1. Kotły parowe i wodne wraz z urządzeniami pomocniczymi —
Bogusław Maludziński 13

1.1. Rodzaje i budowa kotłów 13
1.1.1. Podział urządzeń kotłowych 13
1.1.2. Elementy składowe urządzenia kotłowego 18
1.1.3. Wielkości charakterystyczne kotłów 23
1.1.4. Osprzęt kotła i przyrządy kontrolujące 28

1.2. Parametry paliw stosowanych w kotłach 29
1.2.1. Węgiel kamienny 30
1.2.2. Koks 30
1.2.3. Poprawa jakości spalania węgla 30
1.2.4. Spalanie węgla w paleniskach rusztowych 31
1.2.5. Olej opałowy 34

1.3. Modernizacja kotłów w celu zwiększenia ich sprawności energetycznej 38
1.3.1. Zastosowanie racjonalizacji technologii spalania węgla 39
1.3.2. Ograniczenia w modernizacji 39
1.3.3. Oszczędność energii chemicznej paliw gazowych przez stosowanie ekono-mizerów i kotłów kondensujacych 40

1.4. Rozruch kotłów 42
1.4.1. Kryteria rozruchu kotła 42

1.5. Badania kotłów 43
1.6. Eksploatacja kotłów 45
1.7. Zabezpieczenia przed roszeniem w komorze spalania w kotłach 49
1.8. Zasady doboru kotłów parowych płomienicowo-płomieniówkowych 57
1.9. Trwałość kotłów 58

Literatura do rozdziału 59
Wykaz PN i BN cytowanych w rozdziale 59
Wykaz aktów prawnych omawianych w rozdziale 62
Wykaz tabel zamieszczonych w rozdziale 63
Wykaz rysunków zamieszczonych w rozdziale 63

2. Budowa sieci i instalacji cieplnych wraz z urządzeniami pomocniczymi
— Jan Krupa 65

2.1. Budowa sieci cieplnych 65
2.1.1. Uwagi wstępne 65
2.1.2. Podział sieci cieplnych 65
2.1.3. Elementy sieci cieplnych 66

2.1.3.1. Przewody 66
2.1.3.2. Łuki 66
2.1.3.3. Odgałęzienia 67
2.1.3.4. Izolacje cieplne rurociągów 68
2.1.3.5. Siecipreizolowane 69
2.1.3.6. Kompensatory (wydłużki) 72
2.1.3.7. Punkty stałe (podpory) 74
2.1.3.8. Podpory ruchome (przesuwne) 75
2.1.3.9. Armatura odcinająca 76
2.1.3.10. Odwodnienia 79
2.1.3.11. Odpowietrzenia 81
2.1.3.12. Komory ciepłownicze 81
2.1.3.13. Systemy alarmowe 82
2.1.3.14. Aparatura kontrolno-pomiarowa 82
2.1.3.15. Nośnik energii cieplnej 83

2.2. Zasady ruchu sieci cieplnych 84
2.2.1. Przyjmowanie sieci cieplnych do eksploatacji 84
2.2.2. Dokumentacja sieci cieplnych 85
2.2.3. Ruch sieci cieplnych (ogólne zasady) 86
2.2.3.1. Regulacja ilości dostarczanej energii cieplnej 87
2.2.4. Przygotowanie do uruchomienia sieci 89
2.2.5. Uruchamianie sieci 91

2.2.5.1. Uruchamianie sieci wodnych 91
2.2.5.2. Uruchamianie sieci parowych , 91
2.2.6. Prowadzenie ruchu sieci cieplnych 92
2.2.6.1. Sieci cieplne wodne 92
2.2.6.2. Sieci cieplne parowe 93
2.2.6.3. Oględziny sieci 94
2.2.6.4. Wypadki awaryjnego wyłączania sieci z ruchu 94
2.2.6.5. Wyłączanie sieci z ruchu i obsługa w czasie postoju 94

