Opis książki:
Wiele wskazuje na to, że współczesna ekonomia znalazła się w ślepym zaułku kultu kapitału i myślenia o gospodarce przez pryzmat finansów i koniunktury. Animatorzy giełdowi wylewają łzy nad "dinozaurami gospodarki", ignorując osiągnięcia "światowych tygrysów". Podejście behawioralne pozwala pokonać ograniczenia poznawcze tradycyjnej ekonomii i jej bezradność wobec współczesnego kryzysu, wskazując na mechanizm rozwoju przedsiębiorstw i budowy pozytywnych relacji w środowisku biznesu. Koncepcja ta koncentruje się na podmiotowej stronie przedsiębiorstwa, zwraca uwagę na jego zachowania, indywidualność, predyspozycje, odrębność celów i aspiracji. Racjonalność opiera się tu nie tylko na rachunku efektywności, lecz na szerszych podstawach - rozumnym korzystaniu z wolności gospodarczej, pozytywnych relacjach z otoczeniem, odpowiedzialności, myśleniu kategoriami trwałych wartości. W centrum zarządzania przedsiębiorstwem autor stawia kwestię wyboru celów, przyjmując, że przedsiębiorstwo jako niezależny podmiot dąży do rozwoju. Cel ten prowadzi do zaspokojenia aspiracji interesariuszy oraz służy rozwojowi całej gospodarki. Dyskusja wokół celów przedsiębiorstwa podważa dogmaty tradycyjnej ekonomii, pierwszeństwo kapitału finansowego przed intelektualnym, konkurowanie wszystkich ze wszystkimi, dążenie do maksymalizacji zysku i redukcję zjawisk gospodarczych do mechanizmu rynkowego.
Od czasów sformułowania przez D. Ricardo i A. Smitha podstaw ekonomii klasycznej, rozwój gospodarczy, postęp techniczny i organizacyjny zmieniły zasadniczo warunki zarządzania przedsiębiorstwem. Zdumiewające jest to, że w okresie ponad dwustu lat nie uległa przekształceniom koncepcja przedsiębiorstwa i jego podstawowego celu. Tradycyjna ekonomia ignoruje odrębność interesów przedsiębiorstwa i jego prawo do rozwoju. Idea maksymalizacji zysku na rzecz właścicieli kapitału stała się dogmatem, zaś teoria ekonomii - konserwatywną ideologią.
Nie jest to bynajmniej problem teoretyczny, gdyż w świetle takiego myślenia nie widać możliwości wyjścia z kryzysu, przedsiębiorstwa drepczą w miejscu i marnotrawią potencjał gospodarczy. W związku z tym w amerykańskim społeczeństwie rozwija się ruch kontestowania Wall Street protestujący przeciwko nierówności, bezrobociu, ignorowaniu interesu społecznego. Jako sprawców kryzysu wskazuje się liberalne państwo, mechanizm rynku kapitałowego i działalność wielkich korporacji. Na tym tle łatwo zauważyć witalność i ekspansję firm z Dalekiego Wschodu funkcjonujących na zupełnie innych zasadach.
Wiele wskazuje na to, że przyczyny kryzysu gospodarczego mają korzenie w ludzkiej świadomości, wynikają ze sposobu myślenia o gospodarce, czyli z założeń tradycyjnej ekonomii i jej paradygmatu - maksymalizacji zysku. Wraz z upływem czasu tradycyjna ekonomia okazuje się coraz mniej przydatna w wyjaśnianiu rzeczywistości gospodarczej i przewidywaniu przyszłości. Skoro racjonalność rynkowa to złudzenie, sam rynek zaś nie jest siłą sprawczą zmian, lecz abstrakcyjnym modelem popytu i podaży, tradycyjna ekonomia daje uproszczony obraz rzeczywistości, nie dostrzegając tego, co jest możliwe do przewidzenia. Konkurowanie wszystkich ze wszystkimi, podobnie jak koncentracja na zysku w imię bogactwa inwestorów, brzmi anachronicznie, zaś ignorowanie indywidualnych potrzeb, odwracanie się od otoczenia, w którym funkcjonują realne podmioty gospodarcze, utrudnia ocenę tego, co słuszne, czyli racjonalne.
