Przedmowa do III wydania.



W niniejszem wydaniu, poza dodaniem licznych ilustracyj, map i wykresów, został rozszerzony znacznie rozdział o klimacie, a to dlatego, że uczniowie szkół handlowych i innych zawodowych mają często słabe przygotowanie z geografji ogólnej, wskutek czego trzeba poświęcić dosyć dużo czasu na zapoznanie ich z temi pojęciami, które są niezbędne do należytego zrozumienia zagadnień-geografji gospodarczej.
Podręcznik niniejszy obejmuje tak geografję gospodarczą ogólną, jak i szczegółową, które autor, w odróżnieniu od innych prac, połączył w jedną całość, rozkładając materjał naukowy oodług dziedzin życia gospodarczego, przez co otrzymuje się wyraźniejszy obraz jego całokształtu.
Przy oddzielnem rozpatrywaniu Polski oraz innych państw zdarza się często, że mieszają się wiadomości, dotyczące różnych krajów, i trudno jest wyrobić sobie pogląd na całość gospodarki światowej; stosując natomiast metodę równorzędnego traktowania poszczególnych państw i obszarów gospodarczych, wyrabiamy w sobie zrozumienie wzajemnej zależności warunków naturalnych i społeczno-politycznych w dziedzinie zjawisk geograficzno-gospodarczych całego świata.
Nauczyciel geografji gospodarczej powinien, poza niniejszym podręcznikiem, korzystać z cennej pracy prof. Antoniego Sujkowskiego, której cz. I, przeznaczona dla wyższych szkół handlowych, ukazała się w nowem wydaniu w r. 1926; pozatem pomocą przy nauce będą mapy i atlasy prof. dr. Eugenjusza Romera i prof. Korbla-Sawickiego. ¦
Literatura przedmiotu podana jest na końcu książki; tutaj należy zaznaczyć, że głównem źródłem dla autora, poza wy-mienionemi pracami, były wydawnictwa naszego Głównego Urzędu Statystycznego („Wiadomości Statystyczne", „Kwartalnik Statystyczny", „Rocznik Statystyki", „Handel Zagraniczny" i in.)
oraz czasopisma specjalne, jak: „Przemysł i Handel", „Przegląd Gospodarczy", „Tygodnik Handlowy", „Ekonomista" i I p.; w niektórych wypadkach dane liczbowe zostały oparte na bezpośrednich informacjach odpowiednich władz i organizacyj (nprz. statystyka ludności miast polskich w dniu 1/1 1929 r. na podstawie danych, udzielonych przez poszczególne magistraty).
W dziedzinie stosunków międzynarodowych dużo materjału autorowi dostarczyły: „Annuaire International de Statistiąue Agricole" Międzynarodowego Instytutu Rolnictwa w Rzymie, poważnych rozmiarów praca Wl. Woytinsky'ego „Die Welt in Zahlen", Larousse'a „Annuaire Genćral", „The Statesman's Year Book", „Statistisches Jahrbuch fur das Deutsche Reich", Hick-mann-a „Geographisch-Statistischer Universal-Atlas" oraz wydawnictwa Ligi Narodów i Międzynarodowego Instytutu Statystycznego.
Część ogólno-geograficzna książki, jak również mapki zostały oparte przedewszystkiem na pracach prof. dr. E. Romera, pozatem — profesorów: Korbla-Sawickiego, Nałkowskiego, Hett-nera, Lencewicza, Pawłowskiego, Smoleńskiego, Martonne'a, Mereckiego, Supana, Sappera, Koppena, oraz na atlasie Andrće'go. Poza atlasami profesorów E. Romera i Korbla-Sawickiego mogą przynieść dużą korzyść uczniom zeszyty mapek do ćwiczeń geograficznych, wydane przez prof. J. Jurczyńskiego w Łodzi, które ze względu na niską cenę są dostępne dla wszystkich; podane przy mapkach tych pytania powinny być należycie wykorzystane dla utrwalenia wiadomości z geografji ogólne] i gospodarczej.



Spis rzeczy.



