BIBLIOTEKA POLSKA SER 1 KRONIKA POLSKA GALL ANONIM

21-06-2012, 20:05
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Aktualna cena: 39.99 zł

Użytkownik inkastelacja

numer aukcji: 2402757611

Miejscowość Kraków

Koniec: 16-06-2012 18:37:41

PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W DOLNEJ CZĘŚCI AUKCJI (CZASAMI TRZEBA WYKAZAĆ SIĘ CIERPLIWOŚCIĄ W OCZEKIWANIU NA ICH DOGRANIE)

AUTOR -
WYDAWNICTWO - , WYDANIE - , NAKŁAD - EGZ.
STAN KSIĄŻKI - JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM)
RODZAJ OPRAWY -
ILOŚĆ STRON -
WYMIARY - x x CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)
ILUSTRACJE -
KOSZT WYSYŁKI - 8 ZŁ - KOSZT UNIWERSALNY, NIEZALEŻNY OD ILOŚCI I WAGI (NP. JEŚLI KUPISZ 7 KSIĄŻEK ŁĄCZNY KOSZT ICH WYSYŁKI WCIĄŻ BĘDZIE WYNOSIŁ 8 ZŁ), DOTYCZY PRZESYŁKI PRIORYTETOWEJ NA TERENIE POLSKI. ZGADZAM SIĘ WYSŁAĆ PRZEDMIOT ZA GRANICĘ. KOSZT WYSYŁKI W TAKIM PRZYPADKU, USTALA SIĘ INDYWIDUALNIE WEDŁUG CENNIKA POCZTY POLSKIEJ I JEST ZALEŻNY OD WAGI PRZEDMIOTU.

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS - PRZYPOMINAM O KOMBINACJI KLAWISZY CTRL+F (PRZYTRZYMAJ CTRL I JEDNOCZEŚNIE NACIŚNIJ F), PO NACIŚNIĘCIU KTÓREJ Z ŁATWOŚCIĄ ZNAJDZIESZ INTERESUJĄCE CIĘ SŁOWO O ILE TAKOWE WYSTĘPUJE W TEKŚCIE WYŚWIETLANEJ WŁAŚNIE STRONY.

NR 59___________BIBLJOTEKA NARODOWA_________SER JA
ANONIM t. zw. GALL
KRONIKA POLSKA
i
PRZEŁOŻYŁ I OPRACOWAŁ
DR. ROMAN GRÓDECKI
PROFESOR UNIW. JAGIELL.
KRAKÓW NAKŁADEM KRAKOWSKIEJ SPÓŁKI WYDAWNICZEJ

