WARSZTAT MALARZA REALISTY
krajobraz
Helena Blumówna
Wydawnictwo: "Sztuka" 1954 nakład 15000 egzemplarzy.Liczba stron: 60 ( notki biograficzne i opisy obrazów) + 60 reprodukcji Oprawa: miękka Wymiary:14,5 x 20,4 cm.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie znajduje się duża ilość rysunków i szkiców malarzy polskich XIX i XX w.
Rysunki te pochodzą przeważnie z darów kolekcjonerów, kompletujących swe zbiory z dużym wyczuciem artystycznymi ze zrozumieniem ich znaczenia dla rozwoju sztuki polskiej. Niektóre rysunki sami artyści oddawali jeszcze za życia do zbiorów muzealnych, inne są ich spuścizną artystyczną przekazywaną przez spadkobierców.
Systematycznie prowadzone inwentarze i katalogi, sporządzone współcześnie z darami, mogą rozstrzygnąć niekiedy o atrybucji rysunków w razie, gdyby miały powstać wątpliwości co do ich autorstwa. Na marginesie dyskusji o malarstwie polskim, jak również w związku z reorganizacją galerii malarstwa polskiego Muzeum Narodowego w Sukiennicach, przeprowadzoną w 1951 r. — podjęliśmy badania nad zbiorem rysunków. Wyniki tej pracy postanowiono ujawnić w formie wystaw czasowych w bocznych salach galerii. Przewidziane wystawy miały określony program — pokazać na pewnym zespole dzieł rozwój określonego problemu. Jako główne zagadnienie wysunął się „warsztat malarza-realisty". Niestety ograniczenie, wynikłe z braku odpowiedniej ilości miejsca wystawowego, nie pozwoliło na pełne ukazanie warsztatu polskich malarzy-realistów w rysunkach i szkicach. Stąd wynikła decyzja wystawienia posiadanego materiału w określonych zespołach. Tematem pierwszej, inauguracyjnej wystawy tego cyklu stał się krajobraz. Wybór motywu krajobrazowego posiada swe uzasadnienie nie tylko w możliwości zestawienia odpowiedniej ilości eksponatów, ale odpowiada przede wszystkim roli, jaka przypadła krajobrazowi w kształtowaniu się realizmu w malarstwie polskim XIX w.
Ilość wystawionego materiału tj. sześćdziesięciu rysunków i akwarel, w tym jednego szkicu olejnego — była stosunkowo niewielka, ponieważ wystawa mieściła się w dwóch małych salkach. Nic tedy dziwnego, że materiał ten nie mógł dać pełnego obrazu rozwoju malarstwa pejzażowego. Niemniej sam jego dobór wzbudził duże zainteresowanie, gdyż nasunął historykowi sztuki szereg refleksji, a nawet zarysował kilka problemów. Stąd też wystawa była poważnym osiągnięciem i wydanie katalogu już po jej zamknięciu wydaje się uzasadnione. Materiał wybrany na wystawę i przedstawiony w całości w niniejszej publikacji obejmuje lata 1830—1890. Krajobraz wiąże się ściśle z zagadnieniem realizmu w malarstwie XIX w. W latach 1820—1830 we wszystkich krajach europejskich artyści zwrócili się wprost do przyrody i przez jej dokładne studia zarzucili idealizowanie i romantyczną heroizację. Oczywiście, że zwrot ten nie doprowadził od razu do pełnego zrozumienia realistycznego malarstwa krajobrazowego, ale zapoczątkował długotrwały proces, który dokonywał się etapami. W historii sztuki przyjęto, że początki tego ruchu tkwiły w malarstwie angielskim (Constable, Bonnington), które nawiązywało do wielkich 'tradycji niderlandzkich XVII w. Około 1824 r. zaznajomienie się malarzy francuskich z pejzażem angielskim spowodowało zwrot tak w malarstwie francuskim jak i w ogóle na kontynencie europejskim. We Francji zwrot ten znalazł najwspanialszy i pełny wyraz w szkole bar-bizońskiej (T. Rousseau, Dupre, Troyon i inni). Oddziaływanie tego ogólnego prądu przeniosło się na sztukę niemiecką, by i tam zainicjować rozwój. Od romantycznego pejzażu droga rozwojowa prowadziła do dojrzałego realizmu malarstwa A. Menzla. Niezależnie od ruchu powstałego na zachodzie Europy, obserwujemy to samo zjawisko w malarstwie rosyjskim. Zwrot do realizmu nie był i tu sprawą jednego artysty, lecz składały się nań wysiłki kilku najwybitniejszych jednostek. (Prekursor krajobrazu realistycznego S. Szczedrin zmarł w 1830 r., kontynuatorem jego był M. I. Lebediew 1812— 1837). Dziś wobec aktualnego programu powrotu do natury — sprawy te są nam szczególnie bliskie. Fakt ten, zarysowujący się również we współczesnym postępowym malarstwie francuskim, spowodował uwagi godną wypowiedź Aragona *, który snując refleksje na temat tradycji pejzażu francuskiego i jego genezy w XVI w., zajął się szczególnie okresem budzenia się realizmu po 1824 r. i wiekiem dziewiętnastym, który określi! piękną nazwą „wielkiego inwentarza przyrody francuskiej". Aragon powtarza, że przykład Anglików zachęcił młodzież francuską w latach trzydziestych XIX w. do zerwania z pejzażem komponowanym („paysage de composition"). Podnosi rolę i znaczenie tych malarzy francuskich