DNIA 15 STYCZNIA 2003 R. W SALI KOŚCIUSZKOWSKIEJ Instytutu Historii PAN został powołany Komitet Założycielski i zatwierdzony projekt statutu Stowarzyszenia Budowy Pomnika Tadeusza Kościuszki w Warszawie. W skład Komitetu Założycielskiego weszli: prof. dr Marian Marek Drozdowski, przewodniczący Komisji Badania Dziejów Warszawy przy IH PAN; Andrzej Szyszko, radny Miasta Stołecznego Warszawy; płk Zbigniew Święcicki, pracownik Muzeum Narodowego w Warszawie; prof. dr Jacek Weiss, prezes Instytutu na Rzecz Edukacji Kulturalnej, (który później zrezygnował z pracy w Stowarzyszeniu), mgr Tadeusz Kulczycki, działacz Lions Club; prof. dr Andrzej Rottermund, dyrektor Zamku Królewskiego; dr Grzegorz Nowik, redaktor Przeglądu Historyczno-Wojskowego; mgr Janusz Roszkowski, były prezes Telewizji Polskiej.

Stowarzyszenie założyli wybitni historycy epoki Insurekcji Kościuszkowskiej - prof. dr Tadeusz Rawski, dr Jerzy Kowecki, znany rzeźbiarz - prof. Gustaw Zemła, dyrektorzy muzeów warszawskich, przedstawiciele kultury muzycznej - Stefania Woytowicz i liczni przedstawiciele warszawskiego środowiska naukowego, w tym przewodniczący Rady Naukowej IH PAN prof. dr Stefan Kuczyński i wicedyrektor tegoż Instytutu dr Andrzej Koryn. Istotną role w Zarządzie Stowarzyszenia zaczęli odgrywać po jego ukonstytuowaniu: dr hab. Adam Witek, rektor Wyższej Szkoły Działalności Gospodarczej - sekretarz Stowarzyszenia; dr Leszek Krześniak, prezes Polskiej Fundacji Kościuszkowskiej - wiceprezes Stowarzyszenia; mgr Tadeusz Kulczycki - skarbnik i wiceprezes Stowarzyszenia; red. Józef Szaniawski, profesor Wyższej Szkoły Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki - wiceprezes Stowarzyszenia; płk Sławomir Sadowski, oficer 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, sekretarz Środowiska Kościuszkowców - skarbnik Stowarzyszenia; mgr Tadeusz Burchacki - członek Zarządu Stowarzyszenia (sekcja inżynieryjno-budowlana); dr hab. Adam Witek, rektor Wyższej Szkoły Działalności Gospodarczej - sekretarz Stowarzyszenia; płk prof. dr Tadeusz Rawski - członek Zarządu Stowarzyszenia (sekcja naukowa); prof. dr Andrzej Rottermund, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie (sekcja artystyczna); dr Andrzej Stawarz, dyrektor Muzeum Niepodległości (sekcja wydawnicza). Poparcie dla prac Stowarzyszenia zgłosili prof. dr Andrzej Stelmachowski, prezes Wspólnoty Polskiej, rektorzy SGGW i UW oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego i uczelni artystycznych stolicy, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Kultury, Ministerstwo Obrony Narodowej i kierownicy społecznego ruchu rzemiosła polskiego i warszawskiego oraz przywódcy Polskiego Stronnictwa Ludowego.

Cieszymy się z poparcia wielu wybitnych przedstawicieli Polonii Amerykańskiej, m.in. prof. dr. Zbigniewa Brzezińskiego i Śp. płk. Ryszarda Kuklińskiego oraz działaczy Kongresu Polonii Amerykańskiej i Fundacji Kościuszkowskiej w Ameryce.

Szczególnie wiele nadziei łączy Stowarzyszenie z poparciem dla swych celów statutowych ze strony władz miejskich i warszawskich dzielnic: Śródmieścia, Pragi-Północ i Pragi-Południa, Ursynowa, Ursusa i Mokotowa.

Honorowy protektorat nad pracami Stowarzyszenia objęli Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski i Biskup Polowy WP gen. dyw. ks. Sławoj Leszek Głódź.

Żywe zainteresowanie pracami naszego Stowarzyszenia wyraziły Ambasady USA, Szwajcarii, Litwy, Białorusi. Cele Stowarzyszenia to:
- wystawienie pomnika Tadeusza Kościuszki w centrum Warszawy, na Osi Saskiej, jako symbolu przyjaźni polsko-amerykańskiej, zwycięskich walk w kwietniu 1794 r. i obrony miasta przed atakami wojsk rosyjskich i pruskich w lipcu, sierpniu i wrześniu tegoż roku;
- upowszechnienie w mediach i szkołach wiedzy o wkładzie T. Kościuszki do polskiej i amerykańskiej myśli wojskowej oraz polskiej i europejskiej myśli politycznej;
- biorąc pod uwagę rodowód rodu Kościuszków uczynienie z niego wspólnego bohatera narodu polskiego i narodu białoruskiego, który otwierał drogę narodowi swych przodków do demokratycznej myśli europejskiej;
- wykorzystanie tradycji kościuszkowskiej do popularyzowania kultury politycznej, która w służbie kraju łączy różne opcje polityczne, dalekie od populizmu i jakobińskiego radykalizmu.

