Obwolutę, okładkę i stronę tytułową projektował KONSTANTY M. SOPOĆKO
Redaktor JADWIGA NADZIEJA
Redaktor techniczny MARIA BRASZCZYK
Redaktor kartograficzny WALDEMAR GAŁUSZEWSKI
Jest to pierwsza cało kształtowa monografia naukowa o polskim generale, uczestniku powstania listopadowego, o wybitnym strategu i pisarzu wojskowym XIX wieku, którego twórczość zdobyła uznanie wśród specjalistów zarówno w kraju, jak i zagranicą. Praca została oparta na bogatych źródłach polskich i obcych.
SPIS TREŚCI
Wstęp 5
Rozdział I. LATA NAUKI. WOJNY NAPOLEOŃSKIE 37
Pochodzenie, wychowanie, wykształcenie 17
Nauka w Szkole Aplikacyjnej i wojna 1809 roku 22
W twierdzy Modlin 28
Udział w kampaniach 1812, 1813 i 1814 roku 35
Rozdział II. ORGANIZACJA I UMACNIANIE OBRONNOŚCI KRÓLE¬
STWA POLSKIEGO 4?
Projekty fortyfikacji Torunia i Modlina z 1814 roku 47
Udział w opracowaniu dysplokacji wojska polskiego 54
Rozpoznawanie granic od strony Prus 62
Memoriały dotyczące nowych granic 68
Rozdział III. O ROZWÓJ OŚWIATY W WOJSKU. PROBLEM GRA¬
NICZNY 75
Wykłady strategii dla oficerów 75
Prace z dziedziny sztuki wojennej i fortyfikacji H3
Domarkacja granicy z Prusami . 100
Rozdział IV. PLANY STRATEGICZNE PRĄDZYNSKIEGO Z OKRESU
PRZEDPOWSTANIOWEGO 117
Założenia memoriału z 26 kwietnia 181.6 r 117
Memoriał z 1821 r. o położeniu wojskowym Polski 128
Memoriał z 1828 r. o wojnie Rosji z Austrią i Prusami 139
Rozdział V. PRZY BUDOWIE KANAŁU AUGUSTOWSKIEGO . . . 160
Opracowanie projektu budowy kanału 160
Budowa kanału. Małżeństwo 173
Udział w związkach tajnych 181
Ostatnie prace nad Kanałem Augustowskim 191
Rozdział VI. PIERWSZY OKRES WOJNY 1830—1831 R 1%
Plany wojny obronno-zaczepnej 195
Pobyt w Zamościu i powrót do Kwatery Głównej 205
Przygotowania do wojny, rozpoczęcie walk oraz projekt obrony War¬
szawy 215
Plan wielkiego manewru i udział w bitwie grochowskiej .... 229
Rozdział VII. WIOSENNE PLANY DZIAŁAŃ ZACZEPNYCH I ICH RE¬
ALIZACJA (marzec i pierwsze dni kwietnia 1831 r.) 248
Położenie obu stron po bitwie grochowskiej. Zmiany w armii polskiej . 248
Reorganizacja armii polskiej. Wiadomości o przeciwniku . . . 261
Plan (16 marca) uderzenia na VI korpus gen. Rosena i tyły głównej
armii Dybicza. Bitwy pod Wawrem i Dębem Wielfciem 275
Plany z i kwietnia: zajęcia Siedlec i wydania walnej bitwy Dybiczowi 294
Rozdział VIII. MANEWR SIEDLECKI I BITWA POD IGANIAMI . . 304
Zabiegi o podjęcie działań zaczepnych 304
Plany manewru na Siedlce 312
Bitwa pod Iganiami 325
Działania grupy Skrzy nocki ego. Ocena manewru i bitwy .... 335
Rozdział IX. POŁOŻENIE STRON WALCZĄCYCH W DRUGIEJ PO¬ŁOWIE KWIETNIA. PLAN NATARCIA NA STANOWISKA GŁÓW-
NEJ ARMII ROSYJSKIEJ 342
Położenie i zamiary obu stron 342
Strategia Skrzyneckiego 356
Manewr Dybicza z 25 kwietnia 361
Plan obejścia lewego skrzydła armii Dybicza i natarcia na nią w klinie
Kostrzynia i Muchawki 368
Rozdział X. WYPRAWA NA GWARDIĘ 330
Koncepcja wyprawy na gwardię 380
Plany Prądzyńskiego uderzenia na gwardię w dniach 18 i 19 maja . . 396
Niepowodzenie wyprawy i nowa koncepcja obrony linii Narwi . . . 416
Bitwa pod Ostrołęką 428
Rozdział XI. DALSZK POMYSŁY OPERACYJNE. (Od bitwy ostrołęckiej
do połowy sierpnia) 441!