WSTĘP
NAJSTARSZA KRONIKA POLSKA I JEJ AUTOR

Jeden z najznakomitszych znawców naszego średniowiecza wyraził zapatrywanie, że zapisane w najstarszych naszych rocznikach wyrazy: „Książę Mieszko . przyjmuje chrzest, — Dobrówka przybywa do MieszUa, etc." są, być może, pierwszemi słowami, jakie w Polsce wogóle zostały napisane, mianowicie w r. 965/6. Oczywiście niepodobna domysłu tego sprawdzić, ale też nie ulega wątpliwości, że w każdym razie niezbyt jest on od prawdy odległy. Chrześcijaństwo przyniosło z sobą do nas nieznane dotąd w Polsce pojęcia, instytucje i umiejętności, któieśmy w niejednym kierunku szybko zdołali sooie przyswoić, rychło próbując czynić własne, samodzielne kroki na otwartych nagle przed narodem nowych dziedzinach kultury i cywilizacji.
. Specjalnie — o ile chodzi o piśmiennictwo — nie może dziwić nikogo fakt, że najstarsze jego zabytki wyszły z pod cudzego pióra, są owocem pracy obcych przybyszów, mianowicie duchownych, których miejscowe, pogańskie dotąd społeczeństwo nie mogło zbyt szybko dostarczyć. Obcy księża różnych narodowości stanowią zrazu wyłącznie cały ogół, następnie przez dłuższy czas przeważającą większość krajowego duchowieństwa. Oni też siłą tego faktu mogli jedynie zaszczepić sztukę pisania u nas. A zaczęli to bardzo wcześnie. Obok roczników, typowej dla owych czasów formy piśmiennictwa historycznego, powstają u nas w krótkim czasie po przyjęciu chrztu przez dwór książęcy większe
utwory literackie, mianowicie cztery żywoty św. Wojciecha i jeden lub może dwa żywoty pięciu braci-pustelników, wszystko to jako plon z początku XI wieku A choć" auto-rowie tych żywotów nie wszyscy są znani, to jednak w żadnym razie autorstwo Polaka nie może być uznane za zupełnie pewne. W drugiej połowie Xl w. powstała t. zw. Kronika wę^iersko-polska, będąca właściwie nieco rozszerzonym treściowo żywotem św. Stefana, napisanym najprawdopodobniej w Polsce, lecz przez przybysza z Węgier, być może księdza-Słowaka. Równocześnie jednak daliśmy Czechom pierwszego ich kronikarza: bowiem Kosmas, kanonik praski, autor najstarszej kroniki czeskiej, pochodził z księżowskiej rodziny polskiej, uprowadzonej w niewolę do Czech i zczechizowanej.
Literatura ta żywociarska, nader charakterystyczna dla okresu chrystianizacji kraju, choć zawiera zabytki, będące dziś dla nas wcale ważnemi źródłami historycznemi dla niejednej kwestii, jednakże nie jest we właściwem tego słowa znaczeniu historjografją Naszą historjograf ę rozpoczyna kronika t zw. Galia-Anonima z początku XII wieku, będąca pierwszym pomnikiem naszego dziejopisarstwa, który powstał w świadomym celu stworzenia pisane] historji narodu i państwa. Godzi się zapoznać z jego treścią jak najszerszy u nas ogół, czemu właśnie ma służyć niniejsze tłumaczenie tej kroniki. Pragnę je poprzedzić paru uwagami o znaczeniu i wartości naukowej tej najsędziwszej z naszych kronik oraz o bezimiennej do dziś dnia osobistości jej autora.
