Eseje polityczne

István Bibó bywa określany jako wybitny, a nawet wielki, myśliciel społeczny i polityczny. Pisma jego ukazywały się w USA, Francji, Niemczech i kilku innych krajach. Przygotowując niniejszą edycję, musiałem ponownie – jako tłumacz pism Istvána Bibó i badacz jego twórczości – zadać sobie pytanie o aktualność dzieła węgierskiego myśliciela. Pytanie to nachodziło mnie już wcześniej, zwłaszcza wówczas, gdy w trakcie lektury rozmaitych prac zachodnich, poruszających problematykę, którą zajmował się niegdyś Bibó, przychodziło mi stwierdzić, że ich autorzy nader rzadko odwołują się do niego. Pocieszająca – i zapewne w wielu przypadkach zasadna – byłaby świadomość, że go zupełnie nie znają. Tyle że takie pocieszenie jest jednak bardzo kruche i wątpliwe, skoro jego źródłem jest fakt, że prace Bibó, mimo że tłumaczone i wydane, nie znalazły się w międzynarodowym krwioobiegu nauk społecznych… Wiele do myślenia dają też losy Istvána Bibó w jego kraju ojczystym. Wielka rola, jaką odgrywał w pierwszych latach powojennych, ranga jego ówczesnych dokonań intelektualnych, legendarna postawa niezłomnego męża stanu z 1956 roku i represje, jakich za to doświadczył ze strony komunistycznego reżimu, sprawiły, że dla węgierskiej opozycji demokratycznej stał się jednym z najwyższych i przez nikogo nie kwestionowanych autorytetów. Pozycję tę ugruntowało węgierskie wydanie jego dzieł. W latach osiemdziesiątych, na progu transformacji ustrojowej, jawił się jako wzór intelektualisty i polityka. Czynnikiem skupiającym wokół Bibó całą opozycję ówczesną był wspólny przeciwnik: komunistyczny aparat partyjny i państwowy ze swym zapleczem biurokratycznym i ideologicznym. Wszak Bibó był od najmłodszych lat zdeklarowanym przeciwnikiem wszelkich totalizmów ze szczególnym uwzględnieniem marksistowsko-leninowskiego totalizmu komunistycznego. Można się niekiedy spotkać z opinią, że był też głównym ideologiem węgierskiego przewrotu ustrojowego… (ze wstępu tłumacza)