2.2.7. Wymagania BHP 95
2.2.8. Zasady bezpieczeństwa przeciwpożarowego 96

2.3. Węzły cieplne 97
2.3.1. Ogólna charakterystyka i przeznaczenie 97
2.3.2. Klasyfikacja (podział) węzłów cieplnych 99
2.3.3. Budowa i elementy węzłów cieplnych 99
2.3.3.1. Wymienniki ciepła 101
2.3.4. Rodzaje węzłów cieplnych 115
2.3.4.1. Węzły bezpośrednie 115
2.3.4.2. Węzły pośrednie 117
2.3.4.3. Parowe węzły cieplne 119

2.4. Instalacje centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej 120
2.4.1. Rodzaje i podział instalacji 120
2.4.2. Sposób rozprowadzania wody w instalacji 121
2.4.3. Elementy instalacji 122

2.4.3.1. Przewody 122
2.4.3.2. Grzejniki 123
2.4.3.3. Armatura 124

2.5. Zasady ruchu węzłów i instalacji 129
2.5.1. Ogólne zasady ruchu 129
2.5.2. Czynności związane z uruchamianiem węzła cieplnego i instalacji 130
2.5.3. Eksploatacja węzłów i instalacji 130

2.5.3.1. Uruchamianie 130
2.5.3.2. Odstawianie węzła oraz instalacji z ruchu 132
2.5.3.3. Typowe zakłócenia w pracy węzłów, instalacji i zaworów termostatycznych. 132

Literatura do rozdziału 134
Wykaz PN cytowanych w rozdziale 134
Wykaz aktów prawnych omawianych w rozdziale 134
Wykaz rysunków zamieszczonych w rozdziale 135

3. Przemysłowe urządzenia odbiorcze pary i gorącej wody —
Bogusław Maludziński 137

3.1. Podstawy wymiany ciepła w wymiennikach 137
3.2. Możliwości poprawy współczynnika przenikania ciepła w wymiennikach. ... 138
3.3. Wybór typu wymiennika ciepła 142
3.4. Instrukcja obsługi urządzeń 143

3.5. Zagadnienia dotyczące wykorzystania pary jako nośnika energii 144
3.5.1. Właściwości pary wodnej 144
3.5.2. Opory przenoszenia ciepła 146

3.6. Wykonywanie instalacji parowych i skroplinowych 146
3.7. Spadki rurociągów parowych i skroplinowych 146
3.8. Ukształtowanie sieci i instalacji 148
3.9. Rurociągi parowe i skroplinowe 148
3.10. Powietrze w instalacjach parowych 149

3.11. Skraplanie pary 150
3.11.1. Uderzenie wodne 150

3.12. Odwodnienie instalacji 152

3.13. Urządzenia odwadniające 153
3.13.1. Wodooddzielacze 154
3.13.2. Odwadniacze 154

3.13.2.1. Odwadniacze termostatyczne 154
3.13.2.2. Odwadniacze mechaniczne 158
3.13.2.3. Odwadniacze termodynamiczne 163

3.14. Pompowanie skroplin 164

Literatura do rozdziału 164
Wykaz PN cytowanych w rozdziale 165
Wykaz rysunków zamieszczonychw rozdziale 165
Wykaz tabel zamieszczonych w rozdziale 165

4. Budowa i eksploatacja urządzeń chłodniczych, wentylacyjnych i klimatyzacyj nych o mocy ponad 50 kW — Kazimierz Wojtas 167

4.1. Wstęp 167

4.2. Budowa i funkcjonowanie urządzeń 167
4.2.1. Agregaty i systemy ziębnicze 167
4.2.1.1. Lewobieżny obieg termodynamiczny 167
4.2.1.2. Schemat sprężarkowego urządzenia ziębniczego 168
4.2.1.3. Podstawowe rodzaje urządzeń i systemów ziębienia w klimatyzacji i chłodnictwie 170
4.2.1.4. Zakresy parametrów pracy urządzeń ziębniczych 176
4.2.1.5. Wyposażenie zabezpieczająco-sterujące agregatu ziębniczego 177
4.2.1.6. Sposoby regulacji urządzeń ziębiących 178
4.2.2. Centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne 179
4.2.2.1. Powietrze wilgotne i procesy uzdatniania zachodzące w centrali 179
4.2.2.2. Wymiana ciepła i rodzaje wymienników 182
4.2.2.3. Urządzenia do nawilżania powietrza 184
4.2.2.4. Wentylatory 185
4.2.2.5. Odzysk ciepła 186
4.2.2.6. Systemy sterowania 188

