Wrocław (po 1989 r.)
118 str., wys. 24 cm
stan dobry (czerwona poświata na zdjęciach to efekt lampy błyskowej)



SPIS TREŚCI
Wprowadzenie ....................................................................... VII
Wykaz skrótów...................................................................... X
LITERATURA I KRYTYKA POLSKA
Antologie, wydawnictwa zbiorowe, śpiewniki ............................................ 1
Dokumenty życia kulturalnego......................................................... 13
Książki autorskie ..................................................................... 14
Wydawnictwa anonimowe............................................................. 74
PRZEKŁADY Z LITERATUR OBCYCH
Literatura amerykańska .............................................................. 75
Literatura austriacka .................................................................. 76
Literatura białoruska ................................................................. 76
Literatura brytyjska .................................................................. 76
Literatura czeska i słowacka .......................................................... 78
Antologie....................................................................... 78
Książki autorskie ................................................................. 79
Literatura fińska ..................................................................... 81
Literatura francuska .................................................................. 81
Literatura grecka starożytna ........................................................... 81
Literatura hebrajska .................................................................. 81
Literatury jugosłowiańskie ............................................................ 82
Literatura kambodżańska............................................................ 82
Literatura litewska ................................................................... 82
Literatura niemiecka................................................................... 82
Literatura rosyjska ................................................................... 83
Antologie, wydawnictwa zbiorowe............................................. 83
Dokumenty życia literackiego...................................................... 83
Książki autorskie ................................................................. 83
Wydawnictwa anonimowe ........................................................ 90
Literatura szwajcarska ................................................................ 90
Literatura ukraińska .................................................................. 90
Literatura węgierska .................................................................. 91
Antologie ........................................................................ 91
Książki autorskie ................................................................. 91
Literatura wioska .................................................................... 91
Literatura żydowska .................................................................. 91
Aneks ............................................................................... 92
Indeks nazw osobowych ..............................................................93
WPROWADZENIE
Istnienie od 1977 r. niezależnych od państwa instytucji wydawniczych publikujących i rozpowszechniających czasopisma i druki zwarte poza zasięgiem cenzury stało się istotnym zjawiskiem w polskiej kulturze ostatnich 13 lat ze względu na wielkość produkcji jak i jej wagę. Według wstępnych obliczeń już w pierwszym okresie od sierpnia 1980 r. nakładem ok. 35 podziemnych oficyn ukazało się ok. 300 książek i broszur oraz ok. 200 czasopism. W okresie drugim — od strajku w Stoczni Gdańskiej i powstania NSZZ „Solidarność" do ogłoszenia stanu wojennego — ilość wydawnictw publikowanych poza cenzurą przez ponad 160 nielegalnych wydawnictw i warsztatów poligraficznych przekroczyła liczbę 2500 druków zwartych i 3200 tytułów czasopism (przeważnie biuletynów wydawanych przez ogniwa terenowe Związku). W okresie trzecim, po 13 XII 1981 r., jak świadczą szczegółowe opracowania bibliograficzne, tylko w latach 1[zasłonięte]982-19 podziemną działalność rozwijało 834 wydawców i drukarzy w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Gdańsku, Poznaniu, Lublinie, Katowicach oraz w wielu innych miejscowościach, zaś ich produkcja liczyła 1960 książek i broszur oraz 1397 czasopism wydawanych w nakładzie od kilkudziesięciu do kilku tysięcy egzemplarzy. W latach 1[zasłonięte]986-19 wydano 916 książek i 631 czasopism, a latach 1[zasłonięte]988-19 liczby te kształtowały się na nieco niższym poziomie.
W tak bogatym dorobku podziemnych wydawnictw znaczny procent stanowiły dzieła mające znaczną i trwałą wartość dla kultury narodowej, napisane w kraju jak też przedrukowywane z nie mających debitu wydań emigracyjnych, których sprowadzanie z zagranicy było zabronione.
Wprowadzanie opisów publikacji podziemnych do wydawanych oficjalnie bibliografii nawet o charakterze naukowym nie było możliwe do 1989 r. Również próby uwzględniania wersji zagranicznych np „Zapisu" (Londyn 1[zasłonięte]977-19) czy „Pulsu" (Londyn 1[zasłonięte]978-19/89), które na zasadzie poloników zagranicznych chciano rejestrować w „Polskiej Bibliografii Literackiej", były skreślane przez cenzurę. Lukę w informacji wypełniały w pewnym stopniu, gdy chodzi o okres po 13 XII 1981 r., zestawienia o charakterze bardzo zróżnicowanym (od rubryk „Książki nadesłane", wykazów dorobku poszczególnych oficyn po spisy gromadzące po kilkaset pozycji) ogłaszane na łamach czasopism emigracyjnych lub wychodzących nielegalnie w kraju .
dwie
W 1988 r. w niewielkim odstępie czasu ukazały się jako wydawnictwa samoistne dv bibliografie ogólne o podobnym zasięgu chronologicznym: Marka Jastrzębskiego (podp. pseud.: Józef Gajewski): „Materiały do bibliografii druków zwartych wydanych poza zasięgiem cenzury 1[zasłonięte]982-19" wydane przez krakowską Oficynę Literacką jako tom 19 Archiwum Solidarności" oraz Józefy Kamińskiej [pseud.]:
„Bibliografia publikacji podziemnych w Polsce 13 XII 1981 — VI 1986" opublikowana w Paryżu przez Editions Spotkania, a rejestrująca czasopisma, druki zwarte oraz kasety i nagrania magnetofonowe. W druku znajduje się praca Marka Jastrzębskiego i Józefy Kamińskiej [pseud.]: „Bibliografia publikacji podziemnych 1[zasłonięte]986-19".
