Opis książki:
Od lat bolączką polskiej gospodarki jest mała aktywność eksportowa polskich przedsiębiorstw. W warunkach światowego kryzysu finansowego i postępującego w ślad za nim kryzysu gospodarczego problem ten zyskuje dodatkowo na znaczeniu. Tę niekorzystną sytuację próbuje się zmienić na gruncie instytucjonalnym, czego wyrazem jest m.in. strategia proeksportowego rozwoju polskiej gospodarki, której celem jest stworzenie warunków do trwałego, długookresowego rozwoju polskiego eksportu. W myśl tejże strategii proponuje się zmianę dotychczas stosowanych instrumentów, przebudowę systemu instytucjonalno-organizacyjnego oraz działania rządu w takich obszarach, jak: kursy walutowe, potencjał eksportowy, konkurencyjność ofert czy też warunki prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. W strategii wskazuje się także rynki, które stwarzają największe szanse ekspansji eksportowej. Oprócz jednolitego rynku europejskiego oraz amerykańskiego zwraca się uwagę na rynki krajów Europy Wschodniej, a zwłaszcza Rosji, Ukrainy i Białorusi. W grudniu 1991 r. prezydenci tych państw podpisali tzw. Układ Białowieski o rozpadzie ZSRR i powołaniu Wspólnoty Niepodległych Państw. W tym samym roku w strukturę WNP wstąpiły pozostałe dawne republiki sowieckie, oprócz republik bałtyckich i Gruzji, i został zawarły formalny układ o powołaniu WNP. W 1993 r. ugrupowanie to rozszerzyło się o Gruzję, ale po wojnie rosyjsko-gruzińskiej o Osetię Południową Gruzja oficjalnie wystąpiła ze Wspólnoty 18 sierpnia 2009 r. (weszła w życie uchwała podjęta rok wcześniej przez parlament gruziński). Niemniej jednak Gruzja pozostaje stroną 75 porozumień, m.in. dotyczących ruchu bezwizowego i wolnego handlu między państwami Wspólnoty, a władze Gruzji wyrażają gotowość do dalszego rozwijania współpracy z członkami WNP. Dlatego też Gruzja ze względu na kilkunastoletnie członkostwo w WNP oraz kierunek zagranicznych powiązań w polityce gospodarczej została uwzględniona w niniejszym opracowaniu.
Wspólnota jest słabo wewnętrznie zintegrowana, a dominującą w niej rolę - ze względu na potencjał gospodarczy i wpływy polityczne - należy przypisać Rosji. Te wpływy są szczególnie widoczne w grupie państw tworzących Euroazjatycką Wspólnotę Gospodarczą, opowiadających się za bliską współpracą z Rosją. Mówiąc zatem o barierach wzrostu aktywności polskich eksporterów na poszczególne rynki WNP, szczególną rolę należy przypisać polityce oraz gospodarce Rosji. Z jednej strony, od lat polsko-rosyjskie stosunki są nie najlepsze i przepełnione antagonizmami, znacznie utrudniającymi ożywienie handlowe między tymi krajami, a pośrednio między Polską a będącymi w sferze rosyjskich wpływów niektórymi krajami WNP. Z drugiej strony, światowy kryzys gospodarczy nie ominął Rosji, co jest widoczne w jej bilansie i strukturze handlu zagranicznego, a co może znaleźć także odzwierciedlenie w zmianie kierunków polityki gospodarczej i zagranicznej. Rosja i pozostali członkowie WNP mogą być atrakcyjnym rynkiem zbytu dla polskich produktów ze względu na jego rozmiar, niedobór wielu dóbr i usług (nawet niższego rzędu), a także położenie (bezpośrednie sąsiedztwo z Rosją, Białorusią i Ukrainą). W tych okolicznościach rozpoznanie szans i barier eksportowych na rynkach WNP jawi się ciekawym, a z pragmatycznego punku widzenia - ważnym problemem badawczym. Większość opracowań poświęconych tej problematyce koncentruje się na polityce zagranicznej Polski i członków WNP (zwłaszcza Rosji) oraz złych relacjach politycznych, które niekorzystnie oddziałują na rozwijanie współpracy gospodarczej. Jest to kluczowa bariera wzrostu polskiej aktywności eksportowej na rynku WNP. Warto jednak spojrzeć na państwa Wspólnoty nie tylko przez pryzmat przeszłości historycznej i nagromadzonych uprzedzeń. Ekspansją na rynek WNP interesuje się wiele przedsiębiorstw z wysoko gospodarczo rozwiniętych państw Europy Zachodniej - w przeszłości ?antagonistycznych państw kapitalistycznych" - czy też z Chin, tj. z kraju, w którym w trakcie rewolucji kulturalnej ZSRR zostało oficjalnie uznane za największego wroga Chin (nie wspominając już o zbrojnych incydentach granicznych nad rzeką Ussuri). Warto zatem spojrzeć na szanse i bariery eksportowe polskich przedsiębiorstw nieco bardziej racjonalnie, dystansując się od polityki, a zajmując następującymi kwestiami: jak wejść na rynek WNP, z jakimi problemami mogą się na nim spotkać polscy eksporterzy, które z nich i w jaki sposób można ominąć, jaką rolę w zakresie aktywizacji eksportowej na rynek WNP może odegrać polityka państwa.
