PAPIEŻ BENEDYKT XVO ENCYKLICE „RERUM NOVARUM*„Chcemy przypomnieć, cośmy nieraz powtarzali, że encyklika „Rerum Novarum" zachowała ciągle swoją wartość pierwotną. A, jeśli co Nas dziwiło, to tylko zdziwienie wywołane przez Nasze oświadczenie. Sprazua społeczna bowiem ciągle jeszcze czeka na rozwiązanie; żeby zaś nie była rozwiązana przeciw Kościołowi, trzeba, żeby jej nie rozwiązywano bez Kościoła. Któż jednak nie widzi, że, by znaleźć takie rozwiązanie kwestji delikatnej i złożonej, należy mieć przed oczyma papieski dokument?
Czas długi, który upłynął od ogłoszenia encykliki, nie osłabił ani jej siły, ani jej aktualności. Można nawet powiedzieć, że wypadki, które po niej nastąpiły, usprawiedliwiają czarne kolory encykliki, użyte przy malowaniu obrazu klas społecznych i łatwiej teraz pozwalają zrozumieć nam jej wniosek, iż zgoda klas społecznych nie da się przeprowadzić bez sprawiedliwości i bez miłości. Ku triumfowi tych idei zdążać powinny wysiłki tych, którzy chcą chrześcijańskiego rozwiązania sprawy społecznej...
W tym pamiętnym dokumencie ujętą jest kwestja społeczna przedetcszystkiem pod kątem widzenia warunków życia robotniczego. Nie o samych prawach przedsiębiorców ona mówi, i nie o samych obowiązkach robotników. Do przedsiębiorców odzywa się, że, jeśli mają praica, to nie powinni zapominać ó oboiciązkach, które ich ściśle wiążą. Do robotników zaś, że, jeśli wiernie mają dopełniać obowiązków swego zawodu, to
nie powinni poddawać się rozpaczy, jakoby praw nie mieli...
Nikt nie przypuszcza,, że encyklika Leona XHI~go była konieczna dla stworzenia godności robotnika. Nawet przed encykliką stawiał Kościół żądanie, by w najlichszym robotniku uszanowane były obraz i podobieństwo Boże, które błyszczą na czole najpotężniejszego monarchy... Chciał Kościół, żeby przynajmniej pod sklepieniem Jego świątyń nie było różnic między traktowaniem nieszczęśliwego i biednego robotnika rolnego, a wielkiego finansisty lub arystokraty. Lecz ... poza świątynią znieważano bardzo często tę godność ludzką, którą tak rozum, jak wiara widzą w prostym słudze i w człowieku z ludu. Dlatego to Papież przemówił; nie, żeby nadać robotnikowi godność, której nie miał przedtem, ale, żeby mu przywrócić uznanie jego praw publicznych i prywatnych.
Nie twierdzimy, żeby wystąpienie Papieża było bezowocne. Byłoby jednak złudzeniem wierzyć, że encyklika rozprószyła wszystkie ciemności i osiągnęła wszystkie swe cele,.. W ten sposób tłumaczy się spóźnienie w pcwszechnem uznaniu konieczności moralnego podniesienia robotnika ...
Pragniemy, żeby ten przedziwny dokument byl zawsze uważany za „wielką kartę" (pracy) i żeby zagadnienia, zmazane z położeniem warstto robotniczych były badane i rozwiązywane w jej świetle... Najwyższy Pasterz Leon XIII kończył swoją wspaniałą encyklikę zapewnieniem, że Kościół w każdym czasie i to każdej sprawie użyczy Swej pomocy, jeśli będzie chodziło o dobrobyt materjalny i moralne podniesienie warstw ludowych. „Ad Ecclesiam quod spectat, desiderari cperam suam radio tempore nulloąue modo sinetli. (Co się tyczy Kościoła, to nigdy nie braknie Jego w tej sprawie pomocy).
Zapewnienie Naszego znakomitego Poprzednika uważamy za Swoje własne, a, żeby je móc spełniać na korzyść ludu Nam powierzonego, prosimy P. Boga o błogosławieństivo dla Nas i dla Naszych dzieci".