Praca niniejsza różni się od poprzednio wydanych spisów bibliograficznych: ma węższy zakres, natomiast szerszy zasięg chronologiczny. Przeznaczona przede wszystkim dla osób zainteresowanych współczesną kulturą literacką jest próbą zarejestrowania książek i broszur z zakresu literatury i krytyki, które zostały wydane poza cenzurą w całym okresie istnienia podziemnego ruchu wydawniczego: od jesieni 1977 r., gdy nakładem Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOWa ukazało się m. in. pięć książek należących do literatury pięknej, w tym „Nierzeczywistość" Kazimierza Brandysa i „Niedrukowane" Andrzeja Kijowskiego (wcześniej w lipcu 1977 r. jako numer 3 czasopisma „Zapis" wydawanego przez NOWą wydrukowana została powieść Tadeusza Konwic-kiego „Kompleks polski"). Rok 1989 jako data końcowa wynikał początkowo z czasu opracowywania bibliografii; przemiany polityczne sprawiły jednak, iż data ta nabrała znaczenia istotnej cezury również w ruchu wydawniczym.
Podany w tytule zakres bibliografii: „Literatura i krytyka" ujęty został szeroko. Obok wierszy, powieści, opowiadań, utworów dramatycznych uwzględnione zostały również utwory paraliterackie: reportaże, wspomnienia, pamiętniki, felietony i eseje; obok recenzji i artykułów omawiających dzieła literackie również inne teksty dotyczące literatury i życia literackiego: prace badawcze, rozmowy z pisarzami, dokumenty.
W gromadzeniu materiałów wykorzystano: a), wymienione wyżej bibliografie za lata 1[zasłonięte]982-19, starając się w miarę możliwości przeprowadzić autopsję pozycji (opisy książek, do których nie udało się dotrzeć opatrzono odpowiednim skrótem; b). zbiory Biblioteki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz Biblioteki Instytutu Badań Literackich PAN, w których gromadzone były, zgodnie z profilem tych instytucji, i systematycznie katalogowane publikacje podziemne; c). skatalogowany w 1981 r. zbiór publikacji podziemnych z lat 1[zasłonięte]977-19 znajdujący się w Bibliotece Narodowej: d). zbiory gromadzone społecznie zwłaszcza przez bibliotekarzy — działaczy „Solidarności"; e). zbiory prywatne.
W wyniku poszukiwań prowadzonych do lutego 1990 r. zdołano zarejestrować 1914 podziemnych druków zwartych z wyznaczonego zakresu. Nie jest to na pewno spis kompletny, a wprowadzenie lub pominięcie niektórych pozycji (zwłaszcza gdy chodzi o literaturę faktu czy pogranicze eseistyki i publicystyki) może być dyskusyjne. Wydaje się jednak, iż zestawienie, w swym obecnym, niedoskonałym kształcie, może stać się punktem wyjścia dla dalszych poszukiwań bibliograficznych i służyć już pracom badawczym.
Parę uwag wreszcie o metodzie opracowania bibliografii. Rezygnując w opisie zasadniczym z niektórych elementów: informacji o autorach opracowań graficznych, nazwie drukarni, formacie druku, określania techniki druku, naktadu i ceny, rozbudowano adnotacje. Zamieszczono w nich przede wszystkim dane o zawartości tomów opowiadań, esejów, felietonów, recenzji lub o temacie dzieła. Informację o wydaniach stanowiących podstawę przedruku podawano wtedy, gdy zamieszczona była na druku. Pseudonimy rozwiązano tylko w przypadku uzyskania zgody autora. W opisie zasad-nicznym zastosowano dwa typy nawiasów: okrągłe, o ile występowały w tekście, oraz prostokątne, w których wprowadzono dane spoza druku.
Starając się zastosować układ odpowiadający potrzebom odbiorców, podzielono całość na dwa główne działy: Literatura i krytyka polska oraz Przekłady z literatur obcych. W obrębie działu pierwszego wyodrębniono: Antologie, wydawnictwa zbiorowe, śpiewniki (tzn. dzieła zwarte obejmujące teksty trzech i więcej autorów); Dokumenty życia kulturalnego; Książki autorskie (tu dzieła jednego lub dwóch autorów podpisane nazwiskiem lub pseudonimem); Wydawnictwa anonimowe. Wewnątrz tych poddziałów ułożono pozycje alfabetycznie. W dziale II: Przekłady z literatur obcych wydzielono poszczególne literatury narodowe, stosując wewnątrz nich układ jak w dziale pierwszym.
Zrąb główny bibliografii opatrzono indeksem nazw osobowych.
Pragniemy serdecznie podziękować kierownictwu Biblioteki KUL, kierownikowi Zbiorów Specjalnych Biblioteki IBL PAN mgr Bożenie Nieznańskiej, bibliotekarzom — członkom „Solidarności" w Bibliotece Narodowej oraz dr, Wojciechowi Chojnackiemu i mgr. Markowi Jastrzębskiemu, z których życzliwej pomocy korzystałyśmy przy gromadzeniu materiałów do tej pracy.
Warszawa, marzec 1990 r.