Po wielu emocjonalnych dyskusjach Stowarzyszenie znalazło lokalizację pomnika - Oś Saską, między Pałacem Lubomirskich a ulicą Marszałkowską.

Spotkała się ona z wstępną zgodą władz miejskich. Obecnie pracujemy nad skompletowaniem dokumentacji dotyczącej tej lokalizacji.

Dla naszych Rodaków Kościuszko jest przede wszystkim symbolem zgody narodowej ponad podziałami stanowymi, klasowymi, narodowościowymi, religijnymi w walce o Wolność i Niepodległość. Jego imię było na sztandarach wszystkich formacji zbrojnych, walczących o naszą Niepodległość. Tytuł Naczelnika Państwa był symbolem pierwszej suwerennej władzy polskiej, reprezentowanej w latach 1[zasłonięte]918-19 przez Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza - Józefa Piłsudskiego. Jego imię nosiła m.in. eskadra amerykańska walcząca po stronie Polaków w wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1[zasłonięte]919-19. Jego imię nosiły oddziały Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Wojska Polskiego na Wschodzie, biorące udział w drugiej wojnie światowej.

Nie zapominamy o instrumentalnym wykorzystywaniu imienia Kościuszki przez organizacje i instytucje zwalczające niepodległościowe aspiracje rodaków (radiostacja im. Tadeusza Kościuszki w Moskwie, Liga Kościuszkowska w Stanach Zjednoczonych).

Tradycja Kościuszkowska inspirowała wiele pieśni i utworów literackich - narodów, z którymi był związany. Chcemy być wierni tej tradycji i ją upowszechniać wśród naszych dzieci i wnuków. Tę tradycję budowała m.in. twórczość Mickiewicza, Słowackiego, Felińskiego, Konopnickiej, Reymonta, Żeromskiego, Or-Ota, Żuławskiego i Lechonia.

Od 1817 r. kilka pokoleń Warszawiaków bezskutecznie planowało budowę pomnika Kościuszki w Warszawie. Władze zaborcze, okupacyjne i kłopoty finansowe, a także organizacyjne paraliżowały realizację tych planów. Jesteśmy przekonani, że dzięki pomocy naszych przyjaciół amerykańskich i Polonii Amerykańskiej, a także władz państwowych i samorządowych, społeczeństwa Warszawy, w tym kombatantów, młodzieży szkolnej i harcerskiej wkrótce stanie w naszym mieście pomnik Tadeusza Kościuszki.

Niniejszą antologią Stowarzyszenie otwiera serię wydawniczą, która ma popularyzować jego cele statutowe. Nieprzypadkowo na tomik pierwszy wybraliśmy Bitwę Warszawską 17-18 kwietnia 1794 r.
Ta zwycięska bitwa, wysoko oceniona w dziejach polskiej myśli wojskowej przez jej najwybitniejszych historyków, profesorów: Wacława Tokarza, Mariana Kukiela, Stanisława Herbsta i Andrzeja Zahorskiego, powinna być przedmiotem dumy spadkobierców walk niepodległościowych w stolicy - współczesnego pokolenia warszawiaków.

Pokolenia II Rzeczypospolitej potrafiły ją ocenić wystawiając w 1936 r. Pomnik Jana Kilińskiego na placu Krasińskich. Dzień początku zwycięskiej Bitwy Warszawskiej 1794 r. był i jest nadal dniem święta rzemiosła polskiego. O bitwie tej pisali znakomici poeci Warszawy: Artur Oppman (Or-Ot), Jan Lechoń, Stanisław Baliński, Antoni Słonimski. Gdyby nie druga wojna światowa stałby dzisiaj w centrum Warszawy pomnik Naczelnika, dłuta Franciszka Strynkiewicza, planowany przez bohaterskiego prezydenta miasta Stefana Starzyńskiego. O Kościuszce nie zapominała powstańcza Warszawa i polska emigracja polityczna lat czterdziestych ubiegłego stulecia. Wskazywano na wiele podobieństw obu powstań. Przypominano oceny polskich zrywów niepodległościowych przez Targowicę 1794 r. i Targowicę 1944 r.

Biorąc pod uwagę potrzeby edukacyjne naszą antologię, której wydanie zawdzięczamy władzom warszawskiego Śródmieścia, podzieliliśmy na następujące części:
- Rodowód T. Kościuszki i kalendarium kościuszkowskie wg Henryka Mościckiego;
- Odezwy rozkazy i listy Naczelnika Tadeusza Kościuszki;
- Bitwa Warszawska 1794 r. we fragmentach opracowań: Wacława Tokarza, Mariana Kukiela, Artura Śliwińskiego, Adama Moraczewskiego, Bogusława Leśnodorskiego, Andrzeja Zahorskiego i Krystyny Zienkowskiej;
- Insurekcja Warszawska w dokumentach;
- Insurekcja Warszawska we wspomnieniach uczestników;
- Spór o Naczelnika Tadeusza Kościuszkę;
- Poetycki zapis.

Mam nadzieję, że przekroczenia tematyczne naszej antologii służyć będą popularyzacji wiedzy nie tylko o Bitwie Warszawskiej, ale o całej epoce kościuszkowskiej.

Warszawa, 24 marca 2004 roku