Wstęp. str
1. Przedmiot geografji gospodarczej.......1
2. Metoda statystyczna .......... 4
Cz. I. Ogólne warunki życia gospodarczego.
3. Terytorjum........ . ¦ •. ' • • ¦ 7
4. Położenie geograficzne..........14
5. Klimat.............18
6. Rys dziejów skorupy ziemskiej...... . .39
7. Kopaliny......-......44
8. Gleba . . ¦......".....'53
9. Świat roślinny i zwierzęcy...... . . - .57
10. Człowiek............ 63
11. Stosunek państwa do życia gospodarczego..... 106
12. Struktura społeczna........¦ " ¦ HO
13. Oświata i uczciwość...... ¦' • ¦ - 122
14. Pracowitość i przedsiębiorczość........ 125
15. Oszczędność i zamożność.......... 128
Cz. II. Wytwórczość roślinna i zwierzęca.
16. Znaczenie rolnictwa.......... 134
17. Użytkowanie ziemi..........136
18. Własność ziemska . . ... .......138
19. Reforma rolna............142
20. Systemy rolnictwa . . ; . ł . . ... . 146
21. Rośliny uprawne........ . 149
a) pszenica . . . . . r . ¦......151
b) żyto............ 155
c) jęczmień............ 157
d) owies . ... .¦" . . . . ¦ . . . 158
e) kukurydza......... . .159
i) ryż . . . ,....... . . .160
g) sorgo, proso i gryka...... . . .162
h) ziemniaki . ..... . 162
i) rośliny strączkowe.......'. . .165
j) n cukrowe........ . .165
k) kultura rolna......¦.....166
1) używki j przyprawy . . . ..... . ' . .178
m) rośliny włókniste . . .......184
n) inne rośliny . . ... . ¦.....187
22. Gospodarstwo leśne..........191
23. Hodowla zwierząt........, , .196
Cz. III. Górnictwo i przemysł.
24. Charakterystyka ogólna.........208
25. Węgiel kamienny i inne źródła energji . . .',.,. . .211
26. Metale i ważniejsze minerały........ .217
27. Sole . .....-......231
28. Ropa naftowa...........234
29. Przemysł przetwórczy...... . . . . 241
30. Przemysł rolniczy i spożywczy........247
31. „ drzewny i papierniczy........¦ 261
32. „ włókienniczy..........266
33. „ produktów zwierzęcych.......275
34. „ chemiczny..........279
35. „ mineralny i budowlany.......285
36. „ metalowy przetwórczy; elektr. i inne gałęzie przemysłu . 287
37'. Rzemiosło . . ..........293
38.' Przemysł ludowy.......¦. 295
Cz. IV. Komunikacje i handel.
39. Charakterystyka ogólna......... 300
40. Morza i oceany . . . .' . / . . . .302
41. Rzeki i kanały . . . . . . . . ... .307
42. Porty.....¦....',... 312
43. Flota handlowa . . . . . . . . . . .315
44. Koleje żelazne........ . . .323
45. Inne rodzaje komunikacji ¦ ....... . 333
46. Handel i jego rodzaje..........341
47. „ wewnętrzny Polski.......' 352
48. „ zagraniczny „....... . 360
49. „ światowy ,......" . . . .378
Zakończenie.
50. Program gospodarczy Polski ........382
Skorowidz nazw geograficznych ......... 385
Literatura............¦ 395



Spis ilustracyj, map i wykresów.