generacji Musseta, którzy nie ulegali romantyzmowi lecz dążyli do naśladowania natury, samo zerwanie z tradycją pejzażu komponowanego „nazajutrz" po salonie 1824 r. — nazywając wielkim krokiem w kierunku realizmu. Równocześnie nie godzi się już na mianowanie tych artystów nadal romantykami, gdyż to nie jest zgodne z ich ideologią i twórczością. Towarzyszy temu procesowi zastąpienie w krajobrazowym malar- stwie francuskim motywów obcych (przeważnie włoskich) motywami przyrody własnej, głównie z okolic Ile-de-France. Zebrany w tym wydawnictwie materiał, złożony z rysunków i szkiców, posiada niemałe znaczenie dla poznania rozwoju krajobrazu w realistycznym malarstwie polskim XIX w., daje również pojęcie o roli rysunku i szkicu w warsztacie malarza realisty. Pierwszy z tych problemów byl ostatnio niejednokrotnie przedmiotem badań, natomiast drugi wymaga jeszcze, pogłębienia. Skompletowane w tym zestawieniu prace mają różny charakter. Niektóre rysunki i akwarele, jako całkowite spełnienie zamierzeń artysty, stanowią dzieła skończone, inne posiadają charakter doraźny jako bezpośrednie studia natury. Oczywiście szkicowość, doraźność rysunku czy akwareli nie przesądzają o ich jakości ani nie pomniejszają ich znaczenia. Określenie charakteru rysunku ułatwia tylko jego ocenę i zrozumienie. Rysunek pozostawia artystom wiele możliwości twórczych. Powstaje często jako bezpośrednia notatka z natury dla utrwalenia w pamięci artysty realiów potrzebnych mu do jego warsztatu pracy (np. rysunek Juliusza Kossaka z przedstawieniem dworku i jego oparkanienia). Liczne tego rodzaju prace odnajdujemy w dziełach Jana Matejki. Przeglądając rysunki Matejki widzimy, że niektóre z nich o charakterze szkicowym lub warsztatowym służyły do utrwalenia motywu czy kształtu przedmiotu, inne znowu, które miały może to samo przeznaczenie, nabierały w realizacji cech dzieła przeprowadzonego konsekwentnie do końca, stanowiąc pełne rozwiązanie jakiegoś założenia artystycznego. Takim rysunkiem jest „Las" Matejki. Okazuje się, że rola rysunku w twórczości artysty nie zawsze jest jednakowa, może on służyć różnym celom. Dość wskazać na szkic akwarelowy A. Mroczkowskiego „Widok na Hawrań i Murań". "W tej notatce posiadającej już duże wartości utrwalił artysta swe spostrzeżenia kolorystyczne, które były mu zapewne potrzebne przy malowaniu obrazów olejnych. Charakter skończonego dzieła wykazuje przede wszystkim akwarela A. Gryglewskiego, wierne odtworzenie określonego tematu. Wykończenie wszystkich szczegółów nie jest oczywiście warunkiem pełnej realizacji artystycznej, jak to widzimy np. w pięknej akwareli J. Brandta „Zagrody Wiejskie". Niezależnie jednak od swego charakteru — rysunek, szkic czy akwarela stanowi bardziej bezpośredni wyraz wysiłków artystycznych niż malarstwo olejne i pozwala głębiej wniknąć w istotę pracy malarza i bliżej poznać jego zamierzenia. Należy też przypomnieć, że podczas gdy rysunki dawnych mistrzów od dawna były przedmiotem licznych studiów i publikacji — rysunki artystów XIX w. rzadko oglądane, tkwiące w tekach muzealnych lub zapomniane i rozproszone w posiadaniu prywatnym nie doczekały się jeszcze pełnego opracowania, zresztą nie tylko u nas. A przecież posiadają pierwszorzędne znaczenie i mogą w niejednym pogłębić i uzupełnić naszą znajomość rozwoju sztuki XIX w. Zachowane w krakowskim zbiorze rysunki Jana Nepomucena Głowackiego są jakby ilustracją do cytowanego na wstępie artykułu Aragona. W szczególności „Widok Alwernii" (rys. piórkiem) z r. 1829 jest niewątpliwie odtworzeniem prawdziwego motywu krajobrazowego. Nie jest to już „pejzaż komponowany", złożony z szeregu umownych powtarzanych schematycznie i dowolnie elementów jak drzewa, skały itp., lecz wierny i prawdziwy, choć pozbawiony jeszcze obecności człowieka, obraz polskiej przyrody. Sygnatura artysty mówi o jego pełnej świadomości: „/. N. Głowacki rys. z natury Alwernia dn. 12 sierpnia 1829 r." Rok ten jest zatem jedną z dat wyznaczających początki realistycznego krajobrazu polskiego. Stan książki określam na bardzo dobry.
W związku z licznymi pytaniami i prośbami od kupujących, informuję iż: formą płatności za zakupiony towar jest przelew na konto bankowe lub wpłata na konto w Urzędzie Pocztowym"- nie wysyłam za pobraniem- nie wysyłam za granicę- numer konta bankowego lub adres (w przypadku odbioru osobistego) udostępniam dopiero po dokonaniu zakupu- na wpłatę czekam 7 dni i w takim samym czasie od chwili wpływu pieniędzy na konto wysyłam towar- proszę, aby zawsze potwierdzono adres do wysyłki.
KOMUNIKAT!!!!!!!!!!!!!!PRZED ZAKUPEM KONIECZNIE ZAPOZNAJ SIĘ Z REGULAMINEM NA STRONIE O MNIE