WSTĘP.Byłoby trudno Krozuinieć encyklikę Leona XIII-go „Rerum Novarum" bez zdania sobie sprawy z przyczyn, kióre jej napisanie wywołały i % okoliczności, w których powstała. Prócz koniecznych paru dat orjentacyjnyeh i nazwisk, trzeba wziąć pod uwagę warunki historyczne, z których encyklika „Rerum Novarum" wyrosła, — rozstrzygnięcia, które zawiera, — i jej ideę przewodnią, która, jak zwykle w tego rodzaju dokumentach, główną i ciągle aktualną stanowi wartość encykliki.
Życiorys Leona XIII. — Joachim Peeci (czytaj: Pek-ezi), wielki później Papież Leon XIII urodził się 2~go marca 1810 r. w Carpineto (środkowe Włochy) jako potomek starej rodziny włoskiej. Kształcił się u Ojców Jezuitów w Viterbo, w Kollegjum Rzymskiem i w Aka-demji „dei Kobili" (w Akademji szlacheckiej), studjując prawo i teoiogję. Święcenia kapłańskie otrzymał dnia 31. grudnia 1837. r. Papież Grzegorz XVI zamianował go wkrótce potem swoim prałatem domowym, a następnie powierzył mu trudne i niebezpieczne zadanie przywrócenia spokoju w paru miastach państwa kościelnego (w Beneweneie i w Perugji). Wywiązawszy się z tych obowiązków ku zadowoleniu Papieża i ludności, w roku 1843. otrzymał Ks. Pecei nominację na Nuncjusza Apostolskiego w stolicy Belgji, w Brukseli, i równocześnie święcenia Biskupie z tytułem Arcybiskupa Damietty „in partibus infidelium". Ważny urząd Nuncjusza w Brukseli pełnił Ks. Peeci tylko trzy lata; musiał się z nim pożegnać za radą lekarzy zaniepokojonych stanem jego zdrowia. W dniu 19. stycznia 1846. r. został zamianowany biskupem Perugji i kardynałem „in petto" (ł. zn. prywatnie i bez prawa do przywilejów kardynalskich). Lat 25 kierował Arcy-
biskup Peeci diecezją Perugji. W dniu 9. grudnia 1853. r. został zamianowany już przez Piusa IX kardynałem. Zasłynął z wielkiej wiedzy, gorliwości i cnót kapłańskich. Kiedy w dniu 9. lutego 1878. r. umarł Pius IX w trzydziestym drugim roku rządów, Arcybiskup Peeci zawiadomił o tym wypadku swoich diecezjan listem pasterskim i zachęcił ich do modłów o Papieża, któryby stał się „puklerzem dla Kościoła" i któryby „spokojną ręką mógł łódź Piotrową przeprowadzić w pośród burz da upragnionej przystani", nie przypuszczając pewnie, że pisząc te słowa, na siebie wskazywał. Po trzech-dniowem bowiem „conclave", dnia 20. lutego 1878. r. Papieżem został wybrany Arcybiskup Perugji i przybrał imię Leona XIII-go. Umarł dnia 20. lipca 1903. r.
Postać Leona XIII. — Jeden z księży, który bawił w Rzymie, podczas wyboru Leona XIII, tak skreślił jego portret: „Jest postawy wysokiej, szczupły, o ruchach szlachetnych i poważnych. Głowa zwiaca uwagę delikatnością rysów, linje twarzy są mocne, nieco ostre; czoło wysokie i zwężone ku skroniom, twarz podłużna, broda wydatna, usta duże, oblicze jasne i wesołe. Głos dźwięczny. W życiu prywatnem jest (Leon XIII) prosty, serdeczny, miły i żywy. Przy obrzędach kościelnych, przybrany w purpurę lub strój biskupi, staje się tpo-ważnym i majestatycznym" (iprzyt. Mourret w „1'Eglise contemporaine", Paris, Bloud et Gay, t. IX., cz. Il-ga, 1923 r., str. 7 i 8).
