Podstawowe wiadomości o laboratoryjnych i polowych
badaniach materiałów kamiennych, gruntów,
spoiw mineralnych, betonu cementowego, lepiszcz
oraz mas i nawierzchni bitumicznych;
praca zawiera również opis sposobów badania nośności,
równości i szorstkości nawierzchni.
Książka jest przeznaczona dla techników i inżynierów
zatrudnionych w laboratoriach drogowych
oraz przy budowie i utrzymaniu dróg publicznych.

Tytuł:

Autor: mgr inż. STEFAN ROLLA

Wydawnictwo i rok wydania: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
Warszawa 1979

3000 + 195 egz.

Stan: -bdb minus za naklejki i pieczatki z biura projektow

Oprawa: twarda

Ilość stron i format: 431str.

17x24cm

Ilustracje: rys.

Spis treści:
Spis treści
Przedmowa ... 14
1. OGÓLNE WIADOMOŚCI O LABORATORIACH DROGOWYCH . . 15
1.1. Zadania i odpowiedzialność laboratoriów drogowych ..... 15
Systemy kontroli jakości robót drogowych 15
Odpowiedzialność za jakość robót 16
Zadania i odpowiedzialność laboratoriów drogowych 17
1.2. Organizacja laboratoriów drogowych . 19
Model francuski 19
Organizacja w Polsce 20
Instytut Drogowy 20
Laboratoria okręgowe i przedsiębiorstw drogowych 21
Laboratoria polowe i zakładowe 23
Laboratoria samochodowe 23
1.3. Wyposażenie laboratoriów drogowych 24
Laboratoria główne 24
Laboratoria polowe 27
1.33. Automatyzacja 28
1.4. Organizacja miejsca pracy 28
Urządzenie laboratorium . 28
Laboratorium główne 29
Laboratorium polowe 30
Plan pracy i programy badań 30
2. PODSTAWOWE BADANIA LABORATORYJNE 33
2.1. Podstawowe zasady badań i ich wiarygodność 33
Zasady badań 33
Wiarygodność badań - - 33
2.2. Pobieranie próbek materiałów 34
Znaczenie próbek 3^
Rodzaje próbek 35
Opakowanie i transport próbek 36
2.2.4.
2.3.
2.3.1.
2.3.2.
2.3.3.
2.4.
2.4.1.
2.4.2.
2.5.
2.6.
2.7.
2.8.
2.8.1.
2.8.2.
2.9.
2.9.1.
2.9.2.
2.10.
2.10.1.
2.10.2.
2.10.2. 2.10.4. 2.10.5. 2.11.
3.1.
3.1.1.
3.1.2.
3.1.3.
3.2. .
3.3.
3.4.
3.4.1.
3.4.2.
3.4.3.
3.4.4.
3.4.5.
3.5.
3.5.1.
3.5.2.
3.5.3.
3..5.4.
3.5.5.
3.5.6.
3.5.7.
3.5.8.
3.5.9.
3.5.10.
3.5.11.
3.5.12.
Protokół pobrania próbki . 36
Oznaczanie gęstości materiałów mineralnych 36
Oznaczanie w piknometrze 36
Oznaczanie w kolbie Le Chateliera 37
Ocena wyników - 38
Oznaczanie gęstości pozornej 38
Oznaczanie metodą bezpośrednią 39
Oznaczanie metodą hydrostatyczną 40
Oznaczanie porowatości 40
Oznaczanie szczelności 40
Oznaczanie wilgotności 41
Oznaczanie nasiąkliwości 41
Oznaczanie nasiąkliwości zwykłej 41
Oznaczanie nasiąkliwości pod zmniejszonym ciśnieniem .... 42
Oznaczanie odporności na działanie mrozu 42
Oznaczanie mrozoodporności metodą bezpośrednią 43
Oznaczanie mrozoodporności metodą krystalizacji 44
Metoda statystycznej oceny wyników badań . 45
Potrzeba statystycznej oceny ... 45
Zasadnicze pojęcia ze statystyki matematycznej i rachunku praw­
dopodobieństwa 46
Rozkłady prawdopodobieństwa 48
Wykreślne przedstawienie wyników 49
Przykład analizy statystycznej wyników badań 51
Normy 52
BADANIA KAMIENNYCH MATERIAŁÓW DROGOWYCH ... 53
Pobieranie próbek materiałów kamiennych 53
Rodzaje próbek 53
Pobieranie próbek skał 53
Pobieranie próbek kruszywa 54
Charakterystyka petrograficzna materiałów kamiennych .... 54
Badanie cech fizycznych kamieni 57
Badanie cech mechanicznych kamieni . 57
Przygotowanie próbek foremnych 58
Oznaczanie wytrzymałości na ściskanie 59
Oznaczanie wytrzymałości kamienia na uderzenie 60
Oznaczanie wytrzymałości na rozciąganie 61
Oznaczanie wytrzymałości metodami prostymi i szybkimi .... 62
Badanie kruszyw kamiennych 64
Rodzaje kruszyw i badań 64