I OSOBISTOŚĆ AUTORA, ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ
Autor naszej Kroniki jest nieznany. Imię swe zataił celowo, przyznając się we wstępie do księyi pierwszej, że w tytule kroniki postanowił wypisać nie swoje imię, lecz imiona duchowych jej autorów, mianowicie współczesnych biskupów polskich i kanclerza księcia polskiego. Anonimo-
wość jest zresztą zwyczajną ceehą średniowiecznych pisarzy, którym niemal nieznaną jest osobista ambicja autorska, a naodwrót dosłowne prawie przepisywanie dzieł cudzych nie uchodziło w ich oczach za czyn niegodny. Wszystko, co wiemy o autorze i czego się o nim domyślamy, czerpiemy z jego osobistych wyznań, rozsypanych luźnie na kartach kroniki. Jest zaś ich dosyć, by na tej podstawie wyrobić sobie wystarczające wyobrażenie o osobistości autora i losach jego życia, o jego horyzontach myślowych i poziomie wykształcenia i poglądów, o stopniu jego in-formacyi i ich źródłach, wreszcie o jego wiarygodności i sumienności dziejopisarskiej
Pewnem jest przedewszystkiem, że autor nie był Polakiem, bo zastrzega się w przedmowie do księgi trzeciej, że nie poto podjął się pisania kroniki, by będąc w Polsce wygnańcem i obcym przybyszem, wywyższać wobec Polaków swą ojczyznę i swoich rodziców. Że jednak nigdzie ani słowem nie wspomniał o swym kraju ojczystym, ani też o rodzinie, więc i pochodzenie jego pozostało nieznane. Widocznie jednak pochodził z rodziny znacznej, skoro możliwem było ewentualne chlubienie się nią. Wszakże hipotetycznie można pochodzenie jego określić, J~ a najpierw negatywnie: Niemcem nie był napewno, bo nigdyby się Niemiec nie zdobył na tyle entuzjazmu dla zwycięstw polskiego oręża właśnie w walce z cesarstwem niemieckiem, usilującem w stosunku do Polski urzeczywistniać swe światowładcze dążności i hasła Czechem też autor nie był, bo dla Czechów ma tylko stówa pogardy, przechodzącej niekiedy wprost w nienawiść. To samo dotyczy też ewentualnego pochodzenia z Rusi, choć przypuszczeń w tym jednym kierunku nie czyniono dotychczas. Pozostają jeszcze właściwie tylko Francia, Włochy i Węgry, t do tych właśnie trzech krajów wiodą nas najważniejsze hipotezy, jakie w naszej literaturze naukowej wyrażono w poszukiwaniach za ojczyzną naszego kronikarza.
Hipoteza o pochodzeniu francusKiem autora, i to w dwóch warjantach: Stan. Kętrzyńskiego i Maks. Gumplowicza, naj-
więcej posiada zwolennikowi najszerzej — zwłaszcza przez podręczniki — jest rozpowszechniona; w rzeczy samej jest ona nader wątła A że jej kamieniem węgielnym jest utarta również nazwa kronikarza „Gallus", wypadnie tej nazwie najpierw poświęcić słów parę.