Działalność Leona XIII. — Na Piusie IX. kończy się serja Papieży, którym przypadła rola obrońców Kościoła i Jego nauki. Z Leonem XIII zaczyna się nowa serja Papieży, których Opatrzność postawiła na Stolicy Piotrowej w tym celu, aby podjęli pracę po zyskania świata dla katolicyzmu przez dostosowanie prawd wiary i obyczajów do potrzeb i warunków współczesnych i przez odpowiednią akcję praktyczną. Pius IX umiera na posterunku obrońcy, przeszedłszy burze walk i doświadczywszy goryczy opuszczenia. Leon XIII wstępuje na tron Apostolski po burzy już, aby podjąć prace przekonania świata o wzniosłości katolickiej nauki, jej
pożytkach i konieczności dla społeczeństwa ludzkiego. Cel ten w wysokim stopniu osiągnął. Umierał wśród nie kłamanych oznak żalu i uwielbienia całego świata.
Pontyfikat Leona XIII można ująć w dwie grupy działań, mianowicie na rzecz: dostosowania nauki Kościoła do potrzeb współczesnych i porozumienia ze światem zewnętrznym.
1) Żaden z Papieży nie zostawił ipo sobie tak bogatego zbioru autorytatywnych listów okólnych, poświęconych ogólnym zagadnieniom ludzkości, co Leon XIII. Stanowią one prawdziwą syntezę nauki chrześcijaństwa odnośnie do prądów i zagadnień współczesnego okresu eywiłizacji, zwłaszcza z zakresu z życia publicznego. Socjalizmowi i anarchizmowi poświęcił jedną z pierwszych swoich encyklik, mianowicie enc. „Quod Aposto-lici" (28. grudnia 1878. t.); enc. „Arcanum" (14. lutego 1880. r.) organizacji rodziny; enc. „Diuturnum iłłud" (29. czerwca 1881. r.) pochodzeniu władzy państwowej; enc. „Immortale Dei" (19. listopada 1885. r.) chrześcijańskiemu ustrojowi państwa; enc. „Libertas" (20-go czerwca 1888. r.) zagadnieniu wolności obywatelskiej; enc. „Sapientiae ehristianae" (10. stycznia 1890. r.), prawom i obowiązkom obywateli; enc. „Rerum Novarum" (15. maja 1891 r.) kwestji robotniczej; enc. „Giaves de eommuni" (18. stycznia 1901. r.) demokracji chrześcijańskiej; enc. „Aeterni Patris" (4. sierpnia 1879. r.), filozofji chrześcijańskiej. Równocześnie z tą imponującą pracą na szerokiem polu cywilizacji ogólno - ludzkiej rozwijał Leon XIII żywą działalność nauczycielską w zakresie dogmatu i prawd, wiary (enc. „Satis cognitum" z dnia 29. czerwca 1896. r. o jedności Kościoła; encyklika „Divinum illud" z dnia 15. maja 1897. r. o Duchu Świętym; enc. „Tainetsi futura" z 1. listopada 1900. r. o Chrystusie-Odkupiciełu; enc. z 28. maja 1902, r. o Eucharystii i zwłaszcza wielka encyklika „Providentissimus Deus" z 18. listopada 1893. r. poświęcona studjom biblijnym).
Wpływ tych wy&tąipień Leona XIII był olbrzymi. Encyklika o filozoiji chrześcijańskiej stała się zaczątkiem dziś tak żywotnego kierunku neofomistycznego w filo-zofji. Encyklika o studjach biblijnych ustaliła niewzru-
szoną podstawę badań nad Pismem św. i sprowadziła odrodzenie nauk biblijnych w świecie katolickim. Encyklika o kwestji robotniczej zakończyła długie spory w obozie katolickim i zapoczątkowała ruch katolicko-społeczny. Pod wpływem tych magistralnych pism Leona XIII powstaje silny umysłowy ruch katolicki, w którym przodują teologowie, biorą udział także świeecy. Sfery wykształcone przestają patrzyć na katolicyzm jako na coś „przestarzałego", interesują się nim i zaczynają go szanować. „Nie rozumiem, jak ipo ency-Jdiee „Rerum Novarum" można być antyklerykałem", powiedział powieściópisarz liberalny M. Barres (przyt. Mourret, 1. c, str. 431), a znakomity krytyk literacki F. Brunetiere pod wpływem tych społecznych encyklik Leona XIII wrócił do Kościoła.