Podejście behawioralne oparte na wiedzy psychologicznej i socjologicznej poszerza możliwości poznawcze tradycyjnej ekonomii. Analiza zachowań prowadzi do rozpoznania indywidualności przedsiębiorstw i oceny jego relacji z innymi podmiotami. Pozwala zauważyć, że przedsiębiorstwo to nie portfel inwestycyjny, przedmiot transakcji, środek do celu, lecz podmiot posiadający osobowość, określoną autonomię działania, dokonujący świadomych wyborów, kierujący się określonymi wartościami. To nie metafora, lecz konsekwencja obecności ludzi kryjących się za zachowaniami przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa nie tylko konkurują, lecz także chętnie podejmują współpracę, uwzględniają interes zbiorowości, komunikują się z otoczeniem, co zachęca do głębszej analizy ich potrzeb i możliwości.
Metoda behawioralna, stawiając w centrum kwestię podmiotowości, zwraca uwagę na sytuację konkretnego przedsiębiorstwa, jego potencjał intelektualny, wewnętrzną kulturę, wiarygodność, odpowiedzialność, zaufanie i inne wartości świadczące o jego predyspozycjach rozwojowych. Uwzględnienie ludzkiego i społecznego wymiaru procesów gospodarczych prowadzi do pogłębienia rozumienia optymalizacji i racjonalności oraz stwarza nową perspektywę zarządzania sferą finansową, osobową i rzeczową przedsiębiorstwa, a ostatecznie wpływa na perspektywy rozwoju całej gospodarki. Na tym tle dostrzega się znaczenie takich wartości, jak kapitał ludzki, wewnętrzna kultura przedsiębiorstwa, relacje z otoczeniem i gotowość do współdziałania.
Wartości istotne dla przedsiębiorstwa są bliskie naturze człowieka, bowiem pierwiastek ludzki jest budulcem kapitału intelektualnego, zaś rozwój przedsiębiorstwa jest uwarunkowany spełnieniem aspiracji pracowników. W obszarze tym znajdują się przyczyny utraconych korzyści i nieudanych restrukturyzacji, źródła sukcesów i osobistych porażek. Wynika stąd, iż przedsiębiorstwo powinno być oceniane nie tylko pod względem zdolności pomnażania bogactwa właścicieli kapitału, lecz także w świetle kreowania szans rozwojowych dla pracowników, oraz kształtowania relacji wewnętrznych, nowoczesności przedsiębiorstwa i atrakcyjności produktów.
Jeżeli przedsiębiorstwo to podmiot inteligentny, dobrze zorganizowany i profesjonalnie zarządzany, to w centrum uwagi znajduje się wybór celów i wartości, jakimi ono kieruje się w działalności gospodarczej. Wybór ten bowiem przesądza o tym, dokąd przedsiębiorstwo zmierza, jak układa relacje zewnętrznie osiąga wyniki, i ostatecznie, jak rozwija się gospodarka. W odróżnieniu od ekonomii tradycyjnej, podejście behawioralne dostarcza szeregu argumentów odnośnie tego, aby w miejsce maksymalizacji wartości i pomnażania bogactwa akcjonariuszy, za podstawowy cel działalności przyjąć dążenie do rozwoju i budowę pozytywnych relacji w biznesie.
Poszukując dróg wychodzenia z kryzysu i włączania się w nurt globalizacji, warto skierować uwagę na uwarunkowania rozwojowe przedsiębiorstw. Chodzi o to, aby przedsiębiorstwa wyprzedzały zmiany w otoczeniu gospodarczym i harmonizowały własny rozwój z przemianami w życiu społecznym. Ekonomia przyszłości powinna być zatem nauką bardziej zhumanizowaną, opartą na ludzkich wartościach, podporządkowaną potrzebom, zdolnościom i aspiracjom rozwojowym współczesnego człowieka. Nic nadzwyczajnego w tym, że po okresie dominacji finansów (tzw. finansjalizacji gospodarki), który zakończył się kryzysem, coraz częściej odchodzi się od języka pieniądza, liczb i symboli. Bardziej adekwatne staje się holistyczne traktowanie przedsiębiorstwa z uwzględnieniem nie tylko finansowej, lecz także niedocenianej rzeczowej i osobowej sfery działalności.
