Autor

Mariusz Rzętała

Tytuł

Bilans wodny oraz dynamika zmian wybranych zanieczyszczeń zbiornika Dzierżno Duże w warunkach silnej antropresji

Rok wydania

Wydawnictwo

ilustracje zdjęcia rysunki

Stron

Okładka, oprawa

Stan i inne informacje

2000

WUŚ

tak

174

MIĘKKA

NOWA

Opis

1.2. Materiały źródłowe i metody pracy

Realizacja założonego programu wymagała prowadzenia komplementarnych oraz interdyscyplinarnych badań (terenowych, laboratoryjnych i kameralnych) warunków środowiska geograficznego, a ich zakres implikowała różnorodność, współzależność i czasowa zmienność czynników decydujących o obiegu wody 2 i dynamice zmian właściwości fizykochemicznych wskazujących na etap rozwoju

sztucznych zbiorników wodnych, wśród których Dzierżno Duże zajmuje wyjąt­kową pozycję z uwagi na dużą ilość retencjonowanej wody i wysoki poziom jej zanieczyszczenia.

1.2.1. Materiały źródłowe

Przedmiotem badań prowadzonych w latach 1993-1997 były zbiorniki: Dzierżno Duże, Pogoria I, Pogoria III, Rogoźnik, Kozłowa Góra (Świerklaniec), Pławniowice i Przeczyce. Mimo że praca w szczególności dotyczy zbiornika Dzierżno Duże - w świetle niedostatecznej liczby rozpraw naukowych poświę­conych sztucznym zbiornikom wodnym występującym na Wyżynie Śląskiej i jej obrzeżach - podjęto decyzję o realizacji programu badań obejmującego wyżej wymienione obiekty. Nadrzędnym zadaniem tych działań było uzyskanie mate­riału porównawczego ze względu na to, że sztuczne zbiorniki wodne charakte­ryzują się rozpoznaniem niewspółmiernie mniejszym w stosunku do jezior (zbior­ników naturalnych).

Systematyczne badania hydrometryczne oraz monitorowanie właściwości fi­zykochemicznych wód zbiorników i ich zlewni oraz wód powierzchniowych i podziemnych najbliższego otoczenia były prowadzone co najmniej raz w mie­siącu. W latach 1994-1995 monitoring obejmował badania termiki i zawartości tlenu w wodzie łącznie w 37 profilach pionowych (w odstępach co l m) i w 26 punktach brzegowych (dopływy i odpływy). Próby pobrane w powyższych pro­filach pionowych i punktach zostały poddane analizie fizykochemicznej, zgod­nie z podaną dalej metodyką. W latach hydrologicznych 1[zasłonięte]996-19 analogicz­ny zakres oznaczeń i pomiarów był kontynuowany w odniesieniu do wszystkich punktów brzegowych i wytypowanych punktów na powierzchni zbiorników. Zawiesinę, odczyn, konduktometrię i makrojonowy skład wody określano rów­nież w próbkach wody opadowej - od 1993 roku do 1994 roku sporadycznie, natomiast w okresie 1[zasłonięte]995-19 systematycznie.

W latach hydrologicznych 1[zasłonięte]993-19 realizowano zadania z zakresu limno-logn, które w szczególności dotyczyły oceny właściwości fizykochemicznych wód ok. 500 zróżnicowanych genetycznie i funkcjonalnie zbiorników antropogenicz­nych na obszarze Wyżyny Śląskiej i jej obrzeży. Z tego pod kątem zmienności właściwości fizykochemicznych ok. 35 zbiorników monitorowano w odstępach kwartalnych, 20 kolejnych w reżimie comiesięcznym, a w przypadku pozosta­łych obiektów były to kilkakrotnie powtórzone badania.

Podczas badań antropogenicznych zbiorników wodnych przeprowadzono również ciągłe obserwacje krótkookresowe (trzydobowe) w wybranych warun­kach ekstremalnych (np. podczas silnego nagrzewania wód limnicznych i w czasie intensywnego mieszania wiatrowego). Przeprowadzono je pięciokrotnie: dwukrot­nie na zbiorniku Pogoria III, jednokrotnie na zbiorniku Pławniowice oraz dwu­krotnie na zbiorniku Dzierżno Duże. Badania koncentrowały się na rozpoznaniu 13

spis treści lub fragment

Spis treści

l. WStęP

1.1. Zarys problemu .

1.2. Materiały źródłowe i metody pracy

1.2.1. Materiały źródłowe .

1.2.2. Metody pracy .

2. Charakterystyka obszaru badań .  17

2.1. Lokalizacja obszaru badań .  17

2.2. Charakterystyka środowiska fizycznogeograficznego zlewni i otoczenia

zbiornika          19

2.2. l. Budowa geologiczna       19

2.2.2. Ukształtowanie terenu .     22

2.2.3. Charakterystyka klimatologiczna     24

2.2.4. Hydrografia .       28

2.2.4.1. Wody powierzchniowe             28

2.2.4.2. Wody podziemne              36

2.2.5. Gleby i szata roślinna    39

3. Bilans wodny zbiornika Dzierżno Duże .  40

3.1. Elementy pionowej wymiany wody i uwarunkowania ich zmienności .  42

3.1.1. Opady atmosferyczne .       42

3.1.2. Parowanie         44

3.2. Elementy poziomej wymiany wody i uwarunkowania ich zmienności .  46

3.2. l. Dopływ powierzchniowy        46

3.2.2. Odpływ powierzchniowy         48

3.2.3. Wymiana wód zbiornika ze zlewnią pod powierzchnią .   49

3.3. Zmiany retencji zbiornika .  58

3.4. Tempo wymiany wód .     60

4. Dynamika zmian wybranych zanieczyszczeń zbiornika Dzierżno Duże

i jego otoczenia     62

4.1. Wpływ zbiornika Dzierżno Duże na kształtowanie właściwości fizyko-

chemicznych wód powierzchniowych         62

4.1.1. Rola zbiornika w redukcji stężeń wybranych zanieczyszczeń   62

4. l .2. Ocena roli zbiornika w kumulacji wybranych zanieczyszczeń   78

4.2. Wpływ zbiornika Dzierżno Duże na kształtowanie właściwości fizyko-

chemicznych wód podziemnych

4.3. Zanieczyszczenie wody a eutrofizacja zbiornika Dzierżno Duże .

4.3.1. Zewnętrzne obciążenie zbiornika substancjami biogennymi .

4.3.2. Występowanie substancji biogennych w wodzie zbiornika

4.3.3. Przejawy eutrofizacji zbiornika .

4.4. Rola zanieczyszczenia w kształtowaniu warunków termiczno-tlenowych

i przezroczystości wody zbiornika .

4.4.1. Zmienność warunków termicznych .

4.4.2. Natlenienie wody

4.4.3. Zmiany przezroczystości wody

5. Dzierżno Duże na tle jezior i innych zbiorników antropogenicznych

Polski

6. Wnioski

Literatura

Summary

Pe3K)Me