BIBLJOTEKA NARODOWA, SERJA 1 NR 10

KAZIMIERZ BRODZIŃSKI

O KLASYCZNOŚCI I ROMANTYCZNOŚCI, TUDZIEŻ O DUCHU POEZJI POLSKIEJ

Z WSTĘPEM I OBJAŚNIENIAMI ALEKSANDRA ŁUCKIEGO

KRAKÓW, NAKŁADEM KRAKOWSKIEJ SPÓŁKI WYDAWNICZEJ

STAN KSIĄŻKI DOBRY (BIORĄC POD UWAGĘ JEJ WIEK), KARTKI POŻÓŁKŁE, OKŁADKA SFATYGOWANA CO WIDAĆ NA FOTOGRAFII, STRONY TRZYMAJĄ SIĘ GRZBIETU

"O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej", rozprawa Kazimierza Brodzińskiego, ogłoszona w „Pamiętni­ku Warszawskim" w 1818. Autor proponował model literatury narodowej, w której pierwiastki klasycystyczne współistnieć miały z ro­mantycznymi; złudne przekonanie o możliwości nieantagonistycznego połączenia obu kierunków wypływało z niedoceniania na­tężenia dzielących klasycyzm i romantyzm przeciwieństw oraz z rozumienia przez romantyzm literatury bliskiej sentymentalizmowi. Brodziński jest wprawdzie pełen sympatii dla tych zjawisk literackich, które dostarczyć mogą podniet „czuciu ro­mantycznemu", ale termin ten oznacza dla niego refleksję uczuciową, której istotę stanowi „udoskonalone serce", „czucie romantyczne" okazuje się więc synonimem uczuciowości sentymentalnej; wypo­wiada się natomiast przeciw tendencjom charakterystycznym dla niemieckiej szkoły romantycznej, najradykalniejszej w początku XIX w. przedstawicielki romantyzmu w Europie, tj. przeciw mistyce, ponurej fantastyce i zachwytom nad średniowieczem, wobec którego zachowuje dystans demokraty i rezerwę wychowanka oświecenia. Postawę Brodzińskiego w stosunku do klasycyzmu i romantyzmu określała bowiem troska nie o sprawiedliwą prezentację obydwu poetyk i zgodnych z nimi dzieł literackich, lecz o ich charakterystykę pod kątem potrzeb własnego modelu i programu literatury narodowej, tu już zarysowanego, szerzej rozwi­niętego w wykładach na UW i późniejszych pismach krytycz­nych. Rozprawa - świadectwo znakomitej orientacji w najnow­szych europejskich badaniach literackich, szczególnie niemieckich - ważna jest nie tylko z punktu widzenia przyszłego rozwoju myśli krytycznej autora; przyniosła też nowe myśli dotyczące narodowości i oryginalności w sztuce, związanej z odrębnością niepowtarzalnego splotu jej uwarunkowań, wprowadziła styl rozważań krytyki niemieckiej (J.G. Herder, F. Schiller, A.W. i F. Schleglowie), w Polsce znacznie mniej znany niż franc.; zawierała próbę uprawomocnienia zasady przeżycia estetycznego jako podstawy sądów o pięknie. Z tych właśnie względów, bardziej niż przez dość deformującą pre­zentację romantyzmu, stał się Brodziński prekursorem romantycznych przewartościowań w pojęciach o literaturze. Wywołując repli­kę Jana Śniadeckiego "O pismach klasycznych i romantycz­nych" („Dziennik Willeński 1819), rozprawa zapoczątkowała dyskus­ję, która rychło przerodzić się miała w spór romantyków z klasykami (walka romantyków z klasykami ).

(źródło: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Komitet redakcyjny pod przewodnictwem Juliana Krzyżanowskiego, od 1976 Czesława Hernasa. Warszawa 1984. Autorka hasła: Alina Witkowska)