Próbki 66
Oznaczanie składu petrograficznego 67
Oznaczanie gęstości pozornej ziarn kruszywa grubego 67
Oznaczanie gęstości pozornej ziarn kruszywa drobnego : 68
Oznaczanie gęstości nasypowej 68
Oznaczanie objętości wolnych przestrzeni 69
Oznaczanie zawartości ziarn niekształtnych fwydłużonych i płaskich! 69
Oznaczanie zawartości obcych zanieczyszczeń 71
Oznaczanie obecności zanieczyszczeń organicznych 72
Oznaczanie zawartości cząstek ilastych i pyłów 72
Oznaczanie składu ziarnowego 74
3.5.13.
3.5.14.
3.5.15.
3.5.16.
3.5.17.
3.5.18.
3.5.19.
3.5.20.
3.5.21.
3.6.
3.8.1.
3.6.2.
3.6.3.
3.6.4.
3.6.5.
3.7.
3.8.
3.8.1.
3.8.2.
3.8.3.
3.8.4.
3.8.5.
3.8.6.
3.9.
4.1.
4.2.
4.2.1.
4.2.2.
4.2.3.
4.2.4.
4.2.5.
4.2.6.
4.3.
4.3.1.
4.3.2.
4.3.3.
4.4.
4.5.
4.6.
4.6.1.
4.6.2.
4.6.3.
4.7.
4.8.
4.9.
4.10.
4.11.
4.11.1.
4.11.2.
4.11.3.
Oznaczanie nasiąkliwości 76
Oznaczanie mrozoodporności 76
Oznaczanie zawartości siarki, obecności siarczanów i siarczków . . 77
Oznaczanie wytrzymałości kruszywa na zgniatanie w cylindrze . . 79
Oznaczanie wytrzymałości tłucznia kamiennego na miażdżenie . . 81
Oznaczanie wytrzymałości kruszywa kamiennego na ścieranie . . 82
Oznaczanie zawartości ziarn słabych i zwietrzałych 83
Ocena wyników badania kruszywa 84
Warunki techniczne drogowego kruszywa łamanego 86
Specjalne badania kruszywa do celów drogowych 86
Badanie ścieralności w bębnie kulowym (Los Angeles) .... 88
Oznaczanie ścieralności kruszywa w aparacie Proctora 90
Badanie ziarn słabych żwiru 91
Badanie polerowalności kruszywa 92
Badanie kształtu ziarn piasku 94
Oznaczanie ścieralności kamieni na tarczy Boehmego 95
Badanie kruszywa z żużlu wielkopiecowego 96
Pobieranie próbek . 96
Oznaczanie gęstości nasypowej 97
Badanie wskaźnika rozkruszenia 97
Badanie odporności na rozpad krzemianowy 98
Badanie odporności na rozpad żelazawy 99
Inne badanie żużla 99
Normy iqo
BADANIA GRUNTÓW 101
Ogólne wytyczne badania gruntów - 101
Badania makroskopowe 101
Oznaczanie rodzaju gruntu 102
Oznaczanie stanu gruntów spoistych 104
Oznaczanie barwy gruntu :...... 104
Oznaczanie wilgotności gruntu 104
Oznaczanie zawartości węglanu wapnia 104
Oznaczanie wysadzinowości gruntów 105
Oznaczanie uziarnienia fskładu granulometrycznego) gruntu . . . 105
Przygotowanie próbek 105
Analiza sitowa 105
Analiza areometryczna 106
Oznaczanie gęstości szkieletu gruntowego 114
Oznaczanie wilgotności i obliczanie stopnia wilgotności .... 115
Oznaczanie gęstości pozornej gruntu 116
Oznaczanie w wodzie 117
Oznaczanie w pierścieniu lub cylindrze 119
Oznaczanie w rtęci 120
Oznaczanie gęstości pozornej szkieletu gruntowego 120
Oznaczanie porowatości i wskaźnika porowatości 121
Oznaczanie granicy skurczalności 121
Oznaczanie granicy plastyczności 122
Oznaczanie granicy płynności 122
Metoda Casagrande^ 122
Metoda Wasiliewa 125
Metoda jednego oznaczania ............. 126
4.12. Oznaczanie wskaźnika plastyczności, stopnia plastyczności i konsy­
stencji gruntu 126
4.13. Oznaczanie zawartości części organicznych 128
Metoda utleniania 128
Metoda prażenia 128
4.14. Ogólnobudowlana klasyfikacja gruntów 129
4.15. Badanie współczynnika wodoprzepuszczalności gruntów sypkich . . 131
4.16. Oznaczanie kapilarności gruntu 133
4.17. Badanie zagęszczalności gruntów 136
Oznaczanie stopnia zagęszczenia gruntów niespoistych 136
Oznaczanie wilgotności optymalnej i maksymalnej gęstości pozornej
szkieletu gruntowego (metoda ProctoraJ 137
Oznaczanie zagęszczenia gruntów gruboziarnistych i kamienistych
metodą wibracji 141
Inne metody standardowego zagęszczania 141

