Przedmowa do wydania drugiego
Przedmowa do wydania pierwszego
Część I. — CIENIE I ŚWIATŁA PRZESZŁOŚCI .
Przed zwierciadłem przeszłości. Spaczone lub zaniedbane problematy. Misja Polski na Zachodzie i nad Bałtykiem. Miasta i handel. Drogi wodne. Marynarka handlowa i wojenna. Skarb państwa i podatki. Oświata. Obrona granic i wojsko. Polityka zagraniczna. Król i Rzeczpospolita. Sejm szlacheckiej demokracji. Zrównanie praw jednostki z prawem narodu. Ludzie jako wartości moralne. Praworządność i wymiar sprawiedliwości. Zanik władzy wykonawczej. Źródła upadku Państwa. Utajone wartości odrodzenia.
Część II. — BILANS PODZIAŁÓW I NIEWOLI
Pielęgnowanie warunków zguby Polski przez jej sąsiadów. Tragiczne konsekwencje upadku. W Polsce bez zmian. Zabór austrjacki. Eksploatacja ekonomiczna i demoralizacja psychiczna. Zabór pruski. Dwa fronty. Potęgujące się fale germanizacji. Opór i zwycięstwo bezbronnych. Zabór rosyjski. Panslawizm i możliwości ugody politycznej. Rosnące rozdźwięki. Wybuch roku 1830. Rusyfikacja. Rok 1863. Dalszy ciąg martyrolog j i. Konflikt na dalekim wschodzie. Rewolucja. Nadzieje i rozczarowania. Drugi, ukryty bilans podziałów i niewoli. Pozycje gospodarcze i moralno-polityczne. Nowy posiew odrodzenia. Wielka wojna.
Część III. — RAFY I MINY PODWODNE
Drogi dziejowe Polski. Upiory zmartwychwstałych konfliktów. Zagadnienie polsko-niemieckie. Kwas pruski, Ofensywa polityczna Niemiec na zachodnie, granice Polski, Rozprawa z argumentami historycznemi, etnograficznemi i ekonomicznemi. Cele polityki antipolskiej Niemiec. Gdańsk na rozdrożu. Polska i Rosja. Wojna sowiecko-polska. Sejsmograf polityczny Berlin—Moskwa. Cele piatiletki. Uroszczenia litewskie. Mniejszości narodowe w Polsce.
Część IV. — PRZEŚWIETLENIE POLSKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ
Potęgowanie się wagi balastów. Uzbrojenie człowieka w Polsce do walki z trudnościami. Sytuacja wsi polskiej. Położenie istotne przemysłu, handlu i klasy robotniczej. Zagadnienia socjalne. Obciążenia na rzecz Państwa, Świat paradoksów ł przemian. Sprawdziany sił polskich. Podstawy polskiej polityki gospodarczej. Polityka morska. Dysproporcje. Konieczność wszechstronnej przebudowy i reformy. Siły wewnętrzne, ma¬jące równoważyć balasty i trudności. Demokracja, Pierwsze lata niepodległości. Powrót do historycznych błędów. Przełom majowy 1926 r. Bilans opozycji i rządów pomajowych.
Część V. — NA WIDNOKRĘGU PRZYSZŁOŚCI
Znaczenie organizacji celowej. Zasady Emersona. Rezultaty dotychczasowej pracy polskiej. Dlaczego jest tak źle, skoro jest tak dobrze. Istotne cele państwa polskiego. Zasady polityki polskiej i ich wartość. Organizacja państwa i jego władzy:. Doktryna logiki przeciwko logice doktryny. Wychowanie polityczne społeczeństwa. Prawo polaryzacji. Pokój międzynarodowy. Liga narodów. Polityka zagraniczna. Warunki rozwoju gospodarczego. Optymizm, czy pesymizm

(…)Patrząc w przyszłość całości, w przyszłość Polski bez reszty, bez nawiasów, bez wyłączeń, należało uniknąć w pracy tej opar¬cia się na wąskiem zainteresowaniu polityki dnia dzisiejszego. Tak więc książka ta może być uważana za błędną lub złą z punktu widzenia bieżących nurtów i prądów politycznych, może ulec każdej krytyce z powodu niewłaściwego ocenienia faktów i zja¬wisk historycznych, politycznych, społecznych, gospodarczych i socjalnych, lub z powodu niesłusznego wnioskowania. Jeden tylko stosunek urągałby poczuciu słuszności wobec pracy autora. Książka ta stanowi jedną, organiczną, związaną całość. Każda myśl, każde stwierdzenie, każdy wniosek, każdy sąd w oderwaniu od całości obrazu i całości myśli jest już dowolnem spaczeniem i nadużyciem woli i intencji autora.
Praca ta została napisana w dość ciężkich warunkach obok obfitej pracy ściśle zawodowej. To jedynie może uzasadniać pewne prawo autora do dedykacji.
Należy ją złożyć do rąk tych, którzy w przyszłości mogą ją najsumienniej i najwłaściwiej skrytykować, zmienić, rozwinąć i uzupełnić. Należy ją przekazać tym, którzy najlepiej wiążą symbolicznie przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Są to związki dawnych organizacyj młodzieży niepodległościowej oraz ta część młodzieży dzisiejszej i przyszłej, która w myśl tych samych, bezinteresownych haseł rozumie, że sprawa utrwalenia i ubezpieczenia całości i niepodległości państwa jest za¬daniem większern, cięższem, trudniejszem od tego, które pod koniec wojny światowej zostało dokonane, dając nam zjednoczoną i wolną Ojczyznę,
EUG. KWIATKOWSKI.(fragment wstepu)
W październiku 1931 r.