4.3. Czynniki ziębnicze i nośniki ciepła — bezpieczeństwo i eksploatacja 188
4.3.1. Czynniki ziębnicze — zagadnienia ogólne 188
4.3.2. Czynniki ziębnicze — zagadnienia bezpieczeństwa 194
4.3.3. Instalacje ziębnicze — zagadnienia bezpieczeństwa 197

4.3.3.1. Próba wytrzymałości ciśnieniowej elementów 198
4.3.3.2. Próba ciśnieniowa kompletnej instalacji 198
4.3.3.3. Próba szczelności 198
4.3.3.4. Próby zbiorników ciśnieniowych 199
4.3.3.5. Świadectwo próby wytrzymałościowej 199
4.3.3.6. Rurociągi ziębnicze 199
4.3.3.7. Zabezpieczenie instalacji ziębniczej przed zbyt wysokim ciśnieniem 200
4.3.3.8. Oznakowanie instalacji lub jej części 201

4.3.4. Instalacje ziębnicze — warunki bezpieczeństwa dla podłączeń elektrycznych 202
4.3.5. Instalacje ziębnicze — warunki bezpieczeństwa dla pomieszczeń maszynowni 202

4.3.5.1. Wymagania ogólne 203
4.3.5.2. Wymagania specjalne 203
4.3.6. Wentylacja pomieszczeń maszynowni chłodniczej 204
4.3.6.1. Wentylacja naturalna 204
4.3.6.2. Wentylacja mechaniczna 204
4.3.7. Inne specjalne środki ostrożności 205
4.3.7.1. Czynnik ziębniczy składowany w maszynowni 205
4.3.7.2. Wzrost temperatury w otoczeniu parowaczy 205
4.3.7.3. Bezpieczeństwo osób w komorach chłodniczych 205
4.3.7.4. Zraszacze stosowane przy wycieku amoniaku 205
4.3.7.5. Ciecze pośredniczące 205

4.3.8. Zalecenia lokalizacyjne dla instalacji ziębniczych 206
4.3.9. Zalecenia lokalizacyjne dla prowadzenia przewodów ziębniczych 207

4.4. Zasady eksploatacji urządzeń ziębniczych i klimatyzacyjnych 211
4.4.1. Zasady ogólne związane z BHP 211
4.4.1.1. Przeszkolenie personelu użytkownika 211
4.4.1.2. Instrukcja obsługi 212
4.4.1.3. Wytyczne dotyczące sprzętu bezpieczeństwa 212
4.4.2. Instalacja i rozruch urządzeń ziębniczych — na przykładzie agregatu ze skra placzem chłodzonym wodą. 213
4.4.2.1. Przetłaczanie czynnika ziębniczego 213
4.4.2.2. Połączenia hydrauliczne do agregatu ziębiącego 214
4.4.2.3. Podłączenia elektryczne agregatu 214
4.4.2.4. Procedura czynności przed rozruchem agregatu ziębniczego 215
4.4.2.5. Sekwencja rozruchowa agregatu 215
4.4.2.6. Arkusz i protokół rozruchu agregatu ziębniczego 216
4.4.2.7. Zakres parametrów pracy agregatu ziębniczego (wskazówki praktyczne) 217
4.4.2.8. Główne przyczyny nieprawidłowej pracy agregatu (najczęściej spotykane). .. 218
4.4.2.9. Konserwacja instalacji i urządzeń ziębniczych i klimatyzacyjnych 219
4.4.2.10. Zalecenia dotyczące remontów zasadniczych instalacji 219
4.4.3. Podstawowe wytyczne dotyczące czynności związanych z odbiorem instalacji ziębniczej przez nadzór budowlany 219
4.4.4. Podstawowe zagadnienia oraz elementy wyposażenia związanego z serwisowaniem agregatów ziębniczych 220