2) Ze szczególną troskliwością zabiegał Leon XIII
0 nawiązanie dobrych stosunków z państwami. Rozumiejąc, że królestwo Chrystusowe „nie jest z tego świata", że zadaniem Kościoła nie jest urządzanie państw
1 kierowanie niemi, stawał zawsze na gruncie istniejących ustrojów publicznych i pertraktował zarówno z republiką francuską, jak z monarchją absolutną Rosji, mając jeden zawsze wzgląd iprzed oczyma: dobro dusz i Kościoła- Dzięki temu udało mu się zakończyć prześladowanie Kościoła w Prusiech („Kułturkampf") i sparaliżować choć częściowo akcję masonerji .francuskiej przeciw Kościołowi. Szczęśliwemi były jego wystąpienia na rzecz Kościoła w Szwajcarji i w Norwegji. Miarą zaś powagi, którą się Leon XIII w świecie międzynarodowym cieszył, było powierzenie mu rozstrzygnięcia w sporze hiszpańsko - niemieckim przez strony spór wiodące w 1884. r. i ich poddanie się Papieskiemu rozstrzygnięciu bez szemrania.
Powody wydania encykliki „Rerum Novarum". —
Encyklika Leona XIII „ Rerum Novarum" wyniknęła z warunków, w których żyło współczesne mu społeczeństwo. Warunki te określone były przez dwa znamienne wówczas objawy: z jednej strony niesprawiedliwość stosowana przez przedsiębiorców w stosunku
do robotników, z drugiej zaś na wskroś rewolucyjny i antyspołeczny socjalizm, oddychający zatrutą atmosferą, stworzoną przez Marksa. Odczuwano powszechnie potrzebę wyzwolenia od jednego i drugiego zła. Wyrazem zaś tej potrzeby były słynne pielgrzymki robotnicze do Watykanu, głównie z Francji (1888—1890).
Ponadto, należało kres położyć sporom w sprawie robotniczej, które rozrywały katolickie społeczeństwo, n. p. we Francji. Istniały tu dwa, prawie nieprzyjacielskie, obozy. Jeden prowadzony przez Le Play*a (potem przez K. Perin), który kwestję robotniczą rozwiązywać chciał przy pomocy miłosierdzia, a bez państwa. Drugi, prowadzony przez hr. de Mun, który kwestję robotniczą stawiał na gruncie sprawiedliwości i domagał się interwencji państwa na korzyść warstw ludowych. Na zjeździe w Chartres w roku 1878. doszło do gorszącego konfliktu. Te polemiki i podziały poczęły się z Francji przenosić do innych krajów, co groziło dużemi trudnościami.
Przygotowania. — Leon XIII nie przystąpił do dzieła bez przygotowania. Z zagadnieniem robotniczem spotkał się już na stanowisku Nuncjusza w Brukseli. Studjował je potem i stale mu uwagę poświęcał. Świadczą o tem listy pasterskie w tej sprawie, wydane przez niego podczas kierowania diecezją perugijską. Świadczy prze-dewszystkiem sama encyklika zdradzająca oczytanie Leona XIII i praktyczne doświadczenie, zebrane w tej dziedzinie. Do tych doświadczeń należy przedewrszyst-kiem sprawa amerykańskiego związku robotniczego „Rycerzy Pracy", oskarżonego w (Rzymie przez przemysłowców o tendencje rewolucyjne. Zbadawszy za pośrednictwem kard. Gibbons'a stan rzeczy, wydał pap. Leon XIII w dniu 29, sierpnia 1888. r. rozstrzygnięcie roztropne i stanowcze. Pozwolił mianowicie robotnikom należeć do „Rycerzy Pracy" dla ochrony swych interesów a warunkiem jednak wykreślenia ze statutu wyrażeń „tchnących socjalizmem i komunizmem", co się też stało.
Niezależnie od tego zapoczątkował paip. Leon XIII naukowe studja nad kwestją społeczną. Powstało w Rzy-
mie kółko teologów dla tej sprawy pod kierownictwem kard. Jacobiniego. Osobno zaś we Fryburgu szwajcarskim pracowała „Unja katolicka dla studjów społecznych" z kard. Mermillod na czele. Leon XIII stał w bliskich stosunkach z jednem i z drugiem kołem, a o pracach i uchwałach był szczegółowo informowany przez kard. Jacobiniego i kard. Mermiiloda.