Do końca XV wieku nie znano i nie podawano nigdzie imienia autora naszej kroniki Nazwa „Gali" pojawia się po raz pierwszy u Marcina Kromera w r. 1555. Według przekonywującego wywodu Wojciecha Kętrzyńskiego1 nazwa ta jest własnym pomysłem Kromera i w jego rozumieniu oznaczała nie imię, lecz narodowość kronikarza"2. Dopisek z połowy XVI w. w rękopisie t. zw. heilsberskim naszej kroniki, który był podstawą dla potocznego następnie utarcia się nazwy „Gali", — jak się dziś po odszukaniu zaginionego do niedawna tego rękopisu okazuje ponad wątpliwość, a co już trafnie przypuszczał W. Kętrzyński, — pochodzi istotnie z pod pióra M. Kromera. Brzmi on: „Gallus tę kronikę napisał, mnich, jak mniemam, pewien, jak to ze wstępów można wywnioskować, który żył za czasów Bolesława III w Na końcu zaś kroniki ta sama Kromera ręka wypisała te słowa: „Aż dotąd Gallus".
Słusznie zauważył W. Kętrzyński, że już w najdawniejszej notatce nie ma wiadomość,o nazwie „Galius" charakteru tradycji przejętej skądinąd i powtórzonej, lecz przedstawia się lako domysł piszącego, t. j Kromera, powzięty na zasadzie rozważenm treści prologów do 3 ksiąg Kroniki, gdzie właśnie głównie znajdują się szczegóły, uważane do dziś dnia za wskazówki i argumenty za galijskiem, t. j. francuskiem pochodzeniem autora kroniki. Nie dziw, że i pisarz XVI w., Kromer, w tym duchu je już rozumiał i interpretował, ale też sumiennie zaznaczył, że to jego osobisty domysł, nie zaś konkretna, a skądinąd zaczerpnięta wiadomość. Cała zatem moc dowodowa tej nazwy
redukuje się do znaczenia naukowego domysłu historyka XVI wieku.
W świetle tych rozważań należy zatem przyjąć, co następuje: Nazwa „Gallus" na oznaczenie autora naszej kroniki pojawiła się w połowie XVI w., jako osobiste naukowe przypuszczenie M. Kromera. Już w jego rozumieniu oznaczała ona galijską, t. j. francuską narodowość kronikarza, nie zaś jego imię Skoro określenie „Gallus" nie jest echem, jak poprzednio przypuszczano, jakiejś wcześniejszej konkretnej wiadomości o naszym autorze2, lecz naukową konjekturą M. Kiomera, nie może przeto służyć jako argument za francuskiem pochodzeniem pisarza. Należałoby też właściwie nazwę tę zarzucić, a kronikarza naszego nazywać tytko Auonimem. Sądzę jednak, że skoro nazwa ta ma za sobą kilkowiekową już obecnie tradvcię i upowszechniona jest dziś i w naszej naukowej literaturze i w potocznem użyciu, można się nią posługiwać i nadal, choćby w formie: „Anonim t. zw. Gali", zresztą najwłaściwszej, lub nawet krótko: „Gali", zawsze jednak z pełną świadomością, że nazwa ta nie oznacza ani imienia autora, ani jego francuskiej narodowości, lecz jest czysto konwencjonalną nazwą, używaną jedynie dla tradycji; za Kromerem bowiem stale następni pisarze używali już jego okieślenia: „Gallus anonimus", aż do naszych czasów.
Poza tą nazwą przytoczono3 następujące argumenty za francuskiem pochodzeniem kronikarza:
1) Szczegółowe wiadomości geograficzne o Francji, mianowicie o klasztorze St Gilles. W rzeczywistości szczegóły te są naderskąpe: że klasztor ten. znajduje się na potu-dniowem pograniczu Galji, koło Marsylji, gdzie Rodan wpada do morza; nadto, że poselstwo polskie, wyprawione w r. 1085 do tegoż klasztoru, szło do Prowansji przez Galję, a wracało przez Burgundję.