4.4.4.1. Opróżnianie agregatu z czynnika ziębniczego 220
4.4.4.2. Sprawdzanie czystości oleju w sprężarce 221
4.4.4.3. Pobieranie próbki oleju 222
4.4.4.4. Metoda dopełniania oleju przy pomocy podciśnienia 222
4.4.4.5. Metoda napełniania olejem sprężarki semi-hermetycznej przy pomocy pompy oleju 223
4.4.4.6. Sprawdzanie skuteczności działania zaworów sprężarki 223
4.4.4.7. Wilgoć i jej skutki dla układu ziębniczego 224
4.4.4.8. Usuwanie wilgoci z obiegu 225
4.4.4.9. Próby ciśnieniowe i badanie szczelności instalacji ziębniczej. 225

4.5. Podstawowe wytyczne dotyczące odbioru wykonanych instalacji wentylacji i klimatyzacji 227
4.5.1. Przedmiot i zakres normy 227
4.5.2. Procedura badań i kontroli 227
4.5.3. Sprawdzanie kompletności instalacji 227

Literatura do rozdziału 230
Wykaz rysunków zamieszczonych w rozdziale 233
Wykaz tabel zamieszczonych w rozdziale 234

5. Pompy, dmuchawy i wentylatory —Jerzy Grela 235

5.1. Pompy 235
5.1.1. Ogólne definicje i wielkości charakterystyczne 235
5.1.2. Podział i zakresy pracy pomp 237

5.1.2.1. Pompy wyporowe 237
5.1.2.2. Pompy wirowe 240
5.1.3. Dobór pomp i ich współpraca z siecią. 246
5.1.3.1. Dobór pomp 246
5.1.3.2. Współpraca pomp z siecią. 248
5.1.3.3. Regulacja parametrów pracy pomp 250
5.1.4. Kawitacja w pompach oraz sposoby jej zapobiegania 252
5.1.4.1. Powstawanie kawitacji i jej skutki 252
5.1.4.2. Sposoby zapobiegania powstawaniu kawitacji 252

5.2. Dmuchawy i wentylatory 253
5.2.1. Ogólne definicje i wielkości charakterystyczne 253
5.2.2. Podział i zakresy pracy dmuchaw i wentylatorów 254

5.2.2.1. Przebieg zjawisk wewnątrz dmuchaw i wentylatorów 254
5.2.2.2. Dmuchawy i wentylatory promieniowe 255
5.2.2.3. Dmuchawy i wentylatory osiowe 255
5.2.2.4. Bezwymiarowe charakterystyki 257
5.2.2.5. Zakres zmian parametrów 258
5.2.3. Dobór i współpraca z siecią. 258
5.2.3.1. Współpraca z siecią 258
5.2.3.2. Współpraca kilku wentylatorów (dmuchaw) 260
5.2.4. Regulacja wentylatorów i dmuchaw 260
5.2.4.1. Regulacja dławieniem 260
5.2.4.2. Regulacja kierownicami wstępnymi 260
5.2.4.3. Regulacja łopatkami wirnika 261
5.2.4.4. Regulacja przez zmianą prędkości obrotowej 261
5.2.4.5. Porównanie rożnych rodzajów regulacji 262

Literatura do rozdziału 262
Wykaz rysunków zamieszczonych w rozdziale 263
Wykaz tabel zamieszczonych w rozdziale 264

6. Sprężarki i instalacje sprężonego powietrza
— Bronisława Gniewek-Grzybczyą 265

6.1. Sprężarki wyporowe 265
6.1.1. Wiadomości wstępne 265
6.1.2. Zasada działania sprężarek wyporowych 266
6.1.3. Parametry pracy sprężarki 266
6.1.3.1. Zastosowanie sprężarek tłokowych 266
6.1.4. Teoria sprężarek tłokowych 267
6.1.5. Rzeczywiste przebiegi sprężania 269
6.1.6. Rzeczywisty wykres indykatorowy sprężarki jednostopniowej 271
6.1.7. Teoretyczna i rzeczywista wydajność sprężarki. Zapotrzebowanie mocy 271
6.1.7.1. Wydajność rzeczywista 272
6.1.8. Sprężanie wielostopniowe 274
6.1.9. Przykładowe rozwiązania konstrukcyjne sprężarek tłokowych 277
6.1.10. Regulacja wydajności 278
6.1.11. Obsługa sprężarek tłokowych 278
Literatura do części 1 rozdziału 280

