Książka Dziecko w świecie edukacji. Przykłady zajęć kompleksowych. Bliżej integracji osoby i pedagogiki współbycia jest drugą częścią publikacji Dziecko w świecie edukacji. Podstawy uczenia się kompleksowego – nowe kształty i wymiary edukacji o tym samym tytule głównym, a zarazem XIX tomem serii „Nauczyciele – Nauczycielom”, wydawanej od 1996 roku w Oficynie Wydawniczej „Impuls”.
Wątek egzystencjalny, filozofia codzienności przenika całą nasza serię. Bliskie nam są słowa Cypriana Kamila Norwida zawarte w Promethidionie:
Kto kocha, małe temu ogromnie
i lada promyk rozbudza nadzieję.
W tomie tym jest wiele promyków i nadziei na lepszą edukację. Pierwsza część (rozdziały I–II) to opowieść o sztuce uczenia się i zmaganiach mających na celu ocalenie w ludziach współczesnych istoty człowieczeństwa. Zostały tu także, jak wiele znaczeń mieści się w słowie „pomiędzy”. Tworzy ono przestrzenie obojętne, wrogie, życzliwe, pełne nadziei. Bywa niekiedy wytrychem, ale częściej kluczem do serc i umysłów innego człowieka, do dziecięcej wrażliwości.
Dalsza część główna (rozdziały III–VI) przybliża życzliwe przestrzenie interpersonalne współtworzone wraz z uczniami w kompleksowej edukacji w szkole podstawowej, gimnazjum, liceum i na uniwersytecie. Ukazano, że dzięki różnorodnym, a zarazem innowacyjnym działaniom najbardziej z pozoru przeciętna szkoła, może stać się przestrzenią tworzenia kultury. Uzasadniono również, że innowacyjnie prowadzona edukacja kompleksowa nie tylko dostarcza uczniom wiedzy przedmiotowej, strategicznej i autokreacyjnej, lecz także pobudza rożne sfery aktywności. Bywa źródłem fascynacji, radości i poszukiwania sensów życia oraz wartości wykonywanej pracy.
Problemy te przybliża ostatni rozdział o pedagogice współbycia, która jest odmianą personalizmu, a zarazem rezultatem kompleksowych działań. Działaniom tym towarzyszy tworzenie systemu norm i kryteriów ocen przy współudziale uczniów, systemu przekształcającego się w samoocenę, będącą podstawą uczenia się przez całe życie. W tym rozdziale omówione zostały różnorodne przestrzenie interpersonalne: przestrzeń intelektualna, mentalna, światopoglądowa, emocjonalna, terapeutyczna i autokreacyjna (metaprzestrzeń). Stanowią one syntezę integracji osoby wychowanka.
Wstęp
Introduction
Rozdział I
O sztuce uczenia się, czyli nauczanie kompleksowe „w pigułce”
1. O tym, co w sztuce uczenia się jest najważniejsze
2. Programy nauczania a sztuka projektowania zajęć kompleksowych z uczniami
3. Kompleks. Kompleksowe uczenie się – nauczanie. Strategie współdziałania
4. Przyjazne sposoby oceniania i współbycia
5. Podmiotowość z bliska
Rozdział II
Człowiek. Świat. Edukacja. Dziwne historie ze słowem „pomiędzy”
1. Słowo „pomiędzy” – klucz, wytrych czy nadzieja?
2. Człowiek w świecie a wychowanie do człowieczeństwa
3. Dorosły i dziecko a edukacja permanentna
4. Dziecko (uczeń) w wielu światach. Światy dziecka
5. Człowiek i człowieczeństwo na marginesach edukacji. Jak długo jeszcze?
Rozdział III
Kompleksowe uczenie się w szkole podstawowej – podstawy więzi
1. Klasa szkolna jako przestrzeń tworzenia kultury. Dom i książka w życiu dziecka
2. Dom niejedno ma imię i z tego właśnie słynie. Projektowanie
kompleksu w klasie VI – podstawy więzi
3. Obowiązek, potrzeba i pasja uczenia się. Bogactwo form
uczenia się a cechy dialogu w lekcjach ćwiczeniowo-badawczych
4. Zarys kompleksu o książkach, lekturach i czytaniu
5. Rodzaje więzi interpersonalnych jako wynik kompleksowych działań.
Typy integracji rzeczywistej
Rozdział IV
Strategie twórczego uczenia się – realizacja kompleksów w gimnazjum
1. Pojęcie strategii i organizacji pracy w klasie szkolnej
2. Odpowiedzialność za dobro wspólne. Projektowanie kompleksu
w klasie III gimnazjum
3. Twórcze funkcjonowanie uczniów podczas realizacji kompleksu
„Odpowiedzialność za dobro wspólne”
4. Piękno a formy i język literatury. Zarys kompleksu
w klasie II gimnazjum
5. Twórca, twórczość, twórczy uczeń i nauczyciel – rozmowy
i dyskusje bez granic
Rozdział V
Kształcenie i kształtowanie człowieka. Edukacja kompleksowa w liceum
1. Od haseł o edukacji „zintegrowanej” do rzeczywistej integracji
osoby wychowanka
2. Kształcenie i kształtowanie postaw licealistów w trakcie
projektowania cyklu zajęć o człowieku i człowieczeństwie
3. Człowiek i człowieczeństwo, sacrum i profanum w literaturze,
sztuce, życiu. Realizacja zajęć ćwiczeniowo-badawczych
4. Zarys kompleksu o gościnności i życiu codziennym
5. Innowacyjne kształcenie i kształtowanie postaw uczniów wyzwaniem XXI wieku
Rozdział VI
Poszukiwanie zagubionego klucza do radości i fascynacji. Studenci pedagogiki
jako współtwórcy kompleksowej edukacji
1. Fascynacje studentów innowacjami jako przejaw oporu wobec
schematów szkolnej oraz uniwersyteckiej edukacji
2. Funkcjonowanie studentów w dwóch rolach: student-uczeń
i student-nauczyciel
3. Innowacje edukacyjne źródłem wiedzy o nauczycielach-studentach,
współczesnej szkole i dziecku
4. Studencki przykład cyklu lekcji i jego wymowa
5. Niektóre opinie o trudzie i radości tworzenia kompleksowych zajęć
Rozdział VII
Pedagogika współbycia jako odmiana personalizmu. Bliżej integracji osoby
1. Pedagogika teorią innowacyjnej edukacji
2. Konteksty pedagogiki współbycia jako odmiany personalizmu
3. Bliżej integracji osoby. Istota pedagogiki współbycia
4. Siedem przestrzeni pedagogiki współbycia jako rezultat kompleksowej edukacji
5. Pedagogika współbycia odpowiedzią na edukacyjne wyzwania XXI wieku