Przystępując więc do opracowania encykliki o kwestji robotniczej, miał Leon XIII pod ręką bogaty materjal pomocniczy i doświadczenie osobiste.
Treść encykliki. — Encyklika „o kwestji robotniczej" z dnia 15. maja 1891. r. nazywa się (zgodnie z przyjętym od wieków zwyczajem nazywania pism papieskich) od pierwszych jej wyrazów encykliką „Rerum Novarum". Prócz wstępu i zakończenia da się w niej rozróżnić dwie części: pierwszą, traktującą o fałszywem rozwiązaniu kwestji robotniczej i drugą, podającą prawdziwe rozwiązanie.
We wstępie znajdujemy fawagi o zmianach społeczno - gospodarczych, które stanowią tło kwestji robotniczej, o ważności, trudnościach i przyczynach tej kwestji.
Część I-sza poświęcona jest rozprawie z socjalizmem, t. j. raczej z jednym punktem jego programu, z kollek-tywizmem. Pozytywny umysł Papieża kazał mu tu wybrać doskonały sposób obalenia zasady socjalistycznej. Po krótkiej bowiem polemice, znajdujemy dłuższy spokojny i głęboki wykład o prawie własności. Dowodzi Papież, że własność prywatna jest prawem natury dla człowieka, pojętego jako indywiduum, i dla człowieka, jako członka społeczeństwa rodzinnego.
Część Il-ga zawiera zarys pozytywnego i prawdziwego rozwiązania kwestji robotniczej. Ma się na nie składać współdziałanie Kościoła, państwa i organizacyj społecznych.
Rozstrzygnięcia. — Encyklika „Rerum Novarum" miała dać ogólny obraz rozwiązania kwestji robotniczej. Prócz tego jednak miała rozstrzygnąć spory w kołach
katolickich. Można więc odróżnić w Encyklice dwa rodzaje poglądów: ogólne lin je rozwiązania i całkiem szczegółowe rozstrzygnięcia.
Rozstrzygnięcia, które z sobą przyniosła Encyklika, są następujące:
1) Odrzucenie ustroju kollektywnego, do którego dąży socjalizm, ponieważ ten ustrój byłby pogwałceniem naturalnego prawa człowieka do posiadania własności. 2) Odrzucenie ustroju liberalnego, ponieważ ten ustrój sprzyja nienaturalnemu rozdziałowi dóbr materjalnych i upośledzeniu pracy. 3) Ustalenie prawa (jakkolwiek ograniczonego) państwa do ingerencji w życiu społeczno-gospodarczem, wbrew stanowisku obozu Le Playa we Francji. 4) Podkreślenie w nauce o pracy i własności, że kwest ja robotnicza jest kwestją nie miłosierdzia, ale kwestją prawa i sprawiedliwości (szczególnie na przykładzie umowy o pracę i ipłacę). 5) Ustalenie zasady płacy „życiowej" i „familijnej" jako normy płacy „sprawiedliwej". 6) Uzasadnienie prawa koalicji (stowarzyszania sdę) prawem natury.
Sprawy nierozstrzygnięte. — „Lecz dla innych problemów — pisze Ksv Prof. Turmann w „Le developpe-ment du cathol. social depuis ł'Encyclique R. N.", II. wyd. Paris, Alcan, 1909, str. 13 — Papież tylko otwiera horyzonty, daje iwskazówki, zostawiając katolikom swobodę studjów i dyskusji". Należą tu takie zagadnienia, jak: przyczyny kwestji robotniczej, istota kollektywizmu, zabezpieczenie majątku rodzinnego!, obciążenie społeczne własności prywatnej, granice interwencjonizmu państwowego, określenie sprawiedliwej płacy w danych warunkach czasu i miejsca, ustalenie rozmiarów i szczegółów ochrony pracy, sposoby przywrócenia chrześcijańskiej organizacji zawodów (korpora-racyj, zadania i działalność organizacyj społecznych itp.). Spraw tych nie mógł Leon XIII rozstrzygnąć w Encyklice „Rerum Novarum"; są to albo sprawy szczególne i praktyczne, które ciągłej ulegają fluktuacji, albo sprawy znów tak ogólne, że jeszcze trudno było im dać konkretne rozwiązanie.
