|
Émile Zola (ur. 2 kwietnia
1840 w Paryżu, zm. 29 września 1902 tamże) - francuski pisarz, główny
przedstawiciel naturalizmu.
Zola urodził się w rodzinie włoskiego inżyniera, wychowywał się i uczył w szkole
średniej w Aix-en-Provence, razem ze sławnym później malarzem Paulem Cezannem.
Od najmłodszych lat fascynował się literaturą romantyczną, przede wszystkim
dramatem Wiktora Hugo. Po śmierci ojca sytuacja materialna jego rodziny
dramatycznie pogorszyła się; Emil razem z matką przeniósł się do Paryża, gdzie
imał się różnych zajęć, zostając wreszcie pracownikiem słynnego wydawnictwa
Hachette.
Zachęcony do podjęcia pracy literackiej, próbował początkowo swoich sił w
dramacie, pisząc Teresę Raquin i Spadkobierców pana Rabourdin. Dzieła te nie
zyskały jednak poklasku publiczności, w pierwszym przypadku z powodu
przesadzonej, przejaskrawionej atmosfery grozy w duchu przebrzmiałego już
gotycyzmu, w drugim przypadku z powodu zbyt ostrej krytyki stosunków panujących
w burżuazyjnej rodzinie.
Zola postanowił skupić się na tworzeniu powieści, które wg jego zamysłu miały
tworzyć jeden wielki cykl analizujący w sposób naukowy stosunki społeczne epoki
II Cesarstwa. Tak powstał 20-tomowy cykl Rougon-Macquartowie. Historia naturalna
i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa opublikowany w latach 1[zasłonięte]871-18.
Przedstawia ona rozległą panoramę francuskiego społeczeństwa i stanowi ważny
dokument o tamtej epoce. Cały cykl utrzymany był w duchu naturalizmu, którego
podbudowę teoretyczną Zola przedstawił w studium Powieść eksperymentalna (Le
roman expérimental, 1880). Mimo przedstawionych tam przez siebie założeń
absolutnej obiektywności narratora i porzucenia romantycznego rozmachu w kreacji
bohaterów i opisie miejsc, Zola zachował iście romantyczną wyobraźnię, która
pozwalała mu kreślić fascynujące opisy najbardziej prozaicznych miejsc.
Natomiast wnikliwe badania warunków życia robotników i chłopów oraz działalności
Kościoła katolickiego we Francji wywołały u niego sympatie socjalistyczne i
antyklerykalne.
Te ostatnie widać wyraźnie w drugim cyklu powieściowym Zoli, trylogii Trzy
miasta, w których poddał druzgocącej krytyce skomercjalizowany kult cudów i
objawień, skostniałe i zamknięte na wiernych struktury hierarchii kościelnej, a
wreszcie nieczułość Kościoła na problemy społeczno - polityczne.
W roku 1898 Zola zaangażował się w obronę francuskiego oficera oskarżonego o
zdradę - Alfreda Dreyfusa. Opublikował mianowicie na pierwszej stronie
paryskiego dziennika L'Aurore artykuł J'accuse (Oskarżam!). Miał on formę listu
otwartego do prezydenta Félixa Faure i zawierał ostrą krytykę francuskiego
rządu. Zola zarzucał władzom antysemityzm i niezgodne z prawem skazanie i
uwięzienie Dreyfusa. Jego książki zostały umieszczone na Indeksie ksiąg
zakazanych.
Zola zmarł w 1902 r. na skutek zatrucia tlenkiem węgla. Okoliczności jego
śmierci do dziś budzą poważne wątpliwości. Choć oficjalnie uznano zgon pisarza
za nieszczęśliwy wypadek (wadliwa konstrukcja piecyka), istniały poważne
przesłanki, że było to morderstwo na tle politycznym. Rząd Trzeciej Republiki
nie zaangażował się jednak zbytnio w wyjaśnienie tej sprawy.
Twórczość Zoli wywarła znaczący wpływ na wielu powieściopisarzy XX wieku w
Europie i w Stanach Zjednoczonych.
Ważniejsze dzieła:
Cykl 20 powieści pt. Rougon-Macquartowie (1[zasłonięte]871-18);
Teresa Raquin (Thérese Raquin, 1867, wyd. polskie 1974)
trylogia Trzy miasta (Trois Villes, 1[zasłonięte]894-18, wyd. polskie 1[zasłonięte]895-18)
Lourdes
Rzym
Paryż
|