Str.
1. Kula ziemska.......... 8
2. Obszar większych państw europejskich w km2.....12
3. Mapa Polski z podziałem na województwa . . . . .13
4. Siatka geograficzna...........17
5. Izotermy roku na kuli ziemskiej . . .' . . . .21
6. „ „ w Polsce . ........23
7. Izobary i wiatry w styczniu........24
8. „ w lipcu.........25
9. Opady atmosferyczne na kuli ziemskiej . . . ... .31
10. „ » w Polsce . . . ... . . .32
11. Mapa prądów morskich i obszarów klimatycznych .... 36
12. Europa w dobie lodowcowej........43
13. Bogactwa kopalne świata....." . . . . 47
14. „ „ Polski.......... 50
15. Szata roślinna kuli ziemskiej........ 59
16. Ludność części świata w r; 1928. ....... 64
17. Gęstość zaludnienia świata.........66
18. „ „ części świata na 1 km2 . . . . .67
19. Ludność państw europejskich w r. 1928......71
20. Gęstość zaludnienia poszczególnych państw w r. 1928 : . .76
21. Gęstość zaludnienia Polski podług województw . . ... 77 22., Główne kraje immigracyjne...... 81
23. Wychodźtwo z Europy w r. 1927.......82
24. Przychodźtwo w r. 1926 . .......83
25. Mapa narodowościowa Polski . . . . . .99
26. Większe miasta świata..........115
27. Ludność większych miast Polski w dniu 1/1 1929 r.....118
28. Wzrost ludności miasta Łodzi....... . 119
29. Ludność Polski podług zawodów...... .121
30. „ Niemiec „ - ' „ .......121
31. Majątek narodowy ważniejszych krajów ogółem . , . .131
32. „ „ » „ na głowę ludności . . 132
33. Użytkowanie ziemi w częściach świata......138
34. , „ „w poszczególnych państwach .... 139
35. Światowy zbiór pszenicy w r. 1928......154
S* " » żyta „ „ . . . . . . .156
ziemniaków „ 1927......164
3d c -^ z 1 ha w q w poszczególnych państwach ... . : 169
In* eWiatowa Pr°dukcja wina w r. 1927 ....... 180
W. Światowy zbiór kawy w r. 1926/27 . . • . . . . .182
l- " „ bawełny w r. 1928/29......185
A Loczny wyrąb drzewa . .........194
44 ^tatystyka owiec w r. 1927/28 . . . . . . * . .200
w. bwiatowa produkcja wełny w r. 1926 . . . .-" . .201
t%' ^tystyka trzody chlewnej w r. 1927/28......203
«¦ Polskie Zagłębie Węglowe.........210
*'• Kopalnia węgla kam. „Król" w Król. Hucie na Śl. G. . 212
¦ bwiaiowa produkcja węgla kamiennego w r. 1928 . . . .213
50* p°?i !?la Węgla koks- »DCbiensk°" w pow. rybnickim na Śl. G. . 214
' rok*ady węgla kamiennego i rudy żelaznej w W. Brytanji . . 215
51. Zachodnio-europejski okrąg górniczo-przemysłowy.....215
52. Światowa produkcja surówki żelaza i stali w r. 1928 ... .. 218
53. Walcownia rur w Hucie Laury (Siemianowice na Sl. G.) . . . 219
54. Huta cynkowa „Bernhardi" w Szopienicach „ „ „ . . . 221
55. Światowa produkcja cynku w r. 1927. . . „ . . . .223
56. Piece cynkowe huty „Lieres" w Szopienicach na Sl. G. . . . 224
57. Światowa produkcja złota w r. 1927......227
58. „ „ srebra „ ......229
59. „ , platyny - ...... 230
60. Produkcja soli potasowych w Polsce w latach 1920—1928 . . 233
61. Zakład koncentracji soli potasowych w Kałuszu .... 234
62. Produkcja ropy naftowej w Maiopolsce (1884—1928) . . . 235
63. Światowa produkcja ropy naftowej w r. 1928 . _ . . . 239
64. Transporter taśmowy do przeładunku zboża.....248
65. Światowa produkcja cukru trzcinowego i buraczanego . . . 251
66. Wywóz masła w r. 1928.........258
67. Rozwój produkcji papieru w Polsce w 1. 1[zasłonięte]922-19 . . . .264
68. Przędzalnia Zjedn. Zakł. K. Scheiblera' i L. Grohmana w Łodzi . 270
69. Tkalnia „ „ „ .271
70. Przemysł bawełniany świata.........272
71. Przędzalnia Fabryki Sztucznego Jedwabiu w Tomaszowie Maz. . 274
72. Światowa produkcja obuwia.........277
73. Kotłownia Państw. Fabryki Związków Azotowych w Chorzowie . 281
74. Przeróbka ropy naftowej w Polsce w r. 1928.....282
75. Państwowa rafinerja „Polmin" w Drohobyczu.....284
76. Liczba robotników w Polsce w styczniu 1929 r.....286
77. Hala montażowa parowozów Sp. Akc. H. Cegielski w Poznaniu . 288
78. Podwozie, autobusowe wyrobu Fabryki Samochodów „Ursus" . . 290
79. Stan rzemiosła w Polsce w r. 1928.......294
80. Polskie wybrzeże morskie.........304
81. Sieć wodna w Polsce.....¦.....308
82. Długość dró# wodnych...........310
83. Kanał Śląsk-Bałtyk. . .''¦-. . . . . . . .311
84. Dźwigi portowe w Gdyni . ¦.....'. . 313
85. Flota handlowa w r. 1928.........316
86. Port w Gdyni . . ¦. . . . . ¦ . ... .318
87. Polski statek osobowy „Gdynia" ... . ... . . 320
88.. Sieć kolejowa w Polsce.........325
89. Długość linij kolejowych w poszczególnych państwach . . . 328
90. Ilość samochodów w r. 1928 ........ 335
91. Liczba przesyłek pocztowych na 1 mieszkańca rocznie . . . 339
92. Powszechna Wystawa Krajowa w Poznaniu . . . . . 345
93. Handel zagraniczny Polski w latach 1925—1929 . . . .364
94. „ . „ r. 1926...... . 366
95. Główne artykuły przywozowe Polski w r. 1928 .... 368
96. „ „ wywozowe „ „ „.....369
97. Przywóz do Polski według krajów w r. 1928.....376
98. Wywóz z „ , „ „ „„.."... 377
99. Handel światowy w r. 1913........379
00. .. „ „ „ 1928........379