Idea przewodnia EntykliM. — Jest żywa dyskusja wśród katolickich socjologów na temat idei przewodniej w Encyklice. Wydaje się, że ideą tą jest chrześcijańska idea własności.
O własność, jako o najważniejszy punkt konfliktu społecznego, potrąca Leon XIII zaraz we wstępie encykliki, a potem parę jeszcze razy, podkreślając niesprawiedliwość obecnego ustroju, w którym posiadanie staje się udziałem garści tylko ludzi, podczas gdy olbrzymia większość społeczeństwa stanowi „proletariat", ludność, której bogactwem jedynem jest „prołes" (potomstwo). Całą właściwie część pierwszą encyMiki poświęca własności prywatnej, mianowicie wykazaniu, że prawo do posiadania własności przynosi człowiek na świat z naturą swoją. A i druga część ma w gruncie rzeczy własność za główny swój, choć na oko drugorzędny, przedmiot Całe bowiem nauczanie i wychowawcza działalność Kościoła w dziedzinie społecznej obracać się według Leona XIII winna dokoła własności prywatnej, mianowicie dokoła pytania: jak jej należy używać? A zaś działalność państwa — uczy Leon XIII -w tej dziedzinie zmierzać powinna do tego, by ludzie w jaknajwiększej liczbie chcieli (posiadać, i, by posiadali własność prywatną. Można więc powiedzieć, że rozszerzenie własności prywatnej na największą możliwie liczbę ludzi stanowi przewodnią ideę encykliki.
Aktualność Encykliki. — Na tem też przedewszyst-kiem polega aktualność encykliki „Rerum Novarum".
Wiecznie aktualnemi wprawdzie pozostaną rozstrzygnięcia Leona XIII w sprawie socjalizmu i liberalizmu gospodarczego, w sprawie płacy i stowarzyszeń i i p. Ciągle jeszcze bowiem są niewykonane przez katolików. Tak samo zawsze budzić będzie głębsza refleksję to, co Leon XIII mówi o zadaniach państwa lub obowiązkach Kościoła. Zaniedbania bowiem w tym względzie (prace Kościoła) lub przesada (ingerencja państwa) także w naszych czasach występują. Ponad tem wszystkiem jednak szczególną uwagę zwracać będą słowa Leona XIII w sprawie własności, Jego na świę-
tym Tomaszu z Akwinu oparta nauka o własności prywatnej.
Świat nam współczesny w dwojaki sposób przezywa trafność nauki Leona XIII. Przeżył naprzód w ustroju liberalnym (do roku 1870 mniejwięcej) ustrój, oparty o liberalnie pojętą własność prywatną i doświadczył zgubności tego ustroju, który doprowadził do walki wszystkich ze wszystkimi, do wybuchu walk klasowych, jakich dotąd historja nie znała. Przeżywa teraz okres drugi: socjalizowania własności. Nawet patrzy obecnie na pełną realizację ustroju kollektywnego, mianowicie w Rosji. Jak każdy chory, przerzuca się ludzkość z ostateczności w ostateczność.
Jeśli gdzie, to tu zbawienie leży w pośrodku. W każdym z tych dwóch ustrojów jest icoś szlachetnego i zarazem coś nienaturalnego. W ustroju liberalnym szlachetną i zdrową jest zasada, że własność prywatna stanowi jedną z podstaw ustroju gospodarczego; niezdrową i nieszlachetną jest zasada nieskrępowanej przez żaden autorytet wolności gospodarczej, ponieważ ubogie warstwy wydaje na łup bogatych i stanowi zarzewie walk społecznych. W ustroju kollektywnym szlachetną i zdrową jest myśl o społeeznem przeznaczeniu dóbr doczesnych; niezdrową zaś jest instytucja własności wspólnej, jako podstawy ustroju gospodarczego, ponieważ masy pozbawia własności, a życie gospodarcze tak potężnego czynnika rozwoju, jakim jest indywidualna inicjatywa gospodarcza.
