Antoni Trębicki : OPISANIE SEJMU 1793 r., O REWOLUCJI 1794 r.
Antoni Trębicki (Trembicki) herbu Ślepowron (1764?-1834) był prawnikiem, pamiętnikarzem i działaczem Kuźnicy Kołłątajowskiej. Był również posłem inflanckim na Sejm Czteroletni, gdzie występował w obronie miast. 29 kwietnia 1791 r. przyjął obywatelstwo miejskie na Ratuszu m. Warszawy. W 1792 r. przystąpił do konfederacji targowickiej, złożył też akces do insurekcji kościuszkowskiej. Był protegowanym króla Stanisława Augusta, gdyż gotówkę na dzierżawny zastaw za dzierżawione przez Trębickiego dobra łomniańskie wyasygnował królewski bratanek książę Józef Poniatowski. Trębicki był tam dobrym gospodarzem i położył zasługi w rozwoju rolnictwa. Założył fabryczkę narzędzi rolniczych, drugą w Polsce, po fabryce Zamojskiego. Próbował nawet założyć w Łomnej pierwszą w kraju szkołę rolniczą. Od 1811 r. był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie.
Prezentowana publikacja ukazała się w serii "Biblioteka Pamiętników Polskich i Obcych".
Spis treści :
Wstęp
Cz.1 OPISANIE SEJMU EKSTRAORDYNARYJNEGO PODZIAŁOWEGO ROKU 1793 W GRODNIE
Uwagi wstępne
- List pierwszy z Grodna, dnia 20 czerwca 51
(Ankwicz, marszałek Bieliński, spór o przysięgę, marszałka i obecność arbitrów. Początek represji wobec opozycji sejmowej, aresztowanie kilku posłów. Przysięga marszałka)
- List drugi z Grodna, dnia 23 czerwca 61
(Spór o obecność arbitrów. Noty Sieversa i Buchholtza. Powołanie deputacji konstytucyjnej i przysięga deputowanych. Dalszy ciąg sporu; o przysięgę marszałka i obecność arbitrów. Opór przeciw powołaniu delegacji traktatowej. Jeszcze o przysiędze marszałka. Odpowiedzi na noty rosyjską i pruską w sprawie powołania delegacji traktatowej)
- List trzeci dnia 27 czerwca, z Grodna 84
(Sievers wobec opozycji sejmowej. Ośmieszenie się Bielińskiego protestem przeciw wystawieniu "Małżeństwa w rozwodzie"; wzrost nienawiści do niego. Noty rosyjska i pruska z 24.VI. Debata w sprawie delegacji traktatowej. Spór wokół projektu Jankowskiego. Odpowiedź posła angielskiego. Dalszy ciąg sporu o projekt Jankowskiego. Sievers zarządza represje wobec króla. Odpowiedzi posła austriackiego, nuncjusza i posła szwedzkiego. Dalszy ciąg debaty nad delegacją i projektem Jankowskiego. Głos biskupa Kossakowskiego. Dalszy ciąg debaty posełsklej. Powtórny glos Kossakowskiego. Kossakowscy a Sievers. Ankwicza projekt "deputacji" zamiast "delegacji". Debata nad delegacją i projektem Jankowskiego. Podstępne propozycje biskupa Kossakowskiego i debata nad nimi. Wnioski króla. Uchwala o zaapelowaniu do obcych dworów. Dalszy ciąg sporu o delegacją. Debata nad projektem deputacji do traktowania z Rosją poprawionym przez deputację konstytucyjną)
- Z Grodna dnia 2 lipca 1793. List czwarty
(Noty Sieversa i Buchholtza z 25.VI. Kanclerz w. koronny o sytuacji międzynarodowej. Kanclerski projekt instrukcji dla deputacji do traktowania z Rosją. Spór o przedłużenie lub odłożenie sejmu. Uchwalenie prorogacji sejmu do 15.VII. Sprawa wejścia do senatu marszałków powiatowych. Debata nad instrukcją dla deputacji do traktowania z Rosją. Projekt Gdyńskiego takiej instrukcji. Debata nad projektami kanclerskim i Gołyńskiego. Sievers ponawia represje. Aresztowanie posłów opozycyjnych. Protest sejmu. Kanclerz Sułkowski nie wypełnił poleceń sejmu. Oburzenie sejmu. Żądanie powiadomienia Europy o dokonywanych gwałtach. Tłumaczenie się Sułkowskiego. Głos Skarszewskiego. Służewski oskarża Bielińskiego. List Szczęsnego Potockiego. Protestować przeciw gwałtom czy debatować nad instrukcją?. Dalszy ciąg debaty nad instrukcją. Biskup Kossakowski ukazuje prawdziwe oblicze. Zmiana stanowiska króla. Groźby wobec sejmu. Poprawiony projekt kanclerski projektem deputacji. Projekt "Bezpieczeństwo osób sejmujących". Projekt limity. Dalszy ciąg dyskusji nad projektem instrukcji. Głosowanie nad projektami instrukcji)
Cz.2 O REWOLUCJI ROKU 1794
(Rządy Targowicy. Hetmani Kossakowski i Ożarowski. Igelstrom. Siły Polaków i Rosjan. Przygotowania obu stron do walki. Nastroje ludności. Premiera Krakowiaków i górali. Przywódcy spisku powstańczego w Saksonii a książę Józef. Sprawa wodza powstania. Walka Czartoryskich z Poniatowskimi. Faworyzowanie Kościuszki. Korpus Kadetów. Czartoryscy; książę Adam Kazimierz. Korpus Kadetów. Kościuszko w Korpusie Kadetów. Jego romans z Ludwiką Sosnowską. Kościuszko w Ameryce. Po powrocie z Ameryki. Przeciwstawienie Kościuszce księcia Józefa. Bitwa pod Dubienką.