6.2. Sprężarki wirnikowe 281
6.2.1. Zastosowanie 281
6.2.2. Zasada działania 281
6.2.3. Proces sprężania w sprężarce wirnikowej 284
6.2.4. Konstrukcje sprężarek wirnikowych 288
6.2.5. Charakterystyki sprężarek 290
6.2.6. Współpraca sprężarki z siecią i regulacja 291

Literatura do części 2 rozdziału 294
Wykaz rysunków zamieszczonych w rozdziale 295
Wykaz tabel zamieszczonych w rozdziale 295

7. Urządzenia do składowania, magazynowania i rozładunku paliw starych — Janusz Baran 297

7.1. Zbiorniki 297
7.2. Parcie wywierane na ściany pionowe i zamknięcia zbiorników 298
7.3. Opróżnianie zbiorników — prędkość wypływu 301
7.4. Nawisy i sklepienia 302
7.5. Urządzenia do pomiaru stopnia napełnienia zbiorników 303
7.6. Zamknięcia zbiorników 303
7.7. Podajniki 306
7.8. Rodzaje podajników 306
7.9. Składy węgla 311
7.10. Ogólne zasady składowania 311
7.11. Podział składów i ich wyposażenie 312
7.12. Urządzenia doprowadzające i zwałujące 314
7.13. Urządzenia odprowadzające węgiel ze zwałów 316

Literatura do rozdziału 319
Wykaz PN cytowanych w rozdziale 319
Wykaz rysunków zamieszczonych w rozdziale 319
Wykaz tabel zamieszczonych w rozdziale 320

8. Magazynowanie paliw płynnych —Janusz Baran 321

8.1. Paliwa płynne — charakterystyka 321
8.2. Straty magazynowe 322
8.3. Wpływ składowania na jakość paliw 324
8.4. Rodzaje zbiorników przeznaczonych do magazynowania paliw płynnych. ... 325
8.5. Zbiorniki cylindryczne pionowe z dachami stałymi 325
8.6. Zbiorniki cylindryczne pionowe z pływającymi dachami 327
8.7. Zbiorniki cylindryczne pionowe z dachami stałymi i pływającymi pokryciami 330
8.8. Zbiorniki cylindryczne pionowe podziemne 331
8.9. Zbiorniki cylindryczne poziome 331
8.10. Podstawowy osprzęt zbiorników 332

Literatura do rozdziału 336
Wykaz PN cytowanych w rozdziale 336
Wykaz aktów prawnych omawianych w rozdziale 337
Wykaz rysunków zamieszczonych w rozdziale 337
Wykaz tabel zamieszczonych w rozdziale 337

9. Piece przemysłowe — pronisława Gniewek GrzybczyĄ 339

9.1. Zadania pieców przemysłowych 339
9.2. Klasyfikacja pieców grzewczych 339
9.3. Wymiana ciepła w piecach przemysłoych o znacznej objętości swobodnej przestrzeni roboczej 342
9.4. Model cieplnej pracy pieca oparty na promieniowaniu i konwekcji 347
9.5. Nagrzewanie fluidalne 349
9.6. Palniki gazowe 350
9.7. Obliczanie palników gazowych 352
9.8. Prawidłowa praca palników 359
9.9. Zasady bilansowania pieców grzewczych 359
9.10. Kontrola cieplnej pracy pieca 363

Literatura do rozdziału 364
Wykaz rysunków zamieszczonych w rozdziale 365
Wykaz tabel zamieszczonych w rozdziale 365

10. Aparatura kontrolno-pomiarowa — Jerzy Wojciechowski 367

10.1. Wstęp 367

10.2. Pomiar temperatury 367
10.2.1. Wprowadzenie 367
10.2.2. Termometry rozszerzalnościowe 370

10.2.2.1. Termometry cieczowe 371
10.2.2.2. Termometry metalowe 372
10.2.3. Termometry manometryczne 373
10.2.3.1. Termometry manometryczne cieczowe 373
10.2.3.2. Termometry manometryczne gazowe 374
10.2.3.3. Termometry manometryczne parowe 374
10.2.4. Termometry rezystancyjne 375
10.2.4.1. Termometry rezystancyjne metalowe 375
10.2.4.2. Termometry rezystancyjne półprzewodnikowe (termistory) 378
10.2.4.3. Układy pomiarowe termometrów rezystancyjnych 380
10.2.5. Termometry termoelektryczne (termopary) 383
10.2.5.1. Układy pomiarowe termoelementów 389
10.2.5.2. Układy kompensacyjne pomiaru siły termoelektrycznej 391