Sytuacja po bitwie ostrołęckiej 442
Plany uderzenia na główną armię rosyjską oraz wypraw na korpusy
Kreutza i Riidigera 454
Nowe plany. Memoriały o odpowiedzialności Skrzy neckiego za niepo¬
myślne operacje i konieczności odebrania mu naczelnego dowództwa . 470
Rozdział XII. BITWA WARSZAWSKA I KOŃCOWY OKRES WOJNY . 486
Nominacja Prądzyńskiego na wodza naczelnego i przyczyny rezygnacji
ze stanowiska 486
Plany przedłożone na radzie wojennej 19 sierpnia 497
Koncepcja obrony Warszawy 510
Kapitulacja 524
Rozdział XIII. PRACE NAD HISTORIĄ WOJNY POLSKO-ROSYJSKIEJ
1830—.1831 R. 537
Poglądy Prądzyńskiego na wydarzenia 1831 r 538
Pobyt w Rosji w latach 1832—1833 543
Pisma polemiczne i recenzyjne 552
Pamiętniki jako ostatnia praca Prądzyńskiego nad historią wojny 1831 r. 560
Rozdział XIV. POGLĄDY NA GENEZĘ POWSTANIA LISTOPADO¬
WEGO I ZAGADNIENIE NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI 570
Polemika w sprawie przyczyn wybuchu powstania 570
Sprawa niepodległości Polski i koncepcja państwa prusko-polskiego . . 588
Rozdział XV. U SCHYŁKU ŻYCIA 596
Poglądy na stosunki miqdzy Polską a Rosją i Prusami ..... 596
Poglądy na sprawy narodowe, .społeczno-gospodarcze oraz na zagadnienie
oświaty i wychowania młodzieży 603
Frądzyński jako gospodarz i ojciec rodziny. Choroba i śmierć . . . 610
Zakończenie 625
Bibliografia 633
Indeks nazwisk 650
Spis szkiców *>67
Spis ilustracji 668
SPIS ILUSTRACJI
str. Stanisław Prądzyński, ojciec Ignacego (Z kroniki rodziny Prądzyńskich; foto:
Jan Kozioł) ... 19
Pierwsza strona memoriału Prądzyńskie&o o twierdzy Bobrujsk, napisanego
w Krakowie 1 kwietnia 1813 r. (Biblioteka Uniwersytecka KUL, rkps 65.
k. 55; foto: Jan Kozioł) 39
Plan twierdzy Bobrujsk, wykonany przee Prądzyńskiego podczas kampanii
1R12 r. (Archiwum Pawlikowskich w Zakopanem) 40
Ignacy Prądzyński w mundurze oiicera Kwatermistrzostwa Generalnego (Bi¬
blioteka PAN w Krakowie) 59
Brulion memoriału Prądzyńskiego (pierwsza strona) z rozpoznania granic od
strony Prus z 1315 r. (BU KUL, rkps 65, k. 239; foto: Jan Kozioł) . . . 70 Jedna z licznych tablic dotyczących budowy mostu, wykonanych prxez Prą¬dzyńskiego w 1817 r. (BU KUL, rkps 65, k. 175; foto: Jan Kozioł) ... 85 Elementy dzieł fortyfikacyjnych (BU KUL, rkps 65, k. 158; foto: Jan Kozioł,
z rysunku wykonanego przez Teresę Bloch) 88
Pierwsza strona wstępu do dzieła Prądzyńskiego O sztuce wojennej. Kurs
taktyki (BU KUL, rkps 66, k. 6; foto: Jan Kozioł) 92
Pierwsza .strona memoriału Prądzyńskiego' z 26 kwietnia 1816 r. (BU KU Iv,
rkps 165, k. 2; foto: Jan Kozioł) 120
Plan ufortyfikowania Koła, wykonany przez Prądzyńskiego (BU KUL, rkps 65.
k. 107; foto: Jan Kozioł) 12t>
Pierwsza strona memoriału Prądzyńskiego z 1821 r. (BU KUL, rkps 65, k. 112;
foto: Jan Kocioł) 131
Projekt budowy twierdzy w Nieszawie, wykonany przez Prądzyńskicgo (BU
KUL, rkps 65, k. 108; foto: Jan Kozioł) : 133
Projekt Prądzyńskiego budowy twierdzy we Włocławku (BU KUL, rkps 65,
k. 157; foto: Jan. Kozioł z rysunku wykonanego przez Teresę Bloch) . . 149 Memoriał Prądzyńskiego o budowie Kanału Augustowskiego (BU KUL, rkps
65, k. 256) ... 163
Żona Ignacego Prądzyńskiego Emilia z Rutkowskich (Rysunek z akwareli L.P.
