Prezentowany tom studiów jest wynikiem współpracy naukowej pomiędzy Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie oraz Instytutem Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego przy wsparciu Urzędu Miasta Szczecin i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego. Publikacja została poświęcona specyficznemu zjawisku występującemu od wieków w europejskiej kulturze politycznej – damnatio memoriae (skazanie na niepamięć). Choć zbiór procedur związanych z potępianiem pamięci zawdzięczamy starożytnemu Rzymowi, to sam termin powstał w okresie nowożytnym, a damnatio memoriae w różnych formach funkcjonuje do dziś. Teksty autorów – choć pozornie niepowiązane ze sobą tematycznie, dotyczące różnych epok, osób i wydarzeń – w istocie udowadniają uniwersalność antycznej konstrukcji prawnej, ukazując jej różnorodne formy i zastosowania.
Rozważania łączy motyw dyskusji wokół różnych rodzajów pamięci: historycznej, społecznej, indywidualnej, oficjalnej, „znacjonalizowanej”, „zawłaszczonej” i przede wszystkim tej „zabronionej”, skazanej i kontrowersyjnej. Autorzy ukazują różne przykłady damnatio memoriae, podając ich przyczyny, próbują jednocześnie odtworzyć procesy zmian, manipulacji i wypierania ze zbiorowej pamięci niepożądanych wydarzeń, bohaterów czy symboli. Ponieważ zjawiska te zachodzą najczęściej z pobudek politycznych, związanych z potrzebą legitymizacji określonej władzy lub utylitarną kreacją wizerunku danego społeczeństwa, tym samym czytelnik może zaobserwować odwieczny pojedynek władza vs. pamięć, którego skutki – zwłaszcza jeśli towarzyszy im przyzwolenie społeczne − nie pozostają obojętne również wobec historiografii.
Renata Gałaj-Dempniak, Danuta Okoń, Magdalena Semczyszyn
SPIS TREŚCI
Renata Gałaj-Dempniak, Danuta Okoń, Magdalena Semczyszyn Wprowadzenie
Leszek Mrozewicz Damnatio memoriae w rzymskiej kulturze politycznej
Stefan Zawadzki Puścić w niepamięć, zachować złą pamięć: władcy w asyryjskich inskrypcjach królewskich w pierwszym tysiącleciu przed Chr.
Maciej Maciejowski Kształtowanie rzymskiej pamięci zbiorowej oraz przykłady damnatio memoriae w okresie wczesnej i średniej republiki
Katarzyna Balbuza Cesarz Galba: śmierć – damnatio memoriae (?) – restitutio honorum
Danuta Okoń Clarissimus vir a damnatio memoriae w Rzymie epoki Sewerów
Daria Janiszewska Damnatio memoriae i renovatio memoriae w polityce cesarza Septymiusza Sewera
Krzysztof Królczyk Pomiędzy damnatio memoriae a consecratio. Potępienie pamięci i ubóstwienie w walce politycznej w Rzymie w okresie Sewerow (193–235 r. po Chr.)
Jakub Kozłowski, Tragiczne losy cesarskiego syna
Maria Dzielska Sosipatra – zapomniana filozofka z Pergamonu
Iwan Ostaszczuk Zapomniany język symboliki chrześcijańskiej: kulturalna damnatio memoriae w dyskursie postmodernistycznym
Renata Gałaj-Dempniak Poprawianie historii – przypadek tuszowania historii w okresie wojny polsko-kozackiej
Oksana Karlina Represje wobec bazylianów po powstaniu listopadowym na Wołyniu oraz wymazanie pamięci o nich
Walentyna Szandra Chłopi ukraińscy na Syberii: między utratą pamięci historycznej a tworzeniem nowej tożsamości
Zofia Wóycicka Auschwitz jako miejsce sporów o pamięć w PRL
Jacek Zygmunt Sawicki O pamięci powstania warszawskiego w PRL
Marek Grajek Pamięć o Enigmie, czyli jak ukryć prawdę bez szyfrowania
Jarosław Syrnyk Mitologizowanie przeszłości w opisach relacji polsko-ukraińskich w XX w.
Piotr Niwiński Od „bandytów” do „kontrowersyjności”. Pamięć żołnierzy podziemia niepodległościowego w latach powojennych
Michał Paziewski Mity, stereotypy oraz intoksykacje dotyczące Grudnia ’70
Magdalena Semczyszyn Lwów-Lwow-Lwiw. Symbolika miejska Lwowa i jej interpretacja w polskich, sowieckich i ukraińskich popularnych dyskursach historycznych w XX w.
Paweł Knap Szczecin – de(kon)strukcja. Subiektywny przewodnik po miejscach skazanych na zapomnienie
Wykaz skrótów
Indeks osobowy
Indeks geograficzny
