KINO POLSKIE OKRESU ‘WIELKIEGO NIEMOWY’ Edycja specjalna Filmoteki Narodowej
W sygnowanej przez Filmotekę Narodową serii KINO POLSKIE OKRESU ‘WIELKIEGO NIEMOWY’, sfinansowanej przez Polski Instytut Szuki Filmowej, ukazał się właśnie kolejny, po „Mogile nieznanego żołnierza”, krążek zawierający tym razem dwa filmy. Pierwszy z nich „Dla Ciebie, Polsko” zrealizował w 1920 roku Antoni Bednarczyk, który w historii polskiego kina zapisał się jako reżyser pierwszego pełnometrażowego filmu fabularnego – powstałej w 1911 r. adaptacji „Dziejów grzechu” Stefana Żeromskiego. Drugi – „Cud nad Wisłą” z 1921 roku to jedyny zachowany film spośród tych, które zrealizował w Polsce Ryszard Bolesławski – przyszły ceniony reżyser hollywoodzki, propagator metody Stanisławskiego za oceanem, reżyser i aktor słynnego MCHATu.
Oba filmy opowiadają o wydarzeniach związanych z wojną polsko-bolszewicką 1[zasłonięte]919-19. O połączeniu obu tytułów zdecydowała właśnie tematyka. „Dla Ciebie, Polsko” to swoisty prolog historii opowiedzianej w filmie Bolesławskiego. Akcja ogniskuje się wokół zdobycia przez polskie wojska Wilna w kwietniu 1919 roku. „Cud nad Wisłą” dotyczy wydarzeń o rok późniejszych. Trzeba tu od razu wyraźnie zaznaczyć, że mimo iż oba filmy nie są dziełami wybitnymi dzieli je jednak artystyczna przepaść. Ten fakt nie ulega wątpliwości, aczkolwiek należy zachować pewną dozę ostrożności w ich ostatecznej ocenie ponieważ oba przetrwały do naszych czasów jedynie w obszernych fragmentach – w obu przypadkach Filmoteka Narodowa dysponuje mniej więcej połową ich pierwotnego metrażu. „Cud nad Wisłą” Bolesławskiego jest nie tylko lepiej skonstruowany fabularnie ale przede wszystkim ciekawiej i dynamiczniej zrealizowany. Jednak jego największą zaletą pozostaje obsada aktorska – główną rolę żeńską zagrała Anna Belina – o niej akurat mało kto dziś pamięta. Ale pozostali aktorzy to prawdziwe tuzy – Honorata Leszczyńska i Wincenty Rapacki-ojciec to legendy ówczesnej sceny teatralnej (film jest jedynym ocalałym zapisem ich aktorskiej kreacji). Jerzy Leszczyński - syn Honoraty i wnuk Wincentego – również zdobył sobie pozycję aktora wybitnego, grając przy tym sporo w filmie. W obsadzie znajdziemy także nazwiska Kazimerza Junoszy-Stępowskiego, Stefana Jaracza, Władysława Grabowskiego i Edmunda Gasińskiego – aktorów, którzy święcili triumfy zarówno teatralne, jak i filmowe. No i na koniec trzeba wspomnieć o Jadwidze Smosarskiej. Dla przyszłej „królowej polskiego ekranu” był to drugi film, ale wyraźnie zaznacza się tu jej filmowa charyzma i wyczucie kamery. Film Bolesławskiego wyróżnia jeszcze jedno – to obraz pięknie wirażowany czyli barwiony. Ów wiraż nie zachował się w całym ocalonym materiale. W trakcie procesu rekonstrukcji został starannie odtworzony.
W „Dla Ciebie, Polsko” główne role zagrali Jadwiga Doliwa – praktycznie amatorka i Henryk Rydzewski – aktor dziś niemal zapomniany. W rolach drugoplanowych pojawili się: Antoni Różański, Stanisław Jasieński a także Ryszard Sobiszewski – znany swego czasu tancerz prowadzący wraz z bratem warszawską szkołę tańca. Zdecydowanie nie znajdziemy tu nazwisk równych „brylantowej” obsadzie „Cudu nad Wisłą”. Mimo to z wielu względów i ten film jest interesujący. Jest to bowiem zapis dramatycznych wydarzeń dokonywany niejako na gorąco, niemal równolegle do faktów znanych z kart historii. Jeśli więc nawet film grzeszy uproszczeniami i przeinaczeniami (czego kuriozalnym przykładem jest wmontowanie w scenę zdobywania Wilna fragmentów innego, prawdopodobnie francuskiego, filmu fabularnego, w którym zarejestrowano walki frontowe z okresu I wojny światowej) to jednak mamy tu zapis stanu emocji i sposobu postrzegania konfliktu polsko-bolszewickiego w okresie kiedy wchodził on w decydującą fazę. Z tego punktu widzenia to zapis niemal dokumentalny.
Oba filmy zapisane na krążku DVD ilustruje muzyka Macieja Trifonidisa Bielawskiego, w wykonaniu zespołu Trifonidis ‘Motion Pictures’ Project. Projekt został zrealizowany pod kierunkiem profesor Małgorzaty Hendrykowskiej. Wydawnictwo płytowe uzupełniają broszura autorstwa pani profesor, a także film montażowy z jej udziałem zawierające cenne informacje historyczno-filmowe. Oba filmy opatrzone zostały angielskimi napisami. Digitalizację i remastering wykonało Studio Produkcyjne Orka. Efekty jego pracy można prześledzić oglądając pięciominutowy film prezentujący sceny przed i po renowacji. Jego obejrzenie uświadomi nawet niezorientowanemu w meandrach procesów digitalizacji widzowi stopień degradacji materiałów wyjściowych. To już zdecydowanie najwyższa pora na ratowanie najstarszych zabytków kinemtaografii polskiej.
Ekspresowa wysyłką bądź odbiór osobisty w Warszawie.