Lexa 1825. Z kroniki rodziny Prądzyńskich) 179
Posesja i fasada domu Ignacego Prądzyńskiego w Augustowie (AGAD, KRSW,
rkps 6350) 180
Projekt przebudowy domu Prądzyńskiego wykonany przez Henryka Marconie-
go w 1830 r. (AGAD, KRSW, rkps 6350) 180
str. Ignacy Prądzyński przed powstaniem (A. Kraushar, Warszaiuskie Tow.
Przyjaciół Nauk, foto: Jan Kozioł) 198
Pierwszy projekt Prądzyńskiego umocnienia Warszawy w 1331 r. (BU KUL,
rkps 61, k. 3: foto: Jan Kozioł) 227
Raport ministra wojny, gen. Izydora Krasińskiego., do wodza naczelnego
z 2 marca 1831 r. Widoczny u dołu komentarz Prądzyńskiego (Archiwum
Pawlikowskich w Zakopanem) 267
Jeden z Kluczy do odczytywania tajnej korespondencji (BU KUL, rkps 61, k.
233; foto: Jan Kozioł) 274
Jeden z przejętych przez polski wywiad dokumentów rosyjskich (BU KUL,
rkps 56, k. 101; foto: Jan Kozioł) 278
Brulion raportu naczelnego wodza do Rządu Narodowego z 1 kwietnia 1(131 r.
(BU KUL, rkps 61, k. 91; foio: Jan Kozioł) 296—297
Raport gen. dyw. Ludwika Paca do gen. Prądzyńskiego z 7 kwietnia 1831 r.
(Archiwum Pawlikowskich w Zakopanem) 320—321
Fragment sporządzonego przez Prądzyńskiego planu wyprawy na gwardię
27 kwietnia 1831 r. 367
Instrukcja Prądzyńskiego z 19 maja 1831 r. dotycząca wyprawy na gwardię
(BU KUL, rkps 61, k. 427; foto: Jan Kozioł) 414
Odręczny szkic Prądzyńskiego z 19 maja 1831 r. położenia sił obu stron pod
Śniadowem (BU KUL, rkps 61, k. 516) 418
Raport komendanta twierdzy Zamość, gen. bryg. Krysińskiego, do Prądzyń¬skiego z 25 czerwca 1831 r. (Archiwum Pawlikow,skich w Zakopanem) . 46;) General dywizji Ignacy Prądzyński. Portret malowany w 1832 r. w Jarosławiu
(foto: Jan Kozioł z Pamiętników Prądzyńskiego) 489
Rozkaz Prądzyńskiego z 17 sierpnia 1831 r. informujący wojsko o przejęciu
przezeń naczelnego dowództwa (BU KUL, rkps 61, k. 494; foto: Jan Kozioł)
494—495 Brulion pierwszej strony Pamiętnika historycznego i wojskowego, napisanego
przez Prądzyńskiego na żądanie cara Mikołaja I w Gatczynie w 1832 r.
(BU KUL, rkps 63, k. 1; foto: Jan Kozioł) 546
Karta tytułowa recenzji Prądzyńskiego dzieła Wilhelma Willisena pt.: Theorie
des grossen Krieges (BU KUL, rkps 47, k. 1; foto: Jan Kozioł) . . . 553 Fragmenty Pamiętników pisane ręką Prądzyńskiego (BU KUL, rkps 42) 562—563 Fragment Pamiętników Prądzyńskiego, pisany ręką jego żony Emilii (BU
KUL, rkps 48) 568
Listy angielskich przyjaciół Polski z projektami różnych wynalazków (BU
KUL, rkps 56, k. 18—22; foto: Jan Kozioł) 573
Ignacy Prądzyński w ostatnich latach życia (Archiwum Pawlikowskich w Za¬
kopanem; foto: Jan Kozioł) 593
Ostatni portret Ignacego Prądzyńskiego, malowany w Krakowie w 1849 r.
przez jego córkę Helenę (ze zbiorów MWP w Warszawie) 612
Emilia Prądzyńska w podeszłym wieku (Bibl. PAN w Krakowie) .... 618 Nagrobek rodziców Prądzyńskiego i tablica pamiątkowa generała w ścianie
kościoła w Jarząbkowie w pow. wrzesińskim (Z kroniki rodziny Prą-
dzyńskich) 622—623
SPIS SZKICÓW
str.
