Warszawa 2002
176 str
stan bdb
Spis treści
Od wydawcy 5 Przedmowa 12 Od autora 16
I. Charakterystyka źródeł 19
II. Kartograficzne prace Wielanda 41
III. Powołanie Schubarta. Umowa z wydawcą 62
IV Korektura map 74 V. Druk map do wybuchu wojny 1740 r. 97
VI. Perypetie końcowej fazy wydawnictwa 119 VII. Analiza map 142
Posłowie 158
Suplement. Brulion opisu księstw śląskich 161
Spis reprodukowanych map Atlasu Śląska 173
Summary 174
Od wydawcy
Prezentowany siódmy zeszyt „Zabytków Polskiej Kartografii" zawiera studium nieżyjącego już badacza historii ziem polskich, bibliotekoznawcy-praktyka i wieloletniego pracownika oraz dyrektora Biblioteki Narodowej - doc. Bogdana Horodyskiego. Porządkując, wraz z podległym mu zespołem rękopiśmienników, zbiory Zakładu Rękopisów Biblioteki Narodowej natknął się na teki z dokumentami zapisanymi w XVIII w. w języku niemieckim. Okazały się one ciekawym źródłowym materiałem do badań dziejów kartografii Śląska. I tak po wnikliwej analizie materiału, B. Horodyski rozpoczął pod koniec lat 40. ubiegłego wieku trwające kilka lat prace badawcze, których wynikiem jest niniejsze studium.
Niestety Bogdan Horodyski nie zdążył przed śmiercią doprowadzić swojego dzieła do końca. Przez kilkadziesiąt lat, aż do momentu gdy rodzina zmarłego zdecydowała o udostępnieniu rękopisu, był on z dużym pietyzmem przechowywany w archiwum domowym. Zdaniem tak redaktora naukowego, jak i recenzenta: „wiedza i kunszt pisarski Autora sprawiły, że studium to - mimo braku zakończenia oraz ostatecznego kształtu zamierzonego dzieła-jest znakomite. Czyta się je z niesłabnącym zainteresowaniem". Z tego powodu Wydawnictwo Biblioteki Narodowej podjęło decyzję o opublikowaniu całości studium oraz zaopatrzeniu go tylko w niezbędne wyjaśnienia.
Do redakcji naukowej serii „Zabytków Polskiej Kartografii" praca trafiła jako rękopis zapisany drobnym, ale czytelnym pismem,
w większości atramentem, w niektórych przypadkach ołówki Na prawie każdej stronie znajdują się poprawki, dopisane zdań? skreślenia - często drobne - jednego lub dwu wyrazów. Ręko'8' zawiera również różnej wielkości i pochodzenia luźne, uporząc!]^ wane, obecnie pożółkłe kartki papieru. Są to: kartki zadrukowane na verso (np.: korektorska odbitka Dziennika podróży po Anglii 1820--1821 Karola Sienkiewicza, wyd. 1953 r.); kartki z zeszytu w formacie od A5 do A4 o papierze liniowanym lub kratkowanym oraz drobne kartki o formacie zbliżonym do 18x10 cm, a wśród nich jednostronnie zadrukowane blankiety kwitów kasy oszczędnościo-wo-pożyczkowej w Adelsdorf, używane w czasie ostatniej wojny. Całość zaopatrzona jest w spis treści Plan składający się z 7 pozycji o numeracji cyframi rzymskimi i arabskimi (skreślonymi):
„Od autora;
1. 1 Wstęp: charakterystyka źródła i literatury. II 2. Kartograficzne prace Wielanda. s. 1 (17 str.);
III 3. Powołanie Schubarta, umowa z wydawcą, s. 17 (12 str.);
IV 4. Korektura map. s. 29-57 (28 str.);
V 5. Druk map do wybuchu wojny 1740. s. 57-72. VI. Ostatnia
faza druku. s. 72-...
VI (!) 6. Analiza map."
Dalej następują kartki formatu A4 zapisane jednostronnie, ponumerowane w prawym górnym rogu od 1-111. Pomiędzy nimi włączone zostały mniejsze kartki z paginacją, np.: 16 a, 16 b irp. -łącznie z tekstem na 123 kartkach. Na większości stron rękopisu, w dolnej ich części, odkreślone linią od głównego zrębu tekstu, umieszczono ponumerowane przypisy. Rozdział studium zatytułowany Ostatnia faza druku kończy się na nr. 97. Treść kartek ponumerowanych 98-111, poprzedzonych tytułem Atlas Silesiae, nie została uwzględniona w Planie.
Kolejne, połączone spinaczem, 2 1 kart to szkice do rozdziału 6. Zostały one sporządzone mniej starannie, na papierze jednostronnie zadrukowanym z wieloma poprawkami i dopisanymi różnymi atra-
meritami lub ołówkiem zdaniami, a nawet catymi akapitami. W trakcie opracowywania całości do wydania syn Autora zdecydował o włączeniu tych szkiców do drukowanego studium. Te 21 kart zawiera zapisane w języku polskim opisy do poszczególnych map księstw Śląska wykonane na podstawie znajdującego się w Bibliotece Narodowej materiału źródłowego pod dawną sygn. 3099, która została naniesiona przez B. Horodyskiego na każdą kartkę. Pięć kartek opatrzonych sygnaturą 3098 zostało zapisanych jednostronnie i zawierają odpisy w języku polskim, ponumerowane w następujący sposób: k. 71; k. 97; k. 146 itd. W analogiczny sposób na 7 stronach zosta) przygotowany do analizy materiał o sygnaturze 3097 oraz na 4 stronach o sygnaturze 3037.
Oddzielną zwartą grupę stanowi 39 nieliniowanych kartek
0 wymiarze 19x 10,5 cm. Tekst pisany jednostronnie nie jest ponumerowany w sposób ciągły, ale karty ułożone są w sposób rosnący, poczynając od 70, 98, 108, 111, 112, 117 itd. do 269. Są to tłumaczenia lub streszczenia poszczególnych listów, często zaopatrzone oryginalną datą, np.: 21.IX. 1737 lub 13.VIII. 1738.
Rękopis zawiera również ponad 60 kartek różnej wielkości
1 pochodzenia, które stanowią krótkie pomocnicze notatki, np.: spis skal map ogólnych i szczegółowych Śląska; spis „dat próbnych odbitek map"; wykaz „Dodatkowe dane z kartek" oraz wykaz ponad 30 pozycji „Do sprawdzenia itp." Całość rękopisu dopełnia kilka kartek z zapisanymi działaniami arytmetycznymi, np.: dzielenia służące do obliczania skal map.
Opis wyglądu zawartości pozostawionego przez Autora rękopisu może wydawać się zbyt szczegółowy i nudny. Mimo to został tutaj zamieszczony, gdyż nie tylko świadczy o tym, że śmierć Autora przerwała prace, ale także pomaga ocenić warsztat historyka i jego skrupulatność przy badaniu materiałów archiwalnych i źródłowych.
Studium Bogdana Horodyskiego to pasjonująca historia powstawania pierwszego urzędowego zdjęcia kartograficznego, z pierwszej polowy XVIII w. na terenie austriackiego Śląska. Rezultatem |
|
|
|
|