Konkurencyjność przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych zdeterminowana jest wieloma zróżnicowanymi czynnikami. W myśl ujęcia holistycznego stosowane w polityce handlu narzędzia wsparcia dla polskich eksporterów powinno się analizować (zwłaszcza ich skuteczność) w odniesieniu do innych stymulatorów i barier aktywności eksportowej przedsiębiorstw. Ważne miejsce należy przypisać samym przedsiębiorstwom, tj. uwarunkowaniom mikroekonomicznym. Międzynarodowa konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, w tym na rynki WNP, wynika ze specyfiki ich dalszego i bliższego otoczenia oraz posiadanych kompetencji i zasobów, które przekładają się na efektywność realizowanej strategii eksportowej. Według B. de Wita i R. Meyera ?kluczem do uzyskania przewagi konkurencyjnej jest system biznesowy stosowany przez przedsiębiorstwo, czyli kompozycja zasobów (wkład), działań (przetwarzanie) oraz oferowanych produktów lub usług (produkt końcowy), służąca wytwarzaniu wartości dla klientów". Nie ma jednak jednego, uniwersalnego klucza. Ukształtowana przewaga konkurencyjna może wynikać z oferty produktowej, działalności w sferze B+R, produkcji, logistyki czy marketingu i sprzedaży. Aby przyjęty system biznesowy był źródłem przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa, musi być dostosowany zarówno do jego specyfiki, jak i do podlegającego turbulentnym zmianom bliższego oraz dalszego otoczenia, a nie ulega wątpliwości, że rynek WNP jest specyficzny.
W takiej sytuacji przedsiębiorstwo, którym w myśl definicji UE jest ?każda jednostka bez względu na formę prawną i sposób finansowania, stawiająca sobie cele gospodarcze a nie prywatną konsumpcję - wystarczy, aby zaangażowana była w procesy gospodarcze, polegające zwłaszcza na produkcji, dystrybucji, świadczeniu usług i prowadziła działalność o charakterze zarobkowym, ale niekoniecznie dla zysku", musi cechować się dużą przedsiębiorczością. To ostatnie pojęcie jest natomiast różnie definiowane. W odniesieniu do przedsiębiorstw operujących na rynkach WNP adekwatna wydaje się definicja przedsiębiorczości M.J. Dollingera. Autor ten uważa, że przedsiębiorczość to tworzenie innowacyjnych jednostek gospodarczych lub sieci organizacji, których celem, w warunkach ryzyka i niepewności, jest osiągnięcie korzyści lub wzrost. W takiej sytuacji znajdują się przedsiębiorstwa podejmujące działalność eksportową na rynkach WNP. Z jednej strony wejście na rynek państw Wspólnoty wiąże się z dużym ryzykiem (niepewnością), z drugiej zaś firmy decydujące się na zdobycie nowych, niepewnych rynków cechuje wysoka innowacyjność, odnosząca się przede wszystkim do kwestii zarządczych, w tym też w zakresie przyjętego modelu internacjonalizacji.
Złożoność poruszanej problematyki sprawia, że identyfikacji szans i barier działalności eksportowej polskich przedsiębiorstw na rynkach WNP w niniejszej publikacji poszukuje się zarówno w płaszczyźnie teoretycznej, jak i empirycznej. W tym celu autorzy starają się udzielić odpowiedzi na następujące pytania:
1. W czym tkwi specyfika państw tworzących WNP jako miejsca potencjalnej ekspansji międzynarodowej przedsiębiorstw? Czy kraje Wspólnoty można uznać za atrakcyjne z punktu widzenia rozwijania polskiego eksportu, a jeśli tak, to dlaczego i które z nich?
2. Czy nieformalne otoczenie instytucjonalne krajów WNP można postrzegać tylko jako barierę wejścia na ich rynki? Czy zrozumienie otoczenia socjokulturowego może być pomocne w dostosowywaniu się polskich przedsiębiorstw będących eksporterami do specyficznego rynku WNP?
3. Jak kształtuje się konkurencyjność polskiego eksportu i polskich przedsiębiorstw na rynkach WNP, dlaczego? Z jakimi krajami i w jakich grupach towarowych Polska osiąga przewagę komparatywną na tych rynkach?
4. Jakie instrumenty wspierające działalność polskich eksporterów na rynkach państw WNP są, a jakie mogą być stosowane? Czy są i czy powinny być one dostosowane do ?specyfiki" regionu?