Emigracja w Saksonii. Przyczyna wystąpienia Madalińskiego. Początek powstania. Racławice. Środki ostrożności podjęte przez Rosjan w Warszawie. Uwagi o nich przypisane Tollowi. Wzrost nastrojów rewolucyjnych i rozszerzanie się spisku. Aresztowania wśród spiskowców w Warszawie. Igelstrom żąda ich ukarania. Sesja Rady Nieustającej 16.IV.1794. Jeszcze o spisku. Siły obu stron w Warszawie. Szansę powstania. Postawa ludu Warszawy wobec Prusaków. Igelstrom indaguje Kilińskiego. Kalkulacje Cichockiego. Powody, dla których autor nie należał do spisku. Krystyna i Aniela Radziwiłłówny. Oficerowie-spiskowcy informują pamiętnikarza o terminie powstania. Pozostanie księżniczek zatrzymuje autora w Warszawie. Spokój przed wybuchem. Toll o braku szans powodzenia powstania. Pułk ułanów królewskich Koniga wobec spisku. Autor zabezpiecza dom i rodzinę.
Wybuch insurekcji w Warszawie. Marsz działyńczyków. Rozmowa Haumana z Gagarinem. Lud wobec powstania. Nieudana interwencja Mokronowskiego za przepuszczeniem działyńczyków. Walka z oddziałem Gagarina. Lud przystępuje do walki. Król odrzuca ofertę pomocy Prusaków. Akcja Kralewskiego na dziedzińcu Saskim. Odwrót Nowickiego. Zdobycie siedziby Igelstroma. Koniec walk. Jeszcze o początku insurekcji warszawskiej. Obrazki z walk. Korpus oficerski w dniach insurekcji warszawskiej. Ogólne uwagi o powstaniu w stolicy. Liczebność sił obu stron.
Wyłapywanie targowiczan. Oskarżenie przywódców powstania o przywłaszczenie władzy. Autor ułatwia ucieczkę T. Włodkowi. Aresztowanie poselstwa rosyjskiego. Oskarżenie przywódców powstania o terroryzm. Kiliński. "Naród" rządzi Radą Zastępczą Tymczasową. Ofiarność społeczeństwa na potrzeby powstania. Propaganda i nieostrożność gazet powstańczych. Cycjanow i Grodno. Powstanie w Wilnie.
Kolejne oskarżenie przywódców powstania. Krytyka sądu nad targowiczanami. 8.V: wyjazd króla na Pragę i wzburzenie ludu. Rewolta ludowa 9.V. Oskarżanie przywódców powstania. Pochwała księcia Józefa. Jego zgłoszenie się do obozu Kościuszki. Przeciwstawienie księcia Naczelnikowi. Przyjazd I. Potockiego i Kołłątaja do Warszawy. Oskarżanie Kołłątaja. Wybór autora na komendanta cyrkułu III. Tyszkiewicz. Oskarżenie Kołłątaja o oszczerstwa i pozbawienie autora komendy. Zarzuty postawione autorowi. Jego tłumaczenie się.