Wstęp.



I. Przedmiot geograf]! gospodarczej.
Każdy człowiek ma pewne potrzeby, dotyczące przede-wszystkiem pożywienia, ubrania i mieszkania, które stara się
zaspokoić przez pracę.
Potrzeby człowieka zależą w znacznym stopniu od klimatu, w jakim on się znajduje: tak np. mieszkaniec krajów podbiegunowych ma większe potrzeby od człowieka okolic podzwrotnikowych; w strefie zimnej muszą ludzie spożywać więcej pokarmów, cieplej się odziewać i budować solidniejsze domy, kiedy mieszkańcy krain gorących zadowalają się mniejszą ilością środków odżywczych, chodzą nago lub w odzieniu bardzo lekkiem i budują przewiewne namioty mieszkalne.
Eskimos może zjeść dziennie kilka kilogramów mięsa, mieszkaniec Rosji północnej ma również dobry apetyt, natomiast cało-dziennem pożywieniem Hindusa lub Chińczyka jest garść ryżu.
Kanadyjczyk i mieszkaniec Syberji muszą ubierać się w ciepłe futra, aby utrzymać normalną temperaturę ciała (wahania 36-37° C), kiedy Negr z nad rzeki Kongo, Indjanin z Brazylji północnej czy Australijczyk z pustyni mogą chodzić zupełnie bez odzieży, lub zadowalają się lekkiem przykryciem części swego ciała.
Kiedy w Szwecji, Finlandji, Rosji północnej, Syberji, Kanadzie, w północnych .częściach Stanów Zjednoczonych Ameryki muszą ludzie budować domy solidne, o grubych i dobrze zaopatrzonych ścianach, mieszkańcy krajów gorących mają domki lekkie i przewiewne, a często lokują się na wysokich drzewach, zabezpieczając się jedynie od ulewnych deszczów.
Jest zatem rzeczą zrozumiałą, iż człowiek kraju o klimacie zimnym i umiarkowanym ma daleko większe potrzeby, aniżeli
mieszkaniec okolic międzyzwrotnikowych. O ile ten drugi może żyć przy słabych wysiłkach, pierwszy zmuszony jest pracować bardzo energicznie, aby utrzymać się przy życiu..
Potrzeby człowieka zależą jeszcze od stopnia jego kultury. Człowiek ciemny i prosty nie ma najczęściej żadnych innych potrzeb, oprócz tych, które są związane z jego pożywieniem, odzieniem i mieszkaniem; człowiek kulturalny ma inne jeszcze potrzeby, jak czytanie pism i książek, chodzenie do teatru czy na koncerty; nie zadowala on się, jak człowiek prosty, ciasnern i brudnem mieszkaniem, źle się czuje, jeżeli zmuszony jest stale przebywać w jednej miejscowości, bez możności wyjazdi? co pewien czas do innej okolicy dla zobaczenia rzeczy nowych i ciekawych i t. p.
Wszystkie planowe wysiłki człowieka, skierowane ku zaspokojeniu jego potrzeb naturalnych i przysporzeniu dóbr, nazywamy działalnością gospodarczą czyli ekonomiczną, a nauką, która rozpatruje przejawy tej działalności w związku z warunkami natu-ralnemi i na tle rozwoju dziejowego, jest geografja gospodarcza. Nauka ta bada produkcję czyli wytwórczość surowców i towarów przerobionych, rozpatrując rolnictwo, leśnictwo, hodowlę zwierząt domowych, górnictwo, hutnictwo, poszczególne dziedziny przemysłu i produkcję rzemieślniczą — wszystko to tak pod względem ilościowym, jak i w związku z miejscem wytwarzania i warunkami ogólnemi pracy gospodarczej.
Poza dziedziną wytwórczości zajmuje się geografja gospodarcza wymianą towarów, badając drogi, jakiemi wędrują surowce do fabryk i wszystkich wogóle gospodarstw przetwórczych, a następnie, w jaki sposób przenikają towary do spożywców czyli konsumentów. i