5. W jaki sposób polskie przedsiębiorstwa formułują swoje strategie eksportowe? Czy realizowany przez nie model biznesowy cechuje przedsiębiorczość wyrażająca się m.in. realizacją nowego modelu internacjonalizacji, wprowadzaniem nowych wyrobów, tworzeniem efektywnych form organizacji?
6. Jak z barierami wejścia na rynkach państw WNP radzą sobie przedsiębiorstwa z innych krajów? Jakie działania zdecydowały o ich sukcesie w tym zakresie, a jakie o porażce?
Z uwagi na mocno ograniczoną bazę statystyczną na temat systemu biznesowego polskich przedsiębiorstw będących eksporterami na rynkach WNP w przedkładanej publikacji poruszono jedynie niektóre, zdaniem autorów, ważniejsze problemy w tym zakresie. Niektóre z nich są jedynie zasygnalizowane, inne wymagają dalszych pogłębionych badań.
Książka kierowana jest do studentów kierunków ekonomicznych, przedsiębiorców i przedstawicieli organów władzy publicznej zainteresowanych ekspansją międzynarodową w formie eksportu na specyficzne rynki WNP. Zdaniem autorów przedsiębiorcze firmy mogą z sukcesem prowadzić na nich działalność gospodarczą. Należy jednak zmienić punkt widzenia - barierę zmienić w niepowtarzalną szansę rozwoju przedsiębiorstwa.
WSTĘP
1. WNP JAKO SPECYFICZNE MIEJSCE MIĘDZYNARODOWEJ EKSPANSJI PRZEDSIĘBIORSTW (Małgorzata Poniatowska-Jaksch)
1.1. Wymierne elementy zewnętrznego otoczenia ekonomicznego przedsiębiorstwa - spadek znaczenia czy przecenianie roli instytucji nieformalnych?
1.2. Produkt krajowy - wielkość, dynamika, struktura, rola handlu zagranicznego
1.3. Wiodąca rola Rosji
1.4. Wyrównywanie luki podażowej - import, BIZ
1.5. Konsekwencje światowego kryzysu gospodarczego - ubóstwo, nieuchronność zmian w polityce gospodarczej
Podsumowanie
Literatura
2. NIEFORMALNE UWARUNKOWANIA TRANSAKCJI EKSPORTOWYCH (Małgorzata Stawicka, Magdalena Sobańska-Cwalina)
2.1. Nieformalne uwarunkowania transakcji eksportowych w teorii otoczenia przedsiębiorstwa
2.2. Niska przejrzystość gospodarki jako bariera wzrostu wymiany handlowej
2.3. Kultura a kontakty biznesowe
Podsumowanie
Literatura
3. POLSKI EKSPORT NA RYNKI WNP - POZYCJA KONKURENCYJNA I PRZEWAGI KONKURENCYJNE KRAJU (Teresa Pakulska, Paweł Cwalina)
3.1. Międzynarodowa pozycja konkurencyjna - aspekty teoretyczne
3.2. Polski eksport na rynki WNP
3.3. Przewagi konkurencyjne handlu Polski z krajami WNP
Podsumowanie
Literatura
Aneks statystyczny - Wskaźniki RCA i Lafaya dla Polski na rynkach WNP.
4. INSTRUMENTY WSPIERANIA DZIAŁNOŚCI POLSKICH EKSPORTERÓW NA RYNKACH WNP (Mariusz Sagan)
4.1. Polityka proeksportowa - podstawowe założenia
4.2. Uwarunkowania polskiej polityki wspierania eksportu na rynki WNP
4.3. Instrumenty polskiej polityki proeksportowej w kontekście ekspansji krajowych przedsiębiorstw na rynki WNP
Podsumowanie
Literatura
5. STRATEGIE EKSPORTOWE POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW NA RYNKACH WNP - UWARUNKOWANIA MIKROEKONOMICZNE (Anna M. Zarzycka)
5.1. Strategie internacjonalizacji przedsiębiorstwa
5.2. Strategie eksportu a nowe podejście do internacjonalizacji
5.3. Uwarunkowania strategii eksportowych przedsiębiorstw w aspekcie nowego podejścia do umiędzynarodowienia
5.4. Ogólna charakterystyka strategii eksportu polskich przedsiębiorstw na rynki WNP.
5.5. Uwarunkowania mikroekonomiczne strategii polskich przedsiębiorstw na rynkach WNP
5.6. Działalność eksportowa firmy Smak na rynkach WNP - analiza przypadku
Podsumowanie
Literatura
6. FIRMY ZAGRANICZNE NA RYNKACH WSCHODNICH - PRZYKŁADY SUKCESÓW I PORAŻEK (Magdalena Sobańska-Cwalina)
6.1. Calik Holding
6.2. Knauf
6.3. ATLAS
6.4. Newmont Mining
Podsumowanie
Literatura
ZAKOŃCZENIE
ANKES. PODSTAWOWE PARAMETRY SPOŁECZNO-EKONOMICZNE KRAJÓW WNP (Katarzyna Bentkowska, Katarzyna Gapska)
|
