Opis książki:
Logika jest nauką, która jednych fascynuje, innych odstrasza. Jedni widzą w niej
?umiłowanie mądrości", drudzy - trudne pojęcia, dużo definicji i symboli. Mam nadzieję,
że po lekturze poniższej książki, Czytelnik będzie należał do pierwszej grupy.
Istnieją dwa główne zagadnienia, na których skupia się logika. Przede wszystkim
zajmuje się problematyką jasnego, precyzyjnego i uporządkowanego myślenia oraz
wypowiadania się. Określa, na czym polega owa ścisłość myślenia i mówienia, pomaga
zlikwidować wieloznaczności oraz błędy. Ponadto zajmuje się uzasadnianiem
zdań, a w szczególności wnioskowaniem. Logika podaje schematy właściwego i poprawnego
wnioskowania, prowadzenia dyskusji, argumentowania czy uzasadniania
twierdzeń. Tutaj również określa sposoby likwidowania błędów i nieścisłości, które
często towarzyszą wnioskowaniu.
Dlatego każdy, kto chce właściwie posługiwać się językiem, prowadzić dyskusje,
wnioskować oraz definiować, musi czerpać swoją wiedzę z logiki. Warto więc poznać
podstawowe zagadnienia i problemy, które omawiane są w ramach współczesnej logiki.
Dzięki temu można zyskać umiejętność logicznego myślenia. Studiując logikę, poznaje
się zasady poprawności, schematy logicznego myślenia, ale również błędy logiczne występujące
w procesie myślowym. Stosując więc w dyskusji teorię logiki, można wykazać
błędy w argumentacji i wnioskowaniu. Owa twórcza krytyka pozwala nam również
uniknąć dogmatyzmu, gdyż wyrabia potrzebę jednoznacznego, ścisłego i uporządkowanego
sposobu wypowiadania się oraz właściwego uzasadniania twierdzeń.
Pierwsze dociekania logiczne można znaleźć już w V w p.n.e. u sofistów, a później
u Sokratesa. Jednak za ojca logiki uważa się Arystotelesa, dla którego była organonem,
czyli narzędziem, stanowiącym oparcie dla umysłu. Ponad 2000 lat rozwijano
i kontynuowano rozważania Arystotelesa. Dopiero w XV wieku pojawiała się pierwsza
znacząca krytyka Arystotelesa w pracach Piotra Ramusa. W XVIII wieku zrodził się
nurt psychologiczny w logice, dzięki dziełom Kartezjusza. Intensywny rozwój logiki
współczesnej rozpoczął się w XIX wieku, gdy nastąpiło zbliżenie logiki i matematyki.
Głownie dzięki rozważaniom Gottloba Frege, Georga Boole'a czy Bertranda Russella
powstała logika matematyczna, która znacząco wpłynęła na obecną postać teorii logiki.
Bardzo dużą zasługę w rozwoju logiki współczesnej mają również polscy logicy:
Jan Łukasiewicz, Alfred Tarski, Stanisław Leśniewski, Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz
Kotarbiński, Andrzej Mostowski.
W poniższej pracy omówiono najważniejsze zagadnienia, które bada się w logice.
Skoncentrowano się na tematyce porządkowania myślenia i wyrażania się, likwidowaniu
wieloznaczności oraz na sposobach właściwego definiowania i wnioskowania.
Nawiązano też do teorii Arystotelesa, omawiając rachunek nazw.
Elementarz z logiki dla studentów nauk ekonomicznych zawiera wiadomości, które
stanowią podstawy logiki i jest przeznaczony głownie dla studentów studiów ekonomicznych
oraz dla osób, które chcą zapoznać się z podstawowymi zasadami porządkowania
wiedzy, regułami poprawnego wnioskowania lub sposobami likwidowania
błędów językowych, wieloznaczności i nieścisłości.
Praca składa się z ośmiu rozdziałów, z których każdy kończy się powtórzeniem
materiału. Są to pytania oraz zadania, które pozwolą utrwalić materiał omówiony
w konkretnym rozdziale.
W rozdziale pierwszym (Logika) wymieniono główne działy logiki oraz scharakteryzowano
podstawowe pojęcia: znak, język oraz kategorie syntaktyczne i semantyczne.
Kolejne trzy rozdziały dotyczą kategorii syntaktycznych: zdań, nazw i funktorów.
W rozdziale drugim (Teoria nazw) zostały przedstawione najważniejsze cechy i rodzaje
nazw. Na końcu omówiono stosunki zakresowe zachodzące między nazwami.
W kolejnym rozdziale (Teoria funktorów) scharakteryzowano rodzaje funktorów
oraz najważniejsze zasady tworzenia wyrażeń złożonych.
