Tytuł	Chemia środowiska
Autor	Elżbieta Kociołek-Balawejder, Ewa Stanisławska
Wydawca	Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Rok wydania	2012
Liczba stron	429
Wymiary	165 x 240 mm
Okładka	miękka
ISBN	[zasłonięte]978-8395-138-6

Ten wartościowy podręcznik przedstawia w sposób możliwie uproszczony najważniejsze zagadnienia związane z charakterystyką fizykochemiczną i skażeniami atmosfery (m.in. efekt cieplarniany, pierwotne zanieczyszczenia powietrza, wtórne zanieczyszczenia powietrza, smog klasyczny, kwaśne deszcze, fotochemiczne zanieczyszczenie powietrza, skutki wprowadzenia do atmosfery freonów i halonów), litosfery (powstawanie i skład litosfery, budowa gleby, czynniki wpływające na obieg jonów metali w glebie, problemy związane z zakwaszaniem gleb, składniki troficzne – znaczenie i formy występowania, nawozy mineralne i mechanizmy ich działania, degradacja gleb, zanieczyszczenia chemiczne gleb oraz rekultywacja i remediacja gleb) oraz hydrosfery (rodzaje i skład wód naturalnych, fizykochemiczne, chemiczne i biologiczne wskaźniki jakości wód naturalnych, skażenia wód naturalnych zanieczyszczeniami organicznymi i nieorganicznymi. Podręcznik ten będzie użyteczny nie tylko dla studentów kierunku zarządzanie i inżynieria produkcji, specjalność inżynieria ochrony środowiska i inżynieria produktów chemicznych, lecz także dla studentów uniwersytetów i politechnik oraz badaczy środowiska.

W niniejszym podręczniku autorki chciały przedstawić, w sposób jak naj­bardziej przystępny, najważniejsze problemy związane ze środowiskiem natu­ralnym, których istotą są procesy chemiczne. Zamiarem było zwrócenie szcze­gólnej uwagi na problemy środowiskowe charakterystyczne dla naszego kraju. Podręcznik ma zaznajomić czytelnika z podstawowymi pojęciami i terminolo­gią stosowaną w obszarze wiedzy nazywanym chemią środowiska, z budową chemiczną i funkcjami poszczególnych sfer środowiska naturalnego, a przede wszystkim z problemami środowiskowymi wynikającymi z działalności antro­pogenicznej. Na procesy antropogeniczne mamy wpływ największy, możemy je kontrolować, ograniczać, modyfikować, a także wprowadzać nowe technologie mniej obciążające środowisko. Ten ostatni kierunek postępowania jest najbar­dziej korzystny, gdyż lepszą metodą ochrony środowiska jest unikanie i ograni­czanie jego zanieczyszczania niż naprawianie wyrządzonych szkód.