Wstęp
Rozdział I. W poszukiwaniu istoty współczesnego przedsiębiorstwa
1.1. Kryzys gospodarczy jako wyzwanie dla nauk ekonomicznych
1.2. Behawioryzm jako główny nurt rozwoju teorii przedsiębiorstwa
1.3. Przedmiotowe podejście do przedsiębiorstwa a utylitaryzm
1.4. Podmiotowość przedsiębiorstwa a przedsiębiorczość
1.5. Ramy podmiotowości przedsiębiorstwa a jego wewnętrzna kultura
1.6. Samodzielność jako kluczowa wartość przedsiębiorstwa
Rozdział II. Środowiskowe uwarunkowania działalności przedsiębiorstwa
2.1. Elementy otoczenia współczesnego przedsiębiorstwa a stosunki rynkowe
2.2. Konkurencja a współdziałanie interesariuszy w przedsiębiorstwie
2.3. Wartości związane ze środowiskiem działania przedsiębiorstwa
2.4. Rozwój przedsiębiorstwa w warunkach otwartej gospodarki
2.5. Oddziaływanie państwa na potencjał rozwojowy przedsiębiorstw
2.6. Obecność kapitału zagranicznego w gospodarce
Rozdział III. Kluczowe czynniki rozwoju współczesnych przedsiębiorstw w ujęciu behawioralnym
3.1. Innowacyjność w przedsiębiorstwie a orientacja na nowoczesność
3.3. Inwestycje przedsiębiorstwa a postęp organizacyjno-technologiczny
3.3. Stosunki międzyludzkie w mechanizmie rozwoju przedsiębiorstwa
3.4. Pierwiastek ludzki a kultura wewnętrzna przedsiębiorstwa
3.5. Wymiar finansowy funkcjonowania przedsiębiorstwa a bariera redukcjonizmu
3.6. Gotowość do podejmowania ryzyka a odpowiedzialność w biznesie
3.7. Sekwencja strategicznych wartości w zarządzaniu rozwojem przedsiębiorstwa
Rozdział IV. Czynniki kształtujące wybór celów w przedsiębiorstwie w ujęciu behawioralnym
4.1. Kwestia celowości w prowadzeniu działalności gospodarczej
4.2. Wielowymiarowy układ celów przedsiębiorstwa
4.3. Założenia metodyczne budowy systemu celów w przedsiębiorstwie
4.4. Rzeczowa i finansowa forma celów przedsiębiorstwa
Cele w perspektywie długookresowej
Cele działalności operacyjnej
Instrumentalny charakter celów finansowych
4.5. Cele formalne i nieformalne a skuteczność zarządzania przedsiębiorstwem
4.6. Cele przedsiębiorstwa jako wyraz kompromisu interesów
Rozdział V. Praktyczne następstwa wyboru celów finansowych w przedsiębiorstwie
5.1. Ewolucja poglądów na temat maksymalizacji zysku przedsiębiorstwa
5.2. Wartość ekonomiczna przedsiębiorstwa jako cel zarządzania
5.3. Filozoficzny wymiar wartości a cele przedsiębiorstwa
5.4. Cele przedsiębiorstwa w koncepcji personalizmu społecznego
5.5. Zagadnienie równowagi przedsiębiorstwa w świetle wyboru celów
5.6. Wyznaczanie struktury celów w ramach polityki wyników finansowych
Rozdział VI. Zagadnienie rozwoju w strukturze celów współczesnego przedsiębiorstwa
6.1. Dynamika rozwoju gospodarczego a środowisko działalności przedsiębiorstwa
6.2. Potencjał ekonomiczny przedsiębiorstwa a strategia kurczenia się sfery realnej
6.3. Współzależność procesu rozwoju przedsiębiorstwa i nowoczesności produktów
6.4. Rozwój w programie inwestycji przedsiębiorstwa
6.5. Rozwój przedsiębiorstwa a kwestia racjonalności i optymalizacji
6.6. Cele przedsiębiorstwa zorientowane na rozwój jako wyraz antycypacji przyszłości
6.7. Proces rozwoju przedsiębiorstwa a pomnażanie wartości ekonomicznej
Rozdział VII. Realizacja celów przedsiębiorstwa w globalnym środowisku działania
7.1. Intelektualny nurt globalizacji
7.2. Środowisko działalności gospodarczej przedsiębiorstwa a globalizacja
7.3. Globalizacja jako wyzwanie dla polskich przedsiębiorstw
7.4. Dylematy przedsiębiorstw w warunkach globalizacji
7.5. Wartości wzmacniające potencjał rozwojowy przedsiębiorstwa w globalnym środowisku działania
7.6. Bilans współzależności przedsiębiorstwa z globalnym otoczeniem
Wnioski końcowe
Spis literatury
Spis rysunków
|
