz wymienionych „Wrażeń", jedenaście powieści: „Un Simple", „Bonne Dame", „Le Ferment", „L'Empreinte", „L'Epave", „La Vie Secrete", „Les Choses Voient", „Solitudes", ,,L' Ascension de M. Baslevre", „L'Appel de la Route", „L`infirme aux mains de Lumiex": oto całość dorobku literackiego nowego członka Akademji Francuskiej.
Wiele z tych dzieł zostało nagrodzonych przez Akademję: „L`Empreinte" otrzymała najwyższą nagrodę Akademji, „Solitudes" — „Prix Nee", „La vie Secrete" — nagrodę „La vielheureuse".
Zakres tematów, jakie Estaunie w powieściach tych porusza, jest niewielki. Obraz współżycia domu i rzeczy z duszą pokoleń, które od wieków w nim mieszkały (Les Choses Voient), walka człowieka z piętnem, jakiema jego duszy
wyryło wychowanie (L`Empreinte), wizerunek wewnętrznego życia, jakiegoś jednego, wielkiego umiłowania, które każdy nosi w sobie, jako najcenniejszą sprężynę swego działania, racji bytu i szczęścia (L'Epave, La Vie Secrete): to wystarczające dla Estaunie tematy do stworzeniu rzeczy pięknych, przepojonych dziwną słodyczą liryzmu, tragiczną grozą, lub czarem głębokiej i prawdy. Bo też nie o ciekawą fabułę, nie o bogactwo zdarzeń i żywą akcję zewnętrzną chodzi, autorowi.
Przecudowna sztuka Estaunie polega na mistrzowskiem wykrywaniu ruchu i życia, jego czaru, lśniącego smutkiem czy radością, tam, gdzie pozornie panuje spokój, martwota i pustka, na wnikaniu w głębię serc i dusz ludzi zwyczajnych, pędzących swój żywot w szarych, codziennych warunkach i dobywaniu z tej głębi niewyczerpanych skarbów potężnego, bogatego życia wewnętrznego. A życie to pokazane gest zawsze w formie skończonej i doskonałej. Żadnego chaosu, żadnego balastu, zbytecznych opisów, natłoku myśli, nadmiaru słów; jasna, celowa, rozumnie obmyślana, logiczna konstrukcja, harmonja szczegółów, związanych ściśle z całością, trafny zawsze dobór kształtu, sprawiają, że mimo   braku   akcji   zewnętrznej,   powieści Estaunie czyta się z niesłabnącem zaciekawieniem.
Estaunie skupił w swem dziele najcenniejsze cechy francuskiego genjuszu. Głębia i dokładność analizy psychicznej, umiejętne użycie nieskomplikowanych środków dla ujęcia jej wyników, ścisłość, prostota i szczerość wyrazu, wreszcie niepokalana czystość języka: oto zalety, które wyniosły autora „Rozbitka" na fotel członka Akademji Francuskiej."