10.3. Pomiar ciśnienia 392
10.3.1. Wprowadzenie 392
10.3.2. Ciśnieniomierze hydrostatyczne 394
10.3.3. Ciśnieniomierze z elementem sprężystym (sprężynowe) 399

10.3.3.1. Ciśnieniomierze z rurką Bourdona 400
10.3.3.2. Ciśnieniomierze membranowe (przeponowe) 401
10.3.3.3. Ciśnieniomierze puszkowe i mieszkowe 402

10.3.4. Pomiar ciśnienia atmosferycznego 403
10.3.5. Przetworniki ciśnienia 404

10.3.5.1. Przetworniki rezystancyjne 405
10.3.5.2. Przetworniki piezoelektryczne 405
10.3.5.3. Przetworniki tensometryczne 407
10.3.6. Dobór i montaż ciśnieniomierzy 410

10.4. Pomiar strumienia płynu 411
10.4.1. Wprowadzenie 412
10.4.2. Przepływomierze zwężkowe 413
10.4.2.1. Kryzy. 415
10.4.2.2. Dysze 416
10.4.2.3. Zwężka Venturiego 417

10.4.3. Przepływomierze pływakowe (rotametry) 420
10.4.4. Przepływomierze z ratującym elementem 421

10.4.4.1. Przepływomierze wirnikowe 422
10.4.4.2. Przepływomierze komorowe 426
10.4.5. Przepływomierze elektromagnetyczne 429

10.5. Analizatory spalin 432
10.5.1. Czujniki elektrochemiczne 434
10.5.2. Czujniki paramagnetyczne 434
10.5.3. Czujniki katalityczne 435
10.5.4. Czujniki absorpcyjne (optyczne) 435
10.5.5. Czujniki z ogniwem z tlenku cyrkonu 435

10.6. Liczniki ciepła 436
10.7. Prawna kontrola metrologiczna przyrządów pomiarowych 438

Literatura do rozdziału 438
Wykaz PN wymienionych w rozdziale 439
Wykaz rysuknów zamieszczonych w rozdziale 439
Wykaz tabel zamieszczonych w rozdziale 441

11. Turbiny parowe -Jan Górski 443

11.1. Wprowadzenie 443
11.1.1. Czynniki obiegowe - charakterystyka i właściwości 443
11.1.2. Właściwości wody i pary wodnej 443
11.1.3. Model gazu doskonałego 446
11.1.4. Podstawowe prawa zachowania 447
11.1.5. Bilans energii układu przepływowego 447

11.2. Obieg siłowni parowej 452
11.2.1. Obieg Clausiusa-Rankine'a 452

11.3. Obieg turbiny gazowej 455
11.3.1. Chłodzenie turbin 459

11.4. Typy turbin parowych 461
11.4.1. Uwagi ogólne 461
11.4.2. Klasyfikacja i przykłady turbin parowych 461

11.5. Przepływ przez stopień turbiny parowej 465
11.5.1. Proces w wieńcu dyszowym 465
11.5.2. Stopień akcyjny 467
11.5.3. Stopień reakcyjny 469
11.5.4. Profilowanie łopatek 470
11.5.5. Straty w stopniu 470

11.6. Układy parowo-gazowe i systemy kogeneracji 471
11.6.1. Systemy TG ze schładzaniem powietrza i wtryskiem wody 475

Literatura do rozdziału 477
Wykaz rysunków zamieszczonych w rozdziale 478
Wykaz tabel zamieszczonych w rozdziale 478
Literatura 479
Wykaz norm cytowanych w treści 482
Wykaz aktów prawnych omawianych w treści 487
Wykaz rysunków zamieszczonych w treści 487
Wykaz tabel zamieszczonych w treści 495