BIBLIOGRAFIA

Dokładny wykaz dotychczasowych wydań Kroniki, jej tłumaczeń oraz opracowań, poświęconych, jej chociażby tylko częściowo, zawiera ostatnie wydanie tej Kroniki, na którem w niniejszym przekładzie się oparłem, mianowicie: L. Finkel - St. Kętrzyński- Galii Anonymi Chronicon, Leo-
poli, 1899, str. XVII-XIX.
Wykaz ten uzupełniam na tem miejscu najważniejszemi
pracami, jakie ukazały się w druku po r. 1899, mianowicie:
Dr K, Krotoski: Gali, scholastyk poznański, i jego Kronika, Kwartalnik historyczny, r. 1899.
Woicieehowski T.: Szkice historyczne XI wieku, Kraków, 1904 (Szkic VIII, str. 289 -314).
W sprawie św. Stanisława, dyskusja w „Przeglądzie powszechnym". Kraków, 1909, t. 101—103.
Wojciechowski T.: Plemię Kadłubka. Kwart, hist, r. 1910.
Krzyżanowski St.: Na marginesie Galia, tamże.
Kętrzyński W.: Niektóre uwagi o autorze i tekście najdawniejszej kroniki polskiej. Kraków, 1920. (Rozpr. Akad. Um,, wydz hist.-filoz., t. 53).
Z prac dawniejszych najważniejszą jest: Kętrzyński St.: Gall-Anonim i jego Kronika, Kraków 1899
(Rozpr. Akad. Urn. j. w., t. 37).
Autor daje tam krytyczny przegląd zapatrywań poprzedników swoich, a starając się zebrać w całość wyniki ich i własnej pracy badawczej, w dużej mierze przyczynił się do ustalenia wielu nie-kwestjowanych już odtąd poglądów szczegółowych na osobistość autora i wartość jego Kroniki. Lektura tej sumiennej pracy w zupełności może zastąpić czytanie rozpraw i przyczynków dawniejszych.
Wykaz osób i miejscowości.
Abraham 98, 104 Acheront 162 Adriatyckie morze 66 Akwileja 66 Aleksander W. 141 Almus, ks. węgierski, 125 Amalechici 139 Amf trjon 65, 66 Antjoch 141
Baldwin, bkp. krakowski 120,132
Bartłomiej św. 148
Bawarja 66, 151
Bazoarium 88
Belwacenski bkp. Walo 123
Bialogród 120, 133
Bolesław Chrobry 71—87, 92,93,
120 Bolesław Krzy wousty 62, 67,98/9,
10^. 104, 106 od str. 108 do
końca Kroniki
Bolesław Rudy, ks. czeski 87 Bolesław Śmiały (Szczodry) 90,
92-98
Borzywój, ks. czeski 154—158 Brzetysław, ks. czeski 105-106 Bug, rzeka ?5, 76 Burgundja 64
Bytom, gród na Pomorzu, 125 Bytom, gród na Śląsku, 147
Cerber 162 Chościszek 67, 69 Cyklopi 162
Czarnków, gród pomorski, 136.137
Czechy (lud, ziemia, książęta) c.5,
71, 72, 87—89, 92, 9d, 98, 103,
105, 106, 112, 121, 122, 127, 130—2, 136, 137, 139, 143,147, 150, 152, 154-164
Dalmacia 66
Danja 65, 66
Dąbrówka 71
Drzu (Drzycin) 103
Dunaj 72
Dzierżch, cześnik Boi. Krzyw. 162
Epir 66 Eumenidy 162
Fortuna 122, 162 Franko, bkp. poznański 98 Frankowie 134 Fur je 162
Galja 6% 98
Gaila gród (na Mazowszu?) 132,
133
Gallowie 141 Gaudenty, brat św. Wojciecha,
arcyb. gnieźnieński 89 Getowie 66 Giecz (Gdecz) 77 Głogów 123, 148, 150, 156 Gmewomir 137 Gniezno 67, 72, 77, 89, 107/8,
Iii2, 135, 161, 168 Gradec 92
Hannibal 157 Hektor 141 Henryk III (IV) 102 Henryk IV (V) 137, 143, 146-156, 158, 164
Holoternes 64 Hunowie 66
Idzi św. 63, "65, 98/9, 167 Istrja 66 Italja 66 Izraelici 101, 139
Jarosław ks ruski 132
Jowisza góra (Alpy), 157
.Judyt 64
Judyta, matka Bolesława Krzy-woustego, 64, 98/9, 102
Judyta Marja, druga żona Władysława Hermana, 102, 104, 105, 116
Jugurta 115
Kalisz 132
Kamień, Kamieniec, gród śląski
131, 155 Karol Wielki 134
Karol, t. j. Kazimeirz Odnowiciel
87
Kartagina 141 Karyntja 66
Kazimierz Odnowiciel 87—93 Kijów 74, 92 Kleopatra 141 Kolomaa, król Węgrów 125, 137,
Ia5, 168