Raporty i działania wojenne. Bitwa pod Szczekocinami. Bitwa pod Chełmem. Upadek Krakowa. Nastroje w Warszawie. Rewolta ludowa 23.VI. Represje wobec sprawców i uczestników rewolty. Nastroje ludności po rewolcie. Obwinianie Kołłątaja. Oblężenie i obrona Warszawy.
Zarzut nielegalności władz insurekcyjnych. Krytyka ich polityki i działań wojennych. Klęski powstańców. Klęska maciejowicka. Popularność i znaczenie Kościuszki. Następstwo po Kościuszce.
Działanie Dąbrowskiego w Wielkopolsce i jego odwrót. Rozejście się korpusu księcia Józefa. Plany radykałów. Decyzja bronienia Pragi. Odwrót Mokronowskiego z Litwy pod Warszawę.
Praga. Oczyszczanie Suworowa z zarzutu odpowiedzialności za rzeź Pragi. Oskarżenie Zajączka. Zajęcie Warszawy przez Suworowa. Upadek powstania. Radoszyce.
Ucieczka Kołłątaja z Warszawy. Oskarżenie autora o denuncjację Kołłątaja przed władzami austriackimi. Jeszcze o pozbawieniu autora komendy cyrkułu III. Jego wyjazd z Warszawy. Autor osiada w Jarosławiu. Kłopoty marszałkowej Sołtanowej. Przyczyny podróży autora do Przemyśla. Spotkanie z Telatyekim. Kołłątaj głównym nieprzyjacielem autora. Pragnienie zemsty. W drodze do Przemyśla. Rozmowa z Telatyekim.
Spotkanie z Kołłątajami w karczmie Horodyskiej. Dalsza podróż i rozmowa w sprawie denuncjacji Kołłątaja. Spotkanie z Gorzkowskim. U kapitana cyrkułu w Przemyślu. Rozmowa autora z kapitanową Luegerową o Kołłątaju. Aresztowany Kołłątaj na ulicach Przemyśla. Relacja Telatyckiego o aresztowaniu Kołłątaja. Dokładna rewizja nie ujawnia oczekiwanych skarbów. List autora do Sołtanowej w celu uprzedzenia oskarżeń o udział w denuncjacji Kołłątaja. Pojedynek z Matuszewiczem. Odkrycie łańcucha Orderu Orła Białego w szkatułce Kołłątaja. Kołłątaj oskarża Trębickiego w Jarosławiu o denuncjację. Autor się broni i usprawiedliwia Telatyckiego.
Plan dalszego ciągu wspomnień. Autor usprawiedliwia uwięzienie Kościuszki przez Katarzynę II i wychwala wspaniałomyślność Pawła I)
ANEKS
1. Listy i obrony
(Do Stanisława Augusta, Wartemberg, 30.VII.1792. Do Stanisława Augusta, Alt Wasser, 17.VIII.1792. Do Stanisława Augusta, Wrocław, 25.IX.1792. Do Generalności Litewskiej konfederacji targowickiej, Wrocław, 22.IX.1792. Obrona: Do Publiczności, Warszawa, 27.V.1794. Druga obrona, Warszawa, 6.VI.1794)
2. Ambasada Potockiego, starosty szczerzeckiego, do Stambułu
(Położenie międzynarodowe Polski w początkach Sejmu Czteroletniego. Geneza przymierza z Prusami. Polityka tego państwa. Geneza poselstwa P.Potockiego do Turcji. Charakterystyka posła. Skład poselstwa i charakterystyka jego członków. Eskorta i liberia. Broniec i jego przygody. Włączenie autora w skład poselstwa. Autor otrzymuje zadania specjalne od Deputacji Interesów Zagranicznych i króla. Wyjazd z Warszawy orszaku poselstwa. Krytyka posła. Powody spisania wspomnień. Przyjęcia poselstwa w pałacach i dworach. Eskorta szwadronu Koźmińskiego. Autor ostrzega I.Potockiego o zatrzymaniu się poselstwa w Dreźnie. Wywołuje tym gniew posła. Poseł zdradza tajność swej misji. Dwór Stanisława Augusta)
KOMENTARZ
Nota wydawnicza
Przypisy
Indeks osób
Spis ilustracji
Wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967 r., wydanie I, nakład 2 000 (!), ss. 599 (+ 24 ilustracje cz-b na wklejkach kredowych).
Wymiary 21 x 15 cm. Okładka twarda płócienna. Stan dość dobry (brak obwoluty, zabrudzona i wypłowiała na grzbiecie okładka).
Uwaga : przed wzięciem udziału w aukcji proszę przeczytać stronę "o mnie" |
|
|
|
|
