Czas i opowieść. Tom 1 Intryga i historyczna opowieść
Czas i opowieść to po La Métaphore vive kolejna książka, która bada podstawowe zjawisko semantycznej innowacji. Owa innowacja, podobnie jak metafora, polega na wytwarzaniu nowej stosowności sensu za pośrednictwem niestosownej atrybucji. Tak jak opowieść, innowacja to wymyślanie intrygi – cele, przyczyny, przypadki zostają połączone w czasową jedność pełnej i skończonej akcji. Narracja zadaje filozoficzne pytanie o stosunki między czasem opowieści a czasem życia i rzeczywistego działania. Do tej wielkiej dyskusji zaproszono kilka dyscyplin. Są to przede wszystkim: fenomenologia czasu, historiografia i teoria fikcyjnej opowieści.
Intryga i historyczna opowieść przedstawia twierdzenie Paula Ricoeura, uściślane we wszystkich trzech tomach Czasu i opowieści, że opowieść mieści w sobie trzy mimetyczne związki: z czasem czynu i życiowego doświadczenia, z czasem właściwym budowaniu intrygi oraz z czasem lektury. Książka poddaje ten schemat próbie historii.
Paul Ricoeur (1913–2005)
Filozof, autor znakomitych dzieł, poświęcił swoją refleksję analizie podmiotu, jego działania i jego stosunku do czasu (Czas i opowieść, wyd. oryg. 1983, 1984, 1985) oraz nawiązał trwały dialog z psychoanalizą, lingwistyką, strukturalizmem, a także z teoriami społecznymi i politycznymi (L’Idéologie et l’Utopie, 1997). Odnowił również poszukiwania egzegetyczne i biblijne (Myśleć biblijnie, 1998, wyd. pol. 2003; Lectures 3, 1994).
Spis treści:
Przedmowa
I. W kręgu opowieści i czasowości 1. Aporie doświadczenia czasu. Księga XI
Wyznań św. Augustyna
Aporia bytu i niebytu czasu
Pomiar czasu
Intenio i distenio
Kontrast z wiecznością
2. Budowanie intrygi. Lektura
Poetyki Arystotelesa
Podstawowy motyw melodyczny: para mimesis–mythos
Intryga: model zgodności
Wpisana do wnętrza niezgodność
Pod prąd i z prądem konfiguracji poetyckiej
3. Czas i opowieść. Potrójna
mimesis
Mimesis I
Mimesis II
Mimesis III
Koło mimesis
Konfiguracja, rekonfiguracja i lektura
Narracyjność i odniesienie do rzeczywistości
Czas opowiedziany
II. Historia i opowieść
1. Zanik opowieści
Zanik zdarzania we francuskiej historiografii
Zanik rozumienia: „nomologiczny” model w anglojęzycznej filozofii analitycznej
2. Obrona opowieści
1. Rozpad nomologicznego modelu
Nieprawomyślne wyjaśnienie: William Dray
Historyczne wyjaśnianie według Georga Henrika von Wrighta
2. 'Narratywistyczne' argumenty
„Narracyjne zdanie” według Arthura Danto
Śledzić historię
Akt konfigurujący
Wyjaśnianie przez budowanie intrygi
„Jak pisze się historię”
3. Historyczna intencjonalność.
Wprowadzenie
Szczególne przyczynowe przysądzanie
Pierwszorzędne bytowe jednostki historiografii
Czas historii i losy zdarzenia
Wnioski