Badanie wskaźnika piaskowego 141
Badanie nośności gruntu 145

Laboratoryjne oznaczanie kalifornijskiego wskaźnika nośności . . . 146
Polowe oznaczanie kalifornijskiego wskaźnika nośności .... 151
Laboratoryjne oznaczenie modułów odkształcenia i sprężystości grun­
tów 151
4.20. Badanie mechanicznych właściwości gruntów 154
Oznaczanie edometrycznych modułów ściśliwości 154
Oznaczanie wytrzymałości na ścinanie w aparacie skrzynkowym . . 157
4.21. Badanie wysadzinowości gruntów 160
Proste badania laboratoryjne wysadzinowości gruntów 160
Badanie wysadzinowości metodą zamrażania 160
4.22. Badania laboratoryjne i polowe gruntów stabilizowanych mechanicz­
nie 161
Dobieranie uziarnienia gruntu 162
Inne wymagania stawiane mieszankom stabilizowanym mechanicznie 163
Badania polowe 163
4.23. Badania laboratoryjne i polowe gruntów stabilizowanych cementem 164
Oznaczenie przydatności gruntu 164
Ustalenie składu mieszanek 165
Ustalanie ilości składników na 1 m2 stabilizowanej warstwy gruntu 167
Badania polowe 167
4.24. Badania laboratoryjne i polowe gruntów stabilizowanych wapnem
i aktywnymi popiołami lotnymi 168
Oznaczanie przydatności gruntu 169
Oznaczanie przydatności spoiw 169
Ustalanie składu mieszanek 169
Badania polowe 170
4.25. Badania laboratoryjne i polowe gruntów stabilizowanych asfaltami
upłynnionymi 171
Oznaczanie przydatności gruntów 171
Ustalanie składu mieszanek 171
Badania polowe 172

