CZERWONY SYJON

W 1934 roku przy granicy Związku Radzieckiego z Chinami powstał Żydowski Obwód Autonomiczny ze stolicą w Birobidżanie. Był odpowiedzią Stalina na syjonizm. Zwożono tam Żydów z całego imperium. Jednak trudne warunki klimatyczne oraz represje roku 1936 szybko podkopały ideę obwodu. Po śmierci Stalina mieszkańcy rozpoczęli eksodus i kontynuowali go po rozpadzie ZSRR. Żydowski Obwód Autonomiczny do dziś jest częścią Federacji Rosyjskiej. Birobidżańską utopię portretuje w swojej powieści Aleksander Mielichow. Bohaterem Czerwonego Syjonu jest Żyd z Biłgoraja Bencjon Szamir - postać, której losy oparte są na biografii znanego pisarza izraelskiego. Po napaści Stalina na Polskę 17 września 1939 roku, mały Benci wraz z rodziną ucieka przez rzekę z zajętego przez Niemców Biłgoraja na stronę sowiecką. Jego droga do ziemi obiecanej Birobidżanu wiedzie przez wywózkę, gułag, śmierć bliskich i sierocińce - traumę, która zaważy na całym życiu chłopca. Ważną postacią w czasie tej gehenny jest dla niego garbaty szewc Berl, wyznawca komunizmu, który niezłomnie wierzy w wyśniony Birobidżan, i nawet gułag, gdzie w końcu umiera, uważa za zwykłą próbę charakteru. Benci długo pozostaje pod wrażeniem jego mitotwórczych opowieści. Dopiero wiele lat po wojnie, gdy jako dorosły już człowiek odwiedza Czerwony Syjon, konfrontuje zasłyszane w dzieciństwie mity z totalitarną rzeczywistością i tym, co po niej zostało: skansenem, "egzotyką wymarłych".