1988
stan dobry
266 str
SPIS TREŚCI
Wstęp......................... 5
Przypisy....................... 7
Część pierńsza. ŹRÓDŁA, UWARUNKOWANIA, INSPIRACJE I KIERUNKI KSZTAŁTOWANIA POCZĄTKÓW NAUK SPOŁECZNYCH W POLSCE W PIERWSZEJ POŁOWIE XV WIEKU....... 8
Rozdział I. Europejskie i polskie uwarunkowania i tradycje polityczno--społeczne i naukowe w kształtowaniu krakowskiego środowiska naukowego 9
1. Zwrot ku problematyce nauk społecznych w późnośredniowiecznej myśli europejskiej...................... 10
2. Preferowanie problematyki nauk społecznych, głównie prawniczej, w Polsce
w okresie przeduniwersyteckim............... 14
3. Formułowanie programów uprawiania nauk społecznych w okresie od założenia do zasadniczego odnowienia Wszechnicy Krakowskiej (1364—1400) 18
4. Wpływy, uwarunkowania i programy uprawiania nauk społecznych oraz ich
etapy rozwoju w pierwszej połowie XV wieku......... 34
Przypisy....................... 45
Rozdział II. Dorobek mistrzów krakowskich z zakresu nauk społecznych (ogólna charakterystyka)................... 47
1. Pisma szkolne..................... 47
1.1. Komentarze do „Etyki" , „Polityki" i „Ekonomiki" Arystotelesa 47
1.2. Komentarze do innych pism z zakresu nauk społecznych . . - - 51
1.3. Problematyka nauk społecznych w dziełach teologicznych . - - - 52
1.4. Mowy i kazania uniwersyteckie............. 52
2. Pisma pozaszkolne.................... 53
2-1. Traktaty polityczno-prawno-kościelne........... 53
2.2. Traktaty ekonomiczne................. 55
Przypisy.......;............... 55
Część druga. MIEJSCE I RANGA NAUK SPOŁECZNYCH WŚRÓD INNYCH NAUK..................... 57
Rozdział I. Miejsce, podziały i określenia nauk społecznych..... 58
->AA * Występowanie nauk społecznych w podziałach nauk dwu-, trój- i czwór-
264 dzielnych.......... ........ 59
2. Podziały nauk społecznych na etykę, ekonomikę, politykę, retoryk? i poetyk-oraj zaliczanie do nich prawa, historii i sztuki wojskowej poetW
3. Rola dwudzielnego podziału nauk w hierarchizacji nauk 'i w ok„4, ' • ' 63 zakresu nauk społecznych...... w °K«sleniu
4. Wyróżniane typy nauk i zaliczenie nauk społecznych do wiedzy praktycznd ^ szeroko rozumianej („communiter dicta") i zarazem a priori i a posteriori 72
Rozdział II. Kryteria hierarchizacji nauk i miejsce wśród nich nauk
społecznych ..............
A. Dobro i interes społeczeństwa i państwa praktycystycznym kryterium ^ dowartościowania nauk społecznych.....
1. Autonomiczne i równorzędne traktowanie różnych kryteriów wartościowa- ^ nia nauk: jedno kryterium od drugiego nie jest ani lepsze, ani gorsze 86