Ugrupowanie wojska rosyjskiego i pierwsze jego marsze na terenie Królestwa 219
Dyslokacja wojsk rosyjskich w przededniu wojny 233
Położenie skrzydeł wojsk rosyjskich w dniach 8—14 lutego 1831 r 235
Bitwa pod Grochowem 24—25 lutego 1831 r. (wg J. Sikorskicgo. Zarys
historii wojskowości powszechnej do końca XIX w., Warszawa 1972, ,s. 478) 254
Bitwa pod Dębem Wielkiem 31 marca 1831 r 290
Ofensywa na Siedlce 31 marca — 10 kwietnia 1831 r. (wg J. Sikor skiego,
op. cii., s. 481) 306
Bitwa pod Iganiami 10 kwietnia 1831 r. (wg J. Sikor skiego, op. cit., s. 483) 327
Odwrót flankowy Dybicza znad Wieprza do Siedlec 363
Wyprawa na gwardię, maj 1831 r. (wg J. Sikor skiego, op. cit., s. 484) . . 412
Bitwa pod Ostrołęką 26 maja 1831 r. (wg J. Sikorskicgo, op. cit., s. 485) . 431
Bitwa pod Międzyrzecem 29 sierpnia 1831 r. . .... ... 519
Wstęp
Z
naczenie powstania listopadowego, jako największego i najważniejszego
w dziejach poro zbiór owych Polski wystąpienia zbrojnego w walce o niepo¬dległość, wybitna, pierwszoplanowa rola Prądzyńskiego w wojnie 1830—1831 r., doniosłość jego prac dla historiografii tej wojny — oto główne powody uza¬sadniające wybór tematu. Ale działalność Prądzyńskiego wykraczała daleko poza ramy powstania listopadowego. Mimo że udział w wojnie 1831 r. sta¬nowi niewątpliwie najważniejszy okres w życiu Prądzyńskiego, to jednak okresy przed- i popowstaniowy były również wypełnione ofiarną służbą ge¬nerała dla wojska polskiego, narodu i jego przyszłej walki o wyzwolenie. Jest bowiem Prądzyński największym i na j świetnie jszym naszym pisarzem wojskowym, którego wszechstronny umysł i nieprzeciętne zdolności już współ¬cześni, zarówno swoi, jak obcy, uznali zgodnie za wybitne. Przedstawienie na tle epoki całego życia Ignacego Prądzyńskiego, jego działalności i twór¬czości jest celem i zadaniem niniejszej monografii.
Dotychczasowa literatura historyczna poświęcona Ignacemu Prądzyńskie-mu przedstawia się bardzo skromnie. W rok po jego śmierci ukazała się niewielka książeczka, napisana przez Klemensa Kołaczkowskiego, pt. Biografia generała Ignacego Prądzyńskiego1. W rzeczowej recenzji tej pra¬cy, opublikowanej w tymże roku 2, podkreślone zostały nie tylko poświecenie i zasługi generała, ale również słabości jego charakteru, które ujawniły się po powierzeniu mu naczelnego dowództwa, a potem po kapitulacji Warszawy, w której pozostał, porzuciwszy armię polską i oddawszy się dobrowolnie w rę¬ce zwycięzców. Nieznany recenzent stwierdził, że Prądzyński miał więcej zdolności niż siły charakteru, że „Ojczyznę kochał on całą duszą", ale jedno¬cześnie zapytywał, kiedy historia wymierzy sprawiedliwość „tej znakomitej indywidualności".