Drogowa klasyfikacja gruntów 172
Polowe badania gruntów 173

Cel i rodzaj badań 173
Prace rozpoznawcze, badania wstępne, programowanie badań ... 176
4.27.3.
4.27.4.
4.27.5.
4.27.6.
4.27.7.
4.27.8.
4.27.9.
4.28.
4.28.1.
4.28.2.
4.28.3.
4.28.4.
4.29.
4.29.1.
4.29.2. 4.29.3.
4.29.4.
4.29.5.
4.29.6.
4.30.
4.30.1.
4.30.2.
4.30.3.
4.31.
4.32.
5.
5.1.
5.1.1.
5.1.2.
5.1.3.
5.1.4.
5.1.5.
5.1.6.
5.2.
5.2.1.
5.2.2.
5.3.
5.3.1.
5.3.2.
5.3.3.
5.4.
5.5.
6.1. 6.2.
Otwory badawcze
Pobieranie próbek gruntu
Oznaczanie spójności gruntu 182
Sondowanie ^
Oznaczanie wytrzymałości gruntu przy ścinaniu obrotowym . . . 190
Próbne obciążenia - ^91
Pomiary poziomu piezometrycznego wód gruntowych 194-
Polowe wyznaczanie wilgotności gruntu 195
Wyznaczanie wilgotności gruntu piknometrem polowym .... 195
Wyznaczanie wilgotności gruntu za pomocą karbidu 197
Wyznaczanie wilgotności gruntu i kruszyw piknometrem powietrznym 198
Wyznaczanie wilgotności gruntu metodą radiometryczną .... 201
Polowe badania zagęszczenia gruntów 202
Określanie stopnia zagęszczenia za pomocą porównywania gęstości
pozornych szkieletu gruntowego 203
Określanie stopnia zagęszczenia za pomocą porównywania porowa­
tości gruntu 205
Określanie stopnia zagęszczenia za pomocą porównywania modułów
odkształcenia 206
Określanie stopnia zagęszczenia za pomocą badań penetracji gruntu 206
Określanie stopnia zagęszczenia za pomocą badań radiometrycznych 208
Metoda belki Benkelrnana . - 210
Geofizyczne badania gruntów 211
Metoda elektryczna 211
Metoda sejsmiczna 213
Metoda radiografii 215
Automatyzacja badań gruntów 215
Normy i przepisy 216
BADANIA SPOIW MINERALNYCH - 218
Badania cementów 218
Pobieranie próbek 218
Badanie cech fizycznych 219
Badanie wytrzymałości 224
Oznaczanie cech chemicznych 227
Oznaczanie stopnia białości cementu 227
Klasyfikacja cementów 227
Badania wapna 228
Wapno palone mielone . ^ 228
Wapno suchogaszone . 229
Badania popiołów lotnych 230
Ogólna klasyfikacja popiołów 230
Oznaczanie wskaźnika aktywności pucolanowej popiołów lotnych
z węgla kamiennego 230
Oznaczanie aktywności popiołów lotnych z węgla brunatnego. . . 231
Badanie żużlu granulowanego 232
Normy 233
BADANIA BETONÓW CEMENTOWYCH 234
Podstawowe określenia 234
Badania składników betonu 234
6.2.1.
6.2.2.
6.2.3.
6.3.
6.3.1.
6.3.2.
6.3.3.
6.3.4.
6.3.5.
6.3.6.
6.4.
6.4.1.
6.4.2.
6.4.3.
6.4.4.
6.4.5.
6.4.6.
6.5.
6.5.1.
6.5.2.
6.5.3.
6.5.4.
6.5.5.
6.5.6.
6.6.
6.7.
7.
7.1.
7.1.1.
7.1.2.
7.1.3.
7.1.4.
7.1.5.
7.1.6.
7.1.7.
7.1.3.
7.2.
7.2.1.
7.2.2.~
7.2.3.
7.2.4.
7.2.5.
7.2.6.
7.2.7.
7.2.8.
7.3.
7.4.
7.4.1.
7.4.2.
10
Badania cementów na budowie .... 234
Warunki techniczne kruszywa 235
Badanie wody 239
Ustalanie składu betonu 240
Dobór uziarnienia kruszywa 240
Dobór cementu 242
Dobór urabialności i konsystencji 243
Obliczenie ilości składników betonu 244
Wykonanie próbnych mieszanek . 246
Ustalanie mieszanki roboczej 246
Badania mieszanek betonowych 247
Badanie urabialności i konsystencji 247
Oznaczanie gęstości pozornej mieszanki betonowej 249
Oznaczanie porowatości zagęszczonej mieszanki betonowej . . . 249
Oznaczanie powietrza w masie betonowej ... ... 250
Oznaczanie składu mieszanki betonowej 252
Kontrola prawidłowości produkcji mieszanki betonowej .... 253
Badania betonów ; 255
Oznaczanie wytrzymałości na ściskanie 255
Szybka metoda oznaczania wytrzymałości betonu na ściskanie . . 257
Oznaczanie nasiąkliwości betonu 259
Oznaczanie mrozoodporności 259
Podstawowe cechy betonów drogowych 260
Nieniszczące badania betonu 261
Kontrola statystyczna robót betonowych 264
Normy 264
BADANIA LEPISZCZ BITUMICZNYCH 266
Badania smól drogowych 266
Pobieranie próbek 266
Oznaczanie lepkości , . . . . 267
Oznaczanie gęstości smoły 270
Oznaczanie zawartości olejów i paku 272
Oznaczanie temperatury mięknienia metodą Kraemera-Sarnowa . . 275
Oznaczanie zawartości składników kwaśnych, naftalenu i antracenu
surowego 276
Oznaczanie zawartości części nierozpuszczalnych w benzenie . . . 276
Oznaczanie obnazu mikroskopowego smoły stabilizowanej .... 277
Badania asfaltów drogowych 277
Pobieranie próbek 277
Oznaczanie gęstości 278
Oznaczanie penetracji 280
Oznaczanie temperatury mięknienia metodą „Pierścień i kula11 . . 233
Oznaczanie ciągliwości 284
Oznaczanie temperatury łamliwości 286
Pomiar temperatury zapłonu i temperatury palenia 288
Oznaczanie zawartości parafiny 289
Właściwości asfaltów drogowych 291
Nowoczesne badania asfaltów drogowych 291
Badanie lepkości 291
Oznaczanie zmian po wygrzaniu w cienkiej warstwie 295
7.4.3.
7.4.4.
7.4.5.
7.4.6.
7.5.
7.6.
7.6.1.
7.6.2.
7.6.3.
7.6.4.
7.6.5.
7.6.6.
7.6.7.
7.6.8.
7.6.9.
7.6.10.
7.6.11.
7.7.
7.7.1.
7.7.2.
7.8.
7.9.
8.1. 8.1.1. 8.1.2. 8.1.3. 8.2. 8.2.1. 8.2.2. 8.2.3. 8.2.4. 8.2.5. 8.2.6. 8.2.8. 8.3. 8.3.1. 8.3.2. 8.3.3. 8.3.4. 8.3.5. 8.3.6. 8.3.7. 8.3.8. S.3.9. 8.4. 8.4.1. -8.4.2. BA.3. 8.4.4.