W rozdziale czwartym (Teoria zdań) zostały omówione funkcje i rodzaje zdań.
Następnie przedstawiono cechy rachunku zdań. W tym kontekście zaprezentowano
metodę sprawdzania wartości logicznej zdań złożonych oraz wybrane prawa logiki.
Rozdział piąty (Definicje) przedstawia najważniejsze cechy i rodzaje definicji, warunki
ich poprawności oraz błędy występujące przy ich tworzeniu.
W następnym rozdziale (Podział logiczny) zostały zawarte podstawowe pojęcia
oraz charakterystyka podziału logicznego i klasyfikacji logicznej.
Rozdział siódmy (Rachunek nazw) definiuje język sylogistyki Arystotelesa, podaje
prawa rachunku nazw i pojęcie sylogizmu kategorycznego.
W ostatnim rozdziale (Uzasadnianie zdań) omówione zostały rodzaje uzasadniania
zdań, pojęcie wnioskowania i jego rodzaje oraz błędy popełniane we wnioskowaniach.
Problemy omówione w poniższej pracy są tylko częścią zagadnień, które podejmuje
logika. Potrzeba więc pogłębić wiedzę przez lekturę innych podręczników lub tekstów
znanych logików czy filozofów. Dlatego warto przeczytać prace: T. Kotarbińskiego,
K. Ajdukiewicza, A. Mostowskiego lub J. Łukasiewicza. Przy czym podręczniki powojenne,
które stanowią fundament obecnych książek i podręczników z logiki, to:
K. Ajdukiewicz, Zarys logiki, Logika pragmatyczna, Klasyfikacja rozumowań;
T. Kotarbiński, Elementy teorii poznania logiki formalnej i metodologii nauk, Wykłady
z dziejów logiki, Kurs logiki dla prawników;
H. Greniewski, Elementy logiki formalnej;
T. Czeżowski, Logika;
L. Borkowski, Studia logiczne.
Z obecnych podręczników polskich można polecić:
Z. Ziembiński, Logika praktyczna;
R. Wójcicki, Wykłady z logiki z elementami teorii wiedzy;
A. Malinowski (red.), Logika dla prawników;
E. Nieznański, Logika;
T. Stępień, Skrypt do logiki.
Prezentowana wiedza, a w szczególności rysunki, powstały w oparciu o powyższą
literaturę.
W poniższej pracy nie omówiono wszystkich zagadnień, które interesowały logików.
Wiele problemów, które zrodziły się w logice, warto poznać, i z pewnością polecane
prace w tym pomogą.
Wszystkim Czytelnikom życzę, aby po lekturze poniższej książki, analiza języka
i czynności badawczych była bardziej sprawna i skuteczna, szczególnie w tak konkretnych
sytuacjach, jak: pisanie pracy dyplomowej lub porządkowanie wiedzy, którą
zdobywa się na studiach czy w życiu codziennym, tak aby każdy zobaczył w logice
dużą użyteczność i zastosowanie.
Książkę tę po raz pierwszy napisałam w 2003 roku w formie skryptu. Przez kolejne
lata, kierując się uwagami studentów, modyfikowałam i rozbudowywałam jego
treść. Zaś w 2008 roku powstała obecna wersja książki.
Wstęp
1. Logika - ustalenia pojęciowe
1.1. Działy logiki
1.2. Charakterystyka logicznej teorii języka
1.3. Powtórzenie materiału
2. Teoria nazwy
2.1. Rodzaje nazw
2.2. Stosunki zakresowe nazw
2.3. Powtórzenie materiału
3. Teoria funktorów
3.1. Rodzaje funktorów
3.2. Cechy funktorów
3.3. Powtórzenie materiału
4. Teoria zadań
4.1. Rodzaje zadań
4.2. Cechy rachunku zadań
4.3. Sprawdzanie wartości logicznej zadań
4.4. Prawa rachunku zadań
4.5. Powtórzenie materiału
5. Definicje
5.1. Rodzaje definicji
5.2. Błędy w definicjach
5.3. Powtórzenie materiału
6. Podział logiczny
6.1. Rodzaje podziałów
6.2. Cechy podziału logicznego
6.3. Powtórzenie materiału
7. Rachunek nazw
7.1. Język Arystotelesa
7.2. Prawa rachunku nazw
7.3. Sylogizmy kategoryczne
7.4. Powtórzenie materiału
8. Uzasadnienie zdań
8.1. Rodzaje uzasadnień zdań
8.2. Wnioskowanie logiczne
8.3. Powtórzenie materiału
Bibliografia
|