To rozpowszechnianie towarów w czasie i na powierzchni ziemi stanowi ważny dział pracy ludzkiej, mianowicie handel, i jest jedną z ważniejszych dziedzin badań geografji gospodarczej. Sposoby przerzucania towarów z jednej okolicy kraju do drugiej, drogi wymiany między poszczególnemi częściami świata, jak koleje żelazne, gościńce bite, morza i oceany, rzeki spławne i kanały, a w ostatnich czasach drogi napowietrzne, dalej poczta, telefon i telegraf — wchodzą również w zakres badań geografji gospodarczej, jak i zagadnienia spożycia towarów pod względem ilościowym w związku z ogólnemi warunkami życia człowieka.
Geografja gospodarcza została niedawno dopiero wyodrębniona z ogólnej nauki geografji, a właściwie z jej części — antro-nogeografji, która rozpatruje wzajemną zależność człowieka i warunków naturalnych. Twórcą antropogeografji był geograf niemiecki Fryderyk Ratzel, który w r. 1882 ogłosił podstawowe dzieło dotyczące tej nauki. Wilhelm Gotz sformułował wyraźnie w tymże roku po raz pierwszy cele i zadania geografji gospodarczej i od tego czasu datuje się właściwy początek tej nauki; przedtem Karol Ritter postawił sobie za cel stworzenie planu „geograficznej nauki o produktach", a jeszcze wcześniej, gdyż w roku 1811, znakomity geograf Aleksander Humboldt zwrócił pierwszy uwagę na związek, zachodzący między warunkami natu-ralnemi a stosunkami gospodarczemu W Polsce Stanisław Staszic rozumiał dobrze zależność życia gospodarczego od warunków przyrodzonych; dlatego jego nauki i teorje są głęboko pomyślane i nie straciły na wartości po upływie całego stulecia.
Geografja gospodarcza bada współczesne zjawiska życia gospodarczego w ich rozprzestrzenieniu geograficznem, mniej zwracając uwagi na rozwój dziejowy tych zjawisk, czem się zajmuje historja gospodarcza. Nauka nasza stoi blisko ekonomji społecznej czyli politycznej, która rozpatruje ogólne warunki życia gospodarczego, wyprowadzając prawa powstawania, podziału i spożywania bogactw w gospodarstwie społecznem; geografja zaś gospodarcza bada przedewszystkiem fakty kpnkretne życia gospodarczego w zależności od warunków naturalnych, starając się również wyprowadzić pewne wnioski i prawa.
Dzielimy zwykle geografję gospodarczą na ogólną i szczegółową; pierwsza rozpatruje zjawiska gospodarcze w zwiqzku z warunkami naturalnemi na całej kuli ziemskiej, druga — bądź podług obszarów geograficznych, bądź też według oddzielnych państw.
Zamiast takiego podziału możemy rozłożyć materjał naukowy geografji gospodarczej systematycznie podług gałęzi życia gospodarczego, przez co otrzymujemy wyraźniejszy obraz całokształtu gospodarki światowej; podług tej właśnie metody ułożona jest niniejsza książka.



WIELKOŚĆ 23X16CM,TWARDA OKŁADKA,LICZY VIII,400 STRON,100 ILUSTRACJI,MAP I WYKRESÓW.

STAN:OKŁADKA DB,STRONY SĄ POŻÓŁKŁE,POZA TYM STAN W ŚRODKU DB/DB+ .

WYSYŁKA GRATIS NA TERENIE POLSKI / PRZESYŁKA POLECONA EKONOMICZNA + KOPERTA BĄBELKOWA ,W PRZYPADKU PRZESYŁKI POLECONEJ PRIORYTETOWEJ PROSZĘ O DOPŁATĘ W WYSOKOŚCI 3ZŁ.KOSZT PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ ZGODNY Z CENNIKIEM POCZTY POLSKIEJ / .

WYDAWNICTWO DOM KSIĄŻKI POLSKIEJ W WARSZAWIE 1929.

INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.

PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"

NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!

ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE

ZOBACZ STRONĘ O MNIE