W treści

Wykaz skrótów 11

Wstęp 15

1. Atmosfera 19

1.1. Charakterystyka atmosfery 19

1.2. Wilgotność i skład chemiczny powietrza suchego 23

1.3. Charakterystyka troposfery 29

1.4. Troposfera jako aerozol 32

1.5. Gazy występujące w troposferze 34

1.5.1. Azot 34

1.5.2. Tlen 36

1.5.3. Gazy szlachetne 37

1.5.4. Ditlenek węgla 38

1.5.5. Metan 44

1.5.6. Tlenek azotu(I) 49

1.6. Efekt cieplarniany a globalne ocieplenie 51

1.7. Możliwości przeciwdziałania globalnemu ociepleniu 59

1.8. Klasyfikacja zanieczyszczeń powietrza 75

1.9. Rozprzestrzenianie się i przemiany zanieczyszczeń w atmosferze

78

1.10. Pochodzenie pierwotnych zanieczyszczeń powietrza i związane

z nimi zagrożenia 83

1.10.1. Podstawowe wiadomości o procesie spalania 83

1.10.2. Podstawowe wiadomości o paliwach 87

1.10.2.1. Paliwa stałe 88

1.10.2.2. Paliwa ciekłe 91

1.10.2.3. Paliwa gazowe 102

1.11. Pierwotne zanieczyszczenia powietrza 106

1.11.1. Tlenek węgla 107

1.11.2. Ditlenek siarki 110

1.11.3. Tlenki azotu NOX 114

1.11.4. Niemetanowe lotne związki organiczne 119

1.11.5. Pyły 129

1.11.6. Emisja pierwotnych zanieczyszczeń powietrza w Polsce

w 2008 roku 138

1.12. Wtórne zanieczyszczenia powietrza 143

1.12.1. Smog klasyczny 143

1.12.2. Kwaśne deszcze 146

1.12.2.1. Deszcz naturalny 146

1.12.2.2. Powstawanie w atmosferze kwasu siarkowego(VI) 147

1.12.2.3. Powstawanie w atmosferze kwasu azotowego(V) 150

1.12.2.4. Obciążenie powierzchni Polski substancjami wniesionymi przez opady atmosferyczne 151

1.12.3. Fotochemiczne zanieczyszczenia powietrza 155

1.12.3.1. Reakcje fotochemiczne w atmosferze 155

1.12.3.2. Smog fotochemiczny 161

1.13. Ozon w atmosferze 164

1.13.1. Ozon w troposferze 164

1.13.2. Ozon w stratosferze a zagrożenie promieniowaniem UV 166

1.13.3. Reakcje w stratosferze z udziałem ozonu 170

1.13.4. Skutki wprowadzenia do atmosfery freonów i halonów 173

1.14. Powietrze wewnętrzne 177

1.14.1. Wentylacja 178

1.14.2. Klimatyzacja 181

1.14.3. Zagrożenia wynikające z wentylacji i klimatyzacji 183

1.14.4. Syndrom chorego budynku 185

1.14.5. Podstawowe zanieczyszczenia w pomieszczeniach mieszkalnych

. 186

Literatura 189

2. Litosfera 192

2.1. Powstawanie i skład litosfery 192

2.1.1. Procesy glebotwórcze 196

2.1.2. Profil glebowy 198

2.2. Budowa gleby 201

2.2.1. Faza stała 201

2.2.1.1. Składniki nieorganiczne 202

2.2.1.2. Składniki organiczne 203

2.2.2. Faza ciekła 206

2.2.3. Faza gazowa 207

2.3. Właściwości fizyczne gleby 208

2.4. Właściwości chemiczne gleby 211

2.4.1. Właściwości sorpcyjne 211

2.4.2. Odczyn i kwasowość 215

2.4.3. Pojemność buforowa 218

2.5. Problemy związane z zakwaszaniem gleb 220

2.6. Charakterystyka i stan gleb ornych w Polsce 223

2.7. Składniki troficzne – znaczenie i formy występowania 228

2.7.1. Makroskładniki 231

2.7.1.1. Azot 231

2.7.1.2. Fosfor 234

2.7.1.3. Potas 235

2.7.1.4. Wapń 236

2.7.1.5. Magnez 237

2.7.1.6. Siarka 238

2.7.2. Mikroskładniki 240

2.8. Nawozy mineralne 242

2.8.1. Rodzaje nawozów mineralnych 242

2.8.2. Ekologiczne skutki stosowania nawozów mineralnych 249

2.9. Degradacja gleb 251

2.9.1. Czynniki powodujące degradację 252

2.9.2. Rodzaje i skutki degradacji 255

2.10. Zanieczyszczenia chemiczne gleb 259

2.10.1. Klasyfikacja zanieczyszczeń 260

2.10.2. Zanieczyszczenia nieorganiczne 262

2.10.3. Zanieczyszczenia organiczne 263

2.11. Pestycydy 269

2.11.1. Klasyfikacja pestycydów 270

2.11.2. Ekologiczne skutki stosowania pestycydów 276

2.12. Rekultywacja i remediacja gleb 279

2.12.1. Regulacja odczynu i odsalanie 285

2.12.2. Unieszkodliwianie metali ciężkich 285

2.12.3. Likwidacja zanieczyszczeń organicznych 287

Literatura 291

3. Hydrosfera 294

3.1. Rodzaje i skład wód naturalnych 294

3.1.1. Wody atmosferyczne (opadowe) 298

3.1.2. Wody powierzchniowe 299

3.1.3. Wody podziemne 302

3.1.3.1. Wody mineralne 303

3.1.3.2. Wody lecznicze 306

3.2. Klasyfikacja wód naturalnych 310

3.2.1. Klasy jakości wód powierzchniowych 310

3.2.2. Klasy jakości wód podziemnych 312

3.2.3. Kategorie wód naturalnych 313

3.2.4. Wskaźniki jakości wód naturalnych 313

3.3. Fizykochemiczne wskaźniki jakości wód naturalnych 315

3.3.1. Wskaźniki charakteryzujące stan fizyczny wód 315

3.3.1.1. Temperatura 316

3.3.1.2. Przezroczystość (mętność) 319

3.3.1.3. Barwa 321

3.3.1.4. Wskaźniki określane organoleptycznie 321

3.3.2. Wskaźniki charakteryzujące warunki tlenowe 322

3.3.2.1. Tlen rozpuszczony 322

3.3.2.2. Chemiczne zapotrzebowanie na tlen 327

3.3.2.3. Biochemiczne zapotrzebowanie na tlen 329

3.3.2.4. Ogólny węgiel organiczny 331

3.3.3. Wskaźniki charakteryzujące zakwaszenie 332

3.3.3.1. Odczyn 332

3.3.3.2. Zasadowość i kwasowość 334

3.3.3.3. Ditlenek węgla 336

3.3.4. Wskaźniki charakteryzujące zasolenie 340

3.3.4.1. Przewodność elektrolityczna (konduktancja) 340

3.3.4.2. Zawiesina ogólna i zawartość substancji rozpuszczonych 342

3.3.4.3. Chlorki 344

3.3.4.4. Siarka i jej związki 345

3.3.4.5. Twardość wody 348

3.3.5. Wskaźniki charakteryzujące warunki biogenne 351

3.3.5.1. Azot i jego związki 352

3.3.5.2. Fosfor i jego związki 356

3.4. Chemiczne wskaźniki jakości wód naturalnych 359

3.4.1. Pochodzenie zanieczyszczeń chemicznych wody 359

3.4.2. Domieszki i zanieczyszczenia organiczne 363

3.4.2.1. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne 365

3.4.2.2. Chlorowane związki organiczne 366

3.4.2.3. Pestycydy 368

3.4.2.4. Związki powierzchniowo czynne 369

3.4.2.5. Substancje ropopochodne 372

3.4.2.6. Fenole 374

3.4.3. Domieszki i zanieczyszczenia nieorganiczne 375

3.4.3.1. Sód i potas 375

3.4.3.2. Żelazo i mangan 375

3.4.3.3. Związki krzemu 379

3.4.3.4. Metale ciężkie 380

3.4.3.5. Cyjanki 383

3.4.3.6. Fluorki 384

3.4.3.7. Substancje radioaktywne 385

3.5. Biologiczne wskaźniki jakości wód naturalnych 386

3.6. Woda przeznaczona do spożycia i celów przemysłowych 389

Literatura 393

Indeks rzeczowy 397

Spis rysunków 423

Spis tabel 426