Katolicka nauka o własności odrzuca to, oo złe i niezdrowe w tych ustrojach; zachowuje zaś to, oo szlachetne i z naturą ludzką zgodne. Nie jest ta nauka mimo to ekłektyzmeiu. Stanowi zwarty system logiczny w szczegółach i związany jednolitą ideologją. W momencie kryzysu, przez który świat obecnie przechodzi, jawi się nam jako jedyne rozwiązanie zagadnienia ustroju społeczno - gospodarczego.
Ideologją Encykliki. — Głębsze badanie encykliki uzmysławia nam ideologję, która stanowi jej więź ideową, a która nas owiewa cd pierwszej karty papieskiego pisma. Można ją ująć w następujące zasady:
1) Życie gospodarcze kierowane jest światopoglądem. Światopogląd odnajdujemy na dnie socjalizmu i liberalizmu; stanowi go materializm dziejowy, względnie filozoficzny. On jednak nie wystarcza. Nie tłumaczy nam całego życia. Tłumaczy je tylko chrześcijańskie spojrzenie na świat i ocena całego życia w związku z przeznaczeniem wiecznem człowieka i jego naturą, w związku ze światem nadprzyrodzonym. Natura wiec decydować winna o ustroju życia społecznego.
2) „Natura" życia polega na tem, że panem wszech-rzeczy jest Bóg, człowiek zaś tylko czasowym włodarzem, który dobra materjalne otrzymuje jako środki potrzebne do osiągnięcia wyznaczonego przez Boga celu.
3) „Natura" życia polega dalej na tem, że dobra te, oddane w posiadanie ludziom, służyć mają wszystkim, całemu rodzajowi ludzkiemu.
4) Konieczną zatem do życia jest instytucja prywatnej własności; ograniczoną jednak być musi potrzebami i interesami całego społeczeństwa. Posiadanie winno być prywatne, ale używanie wspólne, — powtarza Leon XIII zdanie św. Tomasza.'
5) Dopiero realizacja tych jzasad przywróci zgodę w społeczeństwie, czyli królestwo miłości bliźniego. Przez sprawiedliwość do miłości. Zagadnienie robotnicze tylko na tej podstawie może być rozwiązane. Stąd konieczność współdziałania Kościoła (który ma uczyć i wychowywać), państwa (które ramieniem swej władzy chronić ma słabych przed niesprawiedliwością mocnych), i -organizacyj (które winny wyrównywać możliwe między różnemi klasami konflikty).
SPIS RZECZY:str.
Benedykt XV o enc. „Rerum Novarum" ... 3
Wstęp................5
Encyklika „Rerum Novarumft:
1) Wstęp.............17
2) Cz. I., fałszywe rozwiązanie kwestji społecznej 21
3) Cz. II., prawdziwe rozwiązanie :
a) działalność Kościoła.......37
b) rola społeczna państwa . . . . , 56
c) zadania orgaaizaeyj.......76
4) Zakończenie.....T.....90
WIELKOŚĆ 20X14CM,MIĘKKA OKŁADKA,LICZY 91 STRON.
STAN:OKŁADKA DB,STRONY SĄ POŻÓŁKŁE,KILKA BLOKÓW STRONÓW JEST POLUŹNIONYCH,POZA TYM STAN W ŚRODKU DB/DB+ .
KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 10 ZŁ - PŁATNE PRZELEWEM / KOSZT ZRYCZAŁTOWANY NA TERENIE POLSKI,BEZ WZGLĘDU NA WAGĘ,ROZMIAR I ILOŚĆ KSIĄŻEK - PRZESYŁKA POLECONA EKONOMICZNA + KOPERTA BĄBELKOWA.W PRZYPADKU PRZESYŁKI POLECONEJ PRIORYTETOWEJ PROSZĘ O DOPŁATĘ W WYSOKOŚCI 3ZŁ.KOSZT PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ ZGODNY Z CENNIKIEM POCZTY POLSKIEJ / . WYDAWNICTWO KRAKÓW 1931.
INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.
PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"
NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!
ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE
ZOBACZ STRONĘ O MNIE