Dopiero po piętnastu latach Karol Wójcicki3 ogłosił artykuł encyklo¬pedyczny poświęcony Prądzyńskiemu. W roku 1881 Michał Modzelewski4
opublikował kilka szczegółów z jego życia, dotyczących głównie ciężkiej cho¬roby. Po upływie dalszych dziesięciu lat, z okazji drugiego wydania mono¬grafii Aleksandra Puzyrewskiego pt. Wojna polsko-ruska — z dołą¬czonym do niej Pamiętnikiem historycznym i wojskowym Prądzyńskiego — ukazał się drobny artykulik Henryka Lisickiego5, poświęcony w części generałowi. W pracy tej nad rzeczową krytyką przeważa opis wad charakteru i choroby kwatermistrza. Z okazji zaś wydania owego Pamiętnika Prądzyń¬skiego w przekładzie z francuskiego na język polski ukazały się recenzje w prasie 8 oraz w czasopismach naukowych, które zostaną omówione oddziel¬nie przy ocenie twórczości historycznej Prądzyńskiego.
W roku 1897 obszerne artykuły poświęcone Prądzyńskiemu ogłosili w pra¬sie Teodor Ż y c h 1 i ń s k i i Leon O s t e n 7. Zainteresowały one opinię publi¬czną do tego stopnia, że podjęto wtedy, wprawdzie bezskutecznie, próby od¬nalezienia na wyspie Helgoland mogiły polskiego generała i sprowadzenia je¬go prochów do kraju. Artykuł Ostena był właściwie odpowiedzią daną nie¬mieckiemu historykowi Breckerowi, który wysunął tezę, że narody słowiań¬skie nie wydały dotąd żadnego stratega lub generała o większych zdolno¬ściach wojskowych. Temu twierdzeniu Osten przeciwstawił „polskiego Molt-kego" w osobie gen. Prądzyńskiego 8.
Na przełomie XIX i XX w. ukazały się artykuły Konstantego Górskie¬go9! Mariana Massoniusa10. Pisane w formie literackiej i popularno¬naukowej, nie wykraczają w swej treści poza faktyczne dane zawarte w pra¬cy Kołaczkowskiego i znanych wówczas publikacjach pamiętnikarskich.
W 1909 r. ukazały się Pamiętniki Prądzyńskiego w wydaniu Broni¬sława Gembarzewskiego, który dodał do nich życiorys generała, opinie
0 nim pisarzy obcych i wykaz jego prac n. Wydanie to posłużyło Augustowi
Sokołowskiemu jako podstawa do napisania pracy zatytułowanej: Je-
neral Ignacy Prądzyński w świetle własnych pamiętników, korespondencji
1 nowszych badań T2, drukowanej w odcinkach w ciągu kilku lat. Dotyczy ona
przeważnie okresu powstania listopadowego. Autor wprawdzie poszerzył pod¬
stawę źródłową badań, ale głównym jego źródłem były Pamiętniki Prądzyń¬
skiego. Wskutek tego w wielu miejscach praca jest streszczeniem Pamięt¬
ników, a nie wynikiem samodzielnych badań naukowych. W zakończeniu So-
kołowski podkreśla, że podjął wysiłek „dla krytycznego zbadania wartości
moralnej niepospolitego w epoce listopadowej żołnierza i człowieka" oraz
w celu oddania sprawiedliwości jego zasługom i złożenia przez to „hołdu
genialnym jego zdolnościom i nieograniczonemu dla Ojczyzny poświęceniu" 13.
KLIKNIJ TU ABY ZOBACZYĆ PLIK Z PEŁNYM SPISEM TREŚCI, KTÓRY NIE ZMIEŚCIŁ SIĘ W CAŁOŚCI ZE WZGLĘDU NA OGRANICZONĄ OBJĘTOŚĆ AUKCJI
WIELKOŚĆ 24X17 CM,TWARDA OKŁADKA,LICZY 672 STRONY,39 ILUSTRACJI,11 SZKICÓW.
STAN :OBWOLUTA DST,OKŁADKA BDB-,ŚRODEK DB+/BDB-.
KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 8 ZŁ - PŁATNE PRZELEWEM / KOSZT ZRYCZAŁTOWANY NA TERENIE POLSKI,BEZ WZGLĘDU NA WAGĘ,ROZMIAR I ILOŚĆ KSIĄŻEK - PRZESYŁKA POLECONA PRIORYTETOWA + KOPERTA BĄBELKOWA / / W PRZYPADKU PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ PROSZĘ O KONTAKT W CELU USTALENIA JEJ KOSZTÓW / .
WYDAWNICTWO MON WARSZAWA 1974
NAKŁAD 3945 EGZ.!!!.
INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.
PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"
NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!
ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE
ZOBACZ STRONĘ O MNIE
