WSTĘP
Deontologia lekarska (gr. deon, deontos = to, co trzeba czynić) jest nauką o powinnościach, obok znanych etyk profesjonal-nvch, sięgającą swą tradycją do starożytności.
Kryterium, wyróżniającym zawody, posiadające własną etykę, jest bezpośrednie dysponowanie przez wykonawców danej profesji niekwestionowanymi^ powszechnie uznanymi i cenionymi społecznie wartościami, jak np.: życie i zdrowie, wolność, wychowanie i kształcenie. Realizacja przykładowo wymienionych wartości społecznych przez przedstawicieli odpowiedniego zawodu: lekarza, adwokata, nauczyciela czy dziennikarza, niejednokrotnie przez decyzje jednoosobowe, nakłada na wykonawców tychże profesji szczególne powinności, znacznie wyższe niż na przedstawicieli innych zawodów. Jest to zasadniczy powód tworzenia i uzasadnienia istnienia zbiorów norm (kodeksów i przysięg), reglamentujących postępowanie wykonawców tych zawodów (96).
Analizując dentologię zawodu lekarskiego jako zjawisko ukształtowane społecznie i historycznie, znajdziemy w niej następujące elementy:
—- przysięgi lekarskie, zawierające w skrótowej formie podstawowe, fundamentalne normy postępowania zawodowego,
— wzory osobowe, czyli, postulaty, dotyczące cech, jakimi powinna odznaczać się osobowość wykonawcy zawodu,
—- kodeksy deontologiczne, czyli zbiory, ogólnych i szczegółowych norm postępowania.
Wymienione elementy stanowią zespół postulatów, stawianych jako propozycje indywidualne lub formułowane zbiorowo, mające charakter pewnego idealnego wyobrażenia o sylwetce wykonawcy zawodu lekarskiego.
Od wymienionych postulatów należy odróżnić, w sferze praktyki, postępowanie wykonawców w sytuacjach zawodowych zgodne lub niezgodne z proponowanymi wzorami i normami. Postępowanie to stanowi podstawę do ocen poszczególnych wykonawców lub całej grupy zawodowej. W tym świetle zespół postulatów: wzorów osobowych i norm postępowania pełni podwójną rolę. Z jednej strony stanowi on w procesie wychowania skrystalizowany cel kształtowania określonych cech, zawartych we wzorze osobowym wśród adeptów sztuki lekarskiej. Normy ko-
