TEKSTY OPRACOWALI: CZESŁAW BASZYNSKI KAZIMIERZ BORUCKI KONSTANTY CECENIOWSKI ALEKSANDRA CHROŚNIAK KAZIMIERZ GHROŚNIAK ZDZISŁAW CHUDZINSKI EUGENIUSZ DOMANSKI HENRYK DUBOWIK P A W EŁ DZIANISZ T. ADEUSZ ESMAN IRENA GLASER ELŻBIETA GÓRSKA EUGENIUSZ HOHENDORF BARBARA JANISZEWSKA ALFRED KOWALKOWSKI JAN KOZANECKI ALEKSANDRA KRUPIANKA LUCJAN KUCZMA ALFONS LICZNE R S K I STANISŁAW LISEWSKI JERZY MAKOWSKI KAZIMIERZ MALUDZINSKI JOANNA MARKOWSKA ANDRZEJ MICHALSKI ANNA PERLIŃSKA KAZIMIERZ PIETRAS JÓZEF PODGÓRECZNY CZEŚ ŁAW POTE MSKI KLARA SARNOWSKA WOJCIECH STASZEWSKI JERZY STEFAN EDWARD SZMAŃDA JAN SZYMAŃSKI MARIAN TURWID ALOJZY WŁODARCZAK STEFAN WODWUD KRYSTYNA WRÓBLEWSKA STEFAN ZIEMOLOZYNSKI ZDJĘCIA WYKONALI: JERZY DULEWICZ J AN KI E P U SZEWS KI EUGENIUSZ KRYGIER ANDRZEJ MICHALSKI PIOTR WISZNIEWSKI BERNARD WOŻNIEWSKI



Do rąk Czytelnika oddajemy pierwszą książkę o Bydgoszczy. W latach powojennych nie ukazało się. żadne obszerniejsze wydawnictwo traktujące o naszym mieście, będącym od 1945 r. stolicą województwa bydgoskiego. Książka niniejsza nosząca tytuł „Bydgoszcz — Historia. Kultura. Życie gospodarcze" jest więc jakby zbiorem i podsumowaniem wszystkich najważniejszych wydarzeń i osiągnięć w życiu miasta od chwili jego założenia aż po dzień dzisiejszy włącznie. Zawiera w sobie najistotniejsze fakty i wydarzenia zarówno z przeszłości, jak i z obecnych czasów. Sięga do dawnych źródeł historycznych, wydobywa z zapomnienia wiele ciekawych rzeczy i zjawisk mówiących o powstaniu, rozwoju, umacnianiu się i kształtowaniu pięknego grodu nad Brdą na przestrzeni setek minionych lat. Ukazuje także perspektywy rozwojowe miasta.
Zadaniem tej książki nie jest bynajmniej chęć reklamowania Bydgoszczy. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej wspólnie z Komitetem Redakcyjnym chciało przede wszystkim zaspokoić ujawnioną w ostatnich latach poważną społeczną potrzebę popularnonaukowego wydawnictwa o naszym mieście. Nie będzie więc przesadą stwierdzenie, że myśl o wydawnictwie zrodziła się na przygotowanym społecznie gruncie. Dzięki temu w wyniku dość długich roz-
ważań na temat ujęcia i opracowania zasadniczych materiałów do książki doczekała się ona dziś pełnego zrealizowania.
Zagadnienia związane z historią i życiem miasta, z jego osiągnięciami i dalszymi planami interesują na pewno ogół naszego społeczeństwa tym więcej, że właśnie dzisiejsza Bydgoszcz, która w okresie istnienia władzy ludowej przeżywa swój wielki burzliwy rozwój i staje się jednym z ważniejszych w kraju ośrodków gospodarczych — ma nie tylko przed sobą świetnie zapowiadającą się przyszłość, lecz posiada również bogatą przeszłość historyczną i szereg cennych, trwałych pamiątek mówiących o bohaterstwie i polskości miasta w minionym okresie.
W 600 rocznicę istnienia miasta Krajowa Rada Narodowa nadała Bydgoszczy dnia 19 sierpnia 1946 roku Krzyż Grunwaldu III Klasy, aby upamiętnić bohaterską obronę polskości miasta w latach 1939—1945 i walkę z niemczyzną.
Zespół Redakcyjny i poszczególni autorzy czynili ze swej strony wszystko, ażeby jak najstaranniej dobrać i opracować materiał. Przede wszystkim starali się oprzeć go na sprawdzonych faktach i konkretnych dokumentach. W pracę tę włożyli wiele starań, sumienności i serca. Należą się im za to gorące słowa uznania i serdecznego podziękowania.
Być może, że ta pierwsza zbiorowa praca nie zaspokoi w całości owej społecznej potrzeby, o której wyżej wspomniałem. Może nawet znajdą się mniejsze lub większe błędy, albo też inne niedociągnięcia w niektórych rozdziałach książki, co oczywiście przy każdym tego rodzaju wydawnictwie jest rzeczą bodajże nieuniknioną. Trzeba tu jednakże wyjaśnić, że materiały źródłowe o historii naszego miasta są dosyć skąpe i poważnie zdekompletowane, ponieważ wiele z nich zaginęło w okresie wojny i okupacji. Najprawdopodobniej sporą część tych cennych materiałów zniszczyli celowo i z premedytacją hitlerowcy, którzy, jak wiadomo, chcieli za wszelką cenę przekreślić odwieczne polskie tradycje Bydgoszczy. Mimo rozmaitych fałszerstw nie udało się im zamierzonego celu osiągnąć. Niemniej jednak wspomniane wyżej luki w materiałach dokumentalnych, archiwalnych, odnoszących się do dziejów miasta utrudniły pracę autorom i dlatego też czytelnik nie wszędzie znajdzie wyczerpujące- omówienie przeszłości.
Oddając niniejszą książkę do rąk jak najszerszego kręgu społeczeństwa wierzymy głęboko, że mimo pewnych braków spotka się ona z życzliwym przyjęciem i z jak najbardziej obiektywną oceną jej wartości i przydatności. Mamy także nadzieję, że materiał, jaki zawiera, wzbogaci wiedzę o naszym mieście, a ponadto że właśnie niniejsza książka ułatwi bardziej szczegółowe i wszechstronne opracowanie dziejów miasta Bydgoszczy w ujęciu monogra-
ficznym i to już w niedługim czasie. Prócz tego niektóre materiały będą nadal uzupełniane na bieżąco poprzez systematyczne wydawanie corocznych biuletynów informacyjnych o życiu i osiągnięciach Bydgoszczy.
Na koniec pragnę serdecznie i szczerze podziękować wszystkim osobom i instytucjom, które bez sprzeciwu umożliwiły korzystanie z materiałów i dokumentów archiwalnych, ze zbiorów bibliotecznych i innych publikacji na temat Bydgoszczy.
Kazimierz Maludziński
PRZEWODNICZĄCY
PREZYDIUM MIEJSKIEJ RADY NARODOWE] W BYDGOSZCZY
Bydgoszcz, sierpień 1958 r.



SPIS TREŚCI



Kazimierz Maludziński — Wstęp ........................,........... 5
Edward Szmańda — O nazwach: Bydgoszcz i Brda..................... 9
Eugeniusz Hohendorf — Klimat i stosunki hydrogeologiczne.............. 14
Alfons Licznerski — Urbanistyka .................................... 25
Jan Kozanecld — Zabytki architektury starego miasta .................... 39
Stefan Wodwud — Parki i zieleńce................................... 53
Tadeusz Esman — Kilka uwag o badaniu historii Bydgoszczy ............. 60
Czesław Potemski — Najdawniejsze dzieje Bydgoszczy i okolicy........... 62
Czesław Baszyński — Zarys dziejów politycznych do roku 1772............ 72
Lucjan Kuczma i Anna Perlińska — Walki narodowo-wyzwoleńcze pod zaborem
pruskim ...................................................... 82
Aleksandra Chrośniak — Z życia i walki robotników bydgoskich w latach
1920 -1939 ................................................ 99
Kazimierz Chrośniak — Lata okupacji niemieckiej (1939 — 1945) ......... 116
Barbara Janiszewska — Dzieje gospodarcze w latach 7346 — 1772.......... 136
Krystyna Wróblewska — Życie gospodarcze w latach 1772--1945..........150
Stefan Ziemolożyński — Współczesne życie gospodarcze ................. 172
Irena Glaser — Urządzenia socjalne i komunalne w okresie przedrozbiorowym
i zaborów .................................................... 188
Kazimierz Maludziński — Urządzenia socjalne i komunalne (1920 — 1957) , . 196
Stanisław Lisewski — Tradycje bydgoskiego szkolnictwa................... 218
Joanna Markowska — Szkolnictwo ogólnokształcące i zawodowe......., .. . 224
Kazimierz Pietras — Szkoły artystyczne ............................". 236
Alojzy Włodarczak — Wieczorowa Szkoła Inżynierska ................. 242
Konstanty Ceceniowski — Rolnicze instytuty naukowe .................. 245
Eugeniusz Domański — Bydgoski oddział Instytutu Weterynarii..........253
Andrzej Michalski — Ogród Botaniczny .............................255
Jan Szymański — Instytut Doskonalenia i Specjalizacji Kadr Lekarskich .... 259
Wojciech Staszewski — Bydgoskie Towarzystwo Lekarskie ............... 262
Zdzisław Chudziński — Zakład Tworzyw Drzewnych Instytutu Technologii
Drewna ..........................................|........... 265
Józef Podgóreczny — Biblioteka Miejska............................... 271
Tadeusz Esman — Dzieje archiwum miejskiego ......................... 283
Kazimierz Borucki — Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego ............., 295
Aleksandra Krupianka — Życie literackie ............................. 306
Marian Turwid — Plastyka ..................................¦.......324
Jerzy Stefan — Życie muzyczne ...................................... 3^2
Alfred Kowalkowski — Teatr ...................................... 355
Jerzy Makowski — Prasa polska w Bydgoszczy.......................... 372
Elżbieta Górska — Rozgłośnia Polskiego Radia ........................ 389
Henryk Dubowik — Upowszechnienie kultury.......................... 396
Paweł Dzianisz — Sport i turystyka................................... 408
Edward Szmańda — Tysiąc lat dziejów Bydgoszczy..................... 424
Klara Sarnowska — Bydgostiana . .'.................................... 433



WIELKOŚĆ 24X17CM,TWARDA OKŁADKA,LICZY 448 STRON,DUŻO ILUSTRACJI.

STAN:OBWOLUTA DB-MKSIĄŻKA DB+/BDB- .

WYSYŁKA GRATIS NA TERENIE POLSKI / PRZESYŁKA POLECONA EKONOMICZNA + KOPERTA BĄBELKOWA ,W PRZYPADKU PRZESYŁKI POLECONEJ PRIORYTETOWEJ PROSZĘ O DOPŁATĘ W WYSOKOŚCI 3ZŁ.KOSZT PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ ZGODNY Z CENNIKIEM POCZTY POLSKIEJ / .

WYDAWNICTWO MORSKIE GDYNIA 1959.

INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.

PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"

NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!

ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE

ZOBACZ STRONĘ O MNIE