2. Potrzeby i korzyści człowieka jako jedna z form kryterium praktycystyczne-
go wobec istoty rzeczy stanowiącej kryterium metafizyczne .... 93
3. Państwo najwyższym dobrem wspólnym.......
3.1. Kontynuowanie tradycji uznającej nadrzędny interes społeczeństwa
i państwa..................... 97
3.2. Utrwalanie zwartości i wielkości państwa najważniejszym i najpilniejszym obowiązkiem jednostki w świetle niektórych kazań i mów Stanisława ze Skarbimierza........... gg
3.3. Wykorzystanie nauki Arystotelesa o wyższości interesu państwa nad interesem jednostki przez komentatorów „Etyki"........101
3.4. Naczelne miejsce państwa i narodu jako dobra wspólnego w hierarchii innych dóbr, głównie jednostki..............103
3.5. Oddanie życia za pomyślność państwa jest w pełni usprawiedliwionym obowiązkiem....................105
3.6. Komplementarne, a nie przeciwstawne, ujęcie stosunku państwa
do jednostki....................110
4. Równorzędność i konkurencyjność praktycystycznego kryterium wobec
metafizycznego kryterium.................111
B. Odejście od tradycyjnego rozumienia zasady stałości i pewności czynnikiem
wzmacniającym pozycję nauk społecznych...........116
1. Dwa typy wiedzy reprezentowane w „Etyce Nikomachejskiej" Arystotelesa i ich oddziaływanie w średniowieczu...........H7
2. Relatywizacja zasad wieczności, niezmienności, stałości i pewności ... 121
3. Uznanie filozofii moralnej za wiedzę demonstratywną szeroko rozumianą 124 Przypisy.......................131
Rozdział III. Filozofia moralna i prawo a teologia.......I42
1. Daleko idące dowartościowanie filozofii moralnej i prawa jako nauk podporządkowanych teologii................
2. Traktowanie filozofii moralnej i prawa na równi z teologią . . . ■ ■ j*
3. Próby uzasadnienia wyższości filozofii moralnej i prawa nad teologią
4. Ostre oddzielenie filozofii moralnej od teologii i całkowicie autono- ^ miczne jej uprawianie................' '.
4.1. Niepodejmowanie i eliminowanie z pola rozważań filozofii moralne) ^ problematyki teologicznej.............. 265
4.2. Odrębność metod filozofii moralnej i teologii podstawą autonomiczne-
Bo uprawiania nauk społecznych......_....... 161
4 3 Przyjęcie dwóch ostatecznych celów i opowiedzenie się za ziemskim
' ' celem ostatecznym osiąganym tylko o ludzkich siłach......165
Przypisy.......................
Rozdział IV. Nauki społeczne a nauki teoretyczne........179
1 Najważniejsze kryteria nobilitacji nauk społecznych w konfrontacji z naukami teoretycznymi: ranga przedmiotu nauk społecznych oraz praktycyzm społeczny i polityczny..................180
2. Dowartościowanie nauk społecznych, głównie prawa, w konfrontacji z filozofią przyrody, matematyką i częściowo z metafizyką w komentarzach
do „Metafizyki"....................182
3. Dowartościowanie prawnika, lekarza, biskupa w konfrontacji z przedstawicielami nauk ściśle teoretycznych w komentarzach do traktatu „O duszy"
i do „Fizjognomiki"...................194
4. Dowartościowanie filozofii moralnej wobec matematyki w komentarzu
do „Topik"......................203
5. Najradykalniejsze i najszersze dowartościowanie nauk społecznych w konfrontacji z filozofią przyrody, matematyką i metafizyką w komentarzach
do „Etyki"......................205
5.1. Zasada wyższości nauk teoretycznych nad naukami praktycznymi oraz daleko posunięte odejście od tej zasady...........205
5.2. Filozofia moralna wiedzą godniejszą, ważniejszą, lepszą od filozofii przyrody i matematyki................209
5.3. Wyższość filozofii moralnej i polityki nad geometrią i medycyną 211
5.4. Wyższość etyki nad logiką...............212
5.5. Nobilitacja filozofii moralnej i polityki w konfrontacji z metafizyką 213
6. Umiarkowane dowartościowanie nauk społecznych w wybranych przykładowo wykładach wstępnych, mowach i kazaniach..........222
Przypisy.......................226
Zakończenie....... 237
1. Porównanie rozwiązań mistrzów krakowskich i czołowych renesansowych myślicieli włoskich.......... . . 237
2. Czy poglądy mistrzów krakowskich z początku XV w. mogły oddziaływać
w Polsce w następnych dziesięcioleciach? . . 245 PrzVPisy.......................252
Wykaz bibliograficznych skrótów . . 254
Indeks osobowy...... ......... 258
Indeks rękopisów..........."..........263
|
|
|
|
|