Kołobrzeg, gród pomorski 123,133 Koźle, gród śłąski 130, 131, 136 Kraków 94, 104, 109, 115, 120,
132, 153/4 Kroacja 66 Kruszwica 106/7
Leszek, syn Ziemowita 69
Łaba 159 Łęczyca 132
Machabeusze 129
Magnua, komes Mazowsza 138
Magniip, komes wrocławski 105
Marcin, arcyb. gnieźnieński 01, 115, 119, 135
Mars 104, liO, 111,116,117, 122, 128, 162
Marsylja 98
Masław 90, 91
Maur. bkp. krakowski 61
Maurycy św. (włócznia) 73
Mazowsze 89-91, 107, 109, 115, 138/9, 171
Medowie 141
Michał, kanclerz 61, 100
Michał starj 124
Michał św. 103, 170
Mieszko I 69—71
Mieszko H 75, 87, 90
Mieszko, syn Kazimierza Odn 90
Mieszko, syn Bolesława Śmiałego 97
Międzyrzecz, gród pomorski 111
Mojżesz 139
Moloskie psy 131
Morawa 65. 71. 93,110, 121—123, 136/7, 154/5
Nakło, gród pomorski 103,144 170 Niemcy 88/9. 137, 144,147, 150/1,
162 Numida 81
Odilon, opat St. GUles 99
Odra, rzeka 148
Otto III, cessrz, 72, 87
Otto, syn Kazimierza Odn 90
Parki 97, 162
Parnas, góra filozofji, 101
Paschalis II, papież 120
Paweł, bkp. poznański 91, 100
Persowie 141
Piast 67 - 69
Pieczvngowie 75
Piotr"św. 88/9
Piotr Wenecjanin, król Węgier 87
Pluto 162
Płock 115, 117, 119
Potowcy 75, 118
Pomorze, Pomorzanie, (ziemia lud, książęta) 66, 72, 89, 91, 92,94, 102, 104,107/8,11i,116, 117, 120, 121, 124, 125, 127, 129, 131, 133-139, 143-148, 152, 156, 164, 170, 172
Popiel, książę Polski 67, 69
Poznań 78, 89
Praga, stolica Czech 71, 155, 159
Priam 141
Prowansja 63, 98, 99
Prozerpina 162
Prusowie 66, 72, 134, 364
Racibórz, gród śląski 136
Rodan, rzeka 98
Ruda 126
Ruś (ziemia, lud, książęta) 65,
f 74—76, 78/9, 89, 92—94, "97, 102, 131, 132, 134, 148.
Rychyza 87
Rzepka, żona Piasta 67, 68
Rzym, kościół rzymski, imperator rzymski 72, 73, 120, 123, HO, 142, 146, 157, 164
Saksonja 65, 66, 72, 104, 134,
151
Sala, rzeka 72
Salomon, król Węgier 95, 102 Samarytanin miłosierny 101 Sandomierz 109, 115 Santok, gród wielkopolski 116,
117
Sara 98 Sarmaci 66 Selencja 66, 72 Sieciech 103—107, 110, 112-116,
118 Skarbimierz 125, 126, 128, 142/3
144/5, 161, 162 Słowianie, Słowiańszczyzna 65-
68
Sobiesław, ks. czeski 156, 158 Spicymierz, gród polski 182,135
Stanisław, bkp. krakow. 95 Stefan św., król Węgier 87, 102,
167
Sy^on 61
Sylwester II, papież 73 Szymon, bkp. płocki 61, 139
Śląsk 139
Śródziemne morze 66 Swiętopełk, ks. morawski 121-2,
154/5
Świętopetk, ks. pomorski 170,172 Swiętobor, ks. pomorski 125
Traeja 66 Troja 141 Tyber 100
Unda (Wda, Bda) 103 Uście, gród pomorski 137
Walo, legat papieski, bkp. belwa-ceński 123
Wawrzyniec św. 144/5
Wenecja 66, 87
Węgry (ziemia, lud, królowie) 65/6, 87, 95—97,102, lOb, 125/6, 131/2, 134, 136/7, 143, 148, 155, 168
Wieleń, gród pomorski 138
Wista 89, 115, 118, 132, 171
Władysław Herman 64, 90, 96-115, 117-119
Władysław św., król węgierski 95-97, 106
Władysław, brat ks. czeskiego 156
Włocławek, gród kujawski 77
Wojciech św. 72/3, 89,107/8,168/9
Wojsław, cześnik 111
Wojsfaw, komes, piastun Bolesława Krzywoustego 112—114
Wratysław II, król czeski 98
Wrocław, gród śląski 105/6, 109, 111—114, 121, 151, 154
Wyszogród, gród pomorski 171
Zachariasz 98
Zbigniew 104—109,112/3, U5~ , 117, 121, 126. 129, 130—134, 139, 143, 146/7, 156, 164-166
Ziemomysł 69—71
Ziemowit 68/9 Żarnowiec 114 fcelislaw, komes u
|^Uw, bkp. wrocUwski 61

Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

NIE ODWOŁUJĘ OFERT, PROSZĘ POWAŻNIE PODCHODZIĆ DO LICYTACJI