296
296
297
298
300
300
302
303
305
305
306
306
306
307
307
307
307
308
308
309
309
312
Badanie jednorodności
Klasyfikacja asfaltów według lepkości po wygrzewaniu .
Oznaczanie modułu sztywności
Badania reologiczne asfaltu
Automatyzacja badań asfaltu
Badania emulsji asfaltowych
Oznaczenie zawartości wody
Oznaczanie lepkości
Oznaczanie pozostałości na sicie
Oznaczanie kwasowości (pH)
Oznaczanie czasu rozpadu emulsji
Oznaczanie przyczepności
Oznaczanie trwałości i odporności emulsji na wstrząsy . Oznaczanie odporności emulsji na niskie temperatury .
Oznaczanie rozcieńczalno.ści wodą
Cechy emulsji kationowych
Badanie cech nienormowych
Badania asfaltów upłynnionych
Destylacja asfaltu upłynnionego
Cechy asfaltu upłynnionego
Badania mas zalewowych
Normy
BADANIA MAS I NAWIERZCHNI BITUMICZNYCH 313
Badania jakości składników mas bitumicznych 313
Badania przyczepności kruszywa do bitumu 313
Badanie właściwości emulgacyjnych kruszywa 319
Badanie wypełniacza 320
Projektowanie składu mieszanek bitumicznych 323
Zasady ogólne 323
Beton asfaltowy 325
Beton smołowy 336
Asfalt lany 339
Asfalt piaskowy 341
Masy bitumiczne warstw ścieralnych dla ruchu lekkiego .... 343
Masy bitumiczne nawierzchni bardzo ciężkiego ruchu 347
Badanie właściwości fizycznych mas bitumicznych 348
Oznaczanie gęstości pozornej masy 348
Oznaczanie gęstości 349
Oznaczanie zawartości wolnych przestrzeni 350
Oznaczanie stopnia zagęszczenia 351
Oznaczanie nasiąkliwości 351
Oznaczanie zawartości bitumu w masach 352
Oznaczanie właściwości wyekstrahowanego asfaltu 358
Oznaczanie maksymalnej gęstości pozornej kruszywa 358
Oznaczanie wolnej przestrzeni w kruszywie 358
Badania mechaniczne mas bitumicznych 359
Oznaczanie wytrzymałości na ściskanie 359
Oznaczanie stabilności i odkształcenia (meloda Marshalla) . . . 363
Próba zagęszczania i ścinania w prasie obrotowej Igyralory test) . 366
Badanie trójosiowego ściskania 367
11

8.4.5.
8.4.6.
8.5.
8.5.1.
8.5.2.
8.5.3.
8.5.4.
8.6.
8.7.
8.7.1.
8.7.2.
8.7.3.
8.7.4.
8.7.5.
8.7.6.
8.7.7.
8.7.8.
8.7.9.
8.7.10.
8.8.
8.9.
9.
9.1. 9.2. 9.2.1.
9.2.2.
9.2.3.
9.2.4.
9.2.5.
9.2.6.
9.3.
9.3.1.
9.3.2.
9.3.3.
9.4.
9.5.
9.5.1.
9.5.2.
9.5.3.
9.5.4.
9.5.5.
9.6.
10.
10.1. 10.2. 10.3. 10.4.
12
Badanie wytrzymałości na rozciąganie 368
Oznaczanie modułu sztywności masy 370
Badania Teologiczne mas bitumicznych 372
Uwagi ogólne 372
Badania zmęczeniowe 372
Badania pełzania mas 375
Oznaczanie modułu kompleksowego (dynamicznego) 376
Badania mas bitumicznych w czasie ich wytwarzania i wbudowywania 377
Badania właściwości nawierzchni bitumicznych 378
Zasady ogólne 378
Pobieranie próbek 379
Badania makroskopowe próbek 379
Przygotowanie próbek do dalszych badań 380
Badania fizycznych właściwości nawierzchni 380
Oznaczanie penetracji nawierzchni 380
Oznaczanie stopnia zagęszczenia 381
Badania przepuszczalności nawierzchni 381
Badania stopnia zagęszczenia metodami radiometrycznymi . . . .384
Podstawowe właściwości mas nawierzchni bitumicznych .... 386
Ocena statystyczna wyników badań mas bitumicznych 387
Normy 391
BADANIA NAWIERZCHNI DROGOWYCH 343
Przegląd metod 393
Badania nośności nawierzchni drogowych 394
Oznaczanie modułu odkształcenia nawierzchni podatnych i podłoża za
pomocą płyty naciskowej 394
Wielokrotne obciążanie płytą naciskową 397
Oznaczanie modułu sprężystości nawierzchni 398
Badanie ugięć nawierzchni 398
Oznaczanie krzywej ugięcia 402
Badania dynamiczne ~ 403
Badania równości nawierzchni 404
Wymagania ogólne 404
Pomiary planografem 405
Pomiary wtrząsomierzem 406
Badanie profilu poprzecznego 408
Badania szorstkości nawierzchni 409
Oznaczanie tekstury nawierzchni 409
Metoda aparatów wahadłowych 411
Oznaczanie szorstkości metodą hamowania samochodu 413
Pomiar szorstkości metodą przyczepki badawczej 413
Metoda SCRIM 415
Normy 416
INFORMATYKA W LABORATORIACH 417
Zakres stosowania 417
Przetwarzanie danych 418
Sterowanie procesami badawczymi 418
Bank danych 419
11.
11.1.
11.2. 11.3. 11.4. 11.5. 11.6. 11.7. 11.8. 11.9. 11.10.
HIGIENA I BEZPIECZEŃSTWO PRACY. RACJONALIZACJA
Pomieszczenie
Instalacje laboratoryjne .
Oświetlenie
Czystość i porządek
Ochrona przeciwpożarowa
Pierwsza pomoc w nieszczęśliwych wypadkach
Ekstrakcja mas bitumicznych
Pracownie izotopowe
Racjonalizacja i wynalazczość
Normy i przepisy :
Bibliogralia
421
421 [zasłonięte] 423 423 423
424 [zasłonięte] 427 427
429

"Moja strona" w Allegro

Zobacz inne moje aukcje - SZUKAJ W PRZEDMIOTACH UŻYTKOWNIKA - szybkie wyszukiwanie podobnych tytułów

Uwaga! Na zdjęciach wokół liter możliwe charakterystyczne zniekształcenia - wynik kompresji jpg. W rzeczywistości zniekształcenia nie występują. Możliwe też błędy literowe - z powodu niedoskonałości odczytu OCR, za co przepraszam i liczę na wyrozumiałość.