Catherine Clement

Gandhi - mocarz wolności

Rozdział I - „Czterysta uderzeń”

Mohandas Karamchand Gandhi zwany Mahatmą tj wielkodusznym, a w końcu życia Bapu (Dziadkiem), a po śmierci Ojcem Narodu. , ten który dawszy Indiom wolność, pół roku później zapłacił za swoje dążenie do jedności hindusów i muzułmanów śmiercią.

Trzy wieki Imperium Brytyjskiego panowania w Indiach, 60 tysięcy żołnierzy brytyjskich, 200 tysięcy „krajowych” pilnowało 300 milionów Hindusów.  Imperium to opisał w swoich książkach urodzony tu R. Kipling. Jego król dżungli, Mowgli z „Księgi dżungli” na końcu książki staje się strażnikiem leśnym podległym urzędnikom brytyjskim. Kraj podzielony na białych sahibów i przekraczających ich progi tylko w charakterze służby Hindusów.  Czy hinduizm z ich pojęciem dharmy, uznaniem, że miejsce, w którym się urodziłeś w systemie kastowym wyznacza swój los pomaga im to zaakceptować? Możesz tylko mieć nadzieję, ze odrodzisz się w wyższej kaście. Marząc o tym, by nigdy się nie odradzając się, niknąć w jedności z Bogiem. Obok hinduizmu wyłonione z niego, reformujące go dwie religie: buddyzm i dżinizm akcentujące wyrzeczenie się przemocy i szukający jednego Boga sikhizm. Równolegle w Indiach jest miejsce dla chrześcijańskich wspólnot  nawróconych przez św. Tomasza Apostoła, który rzekomo wylądował tu na wybrzeżu Kerali, dla Parsów, czcicieli ognia uciekających z Persji przed muzułmańskimi prześladowaniami, dla Żydów, którzy wyemigrowali z Palestyny po zburzeniu świątyni i dla plemion tubylczych wyznających animizm. Od VIII wieku Indie zaczęły być opanowywane przez religię bardziej ekspansywną – islam. Wielcy Mogołowie zdobywszy Indie panowali nad nim podobnie jak potem Anglicy. Zostawili po sobie przepiękna architekturę (m.in.Taj Mahal)), żywą suficką  muzykę i religię muzułmańską. Pozostającą w antagonizmie do hinduskiej.  Wystarczyło podrzucić do świątyni muzułmańskiej zakazującej wieprzowiny łeb od świni a do hinduskiej od krowy, by doprowadzić do zamieszek. Manipulowano tym, wykorzystywano zgodnie z zasadą „dziel i rządź”. Mimo to w wioskach muzułmanie i hindusi nauczyli się żyć obok siebie.  Podziałom religijnym towarzyszą   etniczne – na południe ciemni, niżsi Drawidowie, na północy jaśniejsi, wyżsi ich zdobywcy Ariowie, na wschodzie nawróceni na chrześcijaństwo Nagowie.  Różnice kulturowe między północą a południem wyrażają się wg autorki nawet w „Ramajanie”, w której żona króla z północy Ramy (wcielenie Wisznu) zostaje porwana aż na Cejlon przez demona z południa Rawanę. Mimo to pod wpływem chrześcijańskiego humanizmu w XIX wieku rozwijające się w Bengalu Stowarzyszenie Wierzących w Brahmę wspomogło rozwój świadomości narodowej. Ono też wymogło na Anglikach zakaz sati – zwyczaju dobrowolnego wchodzenia wdowy na stos spalający ciało jej męża. W chwili narodzin Gandhiego w Bengalu kwitnie też prąd mistyczny ku czci bogini Kali – Matki wyznawany przez Ramakrisznę i Vivekandę. Kiedy Gandhi ma 16 lat,  Anglik A.O. Hume zakłada Indyjski Kongres Narodowy. Ma on ułatwiać rządzenie Indiami umożliwiając Hindusom odreagowanie żalu. Nikt nie przypuszcza, że Kongres doprowadzi do wolności Indii. Gandhi urodził się w 1869 roku w rybackim mieście Porbandar w Gudżaracie. Jego rodzina od pokoleń sprawowała urząd premiera w malutkim księstwie, ale Gandhi nie wywodził się z wyższych kast uczonych braminów, czy wojowników kszatrijów. Jego rodzina pochodziła z wajśjów tzn kupców. Poniżej znajdowali się siudrowie: rolnicy, rzemieślnicy, a najniżej wykonujący nieczyste zawody niedotykalni. Gandhi był czwartym i najmłodszym synem z czwartego małżeństwa swego ojca Karamczanda. Jego matka - bardzo pobożna i stosująca posty Putlibai należała do małej sekty pragnącej połączyć Koran ze świętymi księgami hinduizmu. Pełen radości życia chłopiec nie zdążył jeszcze dorosnąć, gdy w czternastym roku życia ożeniono go z trzynastoletnią Kasturbai. Z swego dzieciństwa wspomina fascynację sztuką o królu Hariszkandrze, który z życzliwości do ludzi pozbył się wszystkich swych dóbr, stał się niewolnikiem, utracił nawet syna, a potem bogowie przywrócili mu to, co utracone (jak Hiobowi) i przyjaźń z muzułmańskim chłopcem, który namawiał go do jedzenia mięsa, by stał się tak silnym jak Anglicy. Z nim właśnie, by zaprotestować przeciwko zniewoleniu Indii próbowali popełnić samobójstwo jedząc ziarna belladony. Najsilniejszym jednak doświadczeniem była choroba ojca. Gandhi pielęgnował go, czuwał przy nim, masował go. Gdy pewnej nocy 16-letni Gandhi wybrał spędzenie nocy z  brzemienną żoną, ojciec zmarł. Gandhi poczuł się winny tego, że go opuścił w chwili śmierci. Jego poczucie winy pogłębiła utrata dziecka przez Katurbai. Dwa lata później zdecydował się studiować prawo w Anglii. Wbrew obawom rodziny niepokojącej się, czy zachowa tam zasady hinduizmu. Wbrew zakazowi kasty, która wykluczyła go w karze za wyjazd zagranicę. Mimo prób naśladowania Zachodu (nauka tańca, gry na skrzypcach, francuskiego,elegancja garniturów) Gandhi właśnie w Anglii odkrywa dla siebie hinduizm z pasją stając się wegetarianinem. Odkrywa też Boga.  Urzeczony Nowym Testamentem i Bhagawatgitą. W Londynie staje się w pełni Hindusem. W 1891 roku stawszy się adwokatem Gandhi powraca do Bombaju. W między czasie umiera jego matka. Gandhi staje się głową rodziny, rodzi mu się dwóch synów, zaczyna praktykę adwokacką, choć jest bardzo nieśmiały w przekonywaniu do swoich racji. Szansą dla niego okazuje się kolejny wyjazd, tym razem do Afryki, gdzie ma pracować jako adwokat zatrudniony przez pewną firmę.

Tytuł: Gandhi - mocarz wolności

Autor: Cathrine Clement

franc. oryginał: Gandhi ou l’Athlčte de la liberté

wydanie oryg: 1987

Pol. wydanie: 1994

Wydawnictwo: Wrocław 

Wydawnictwo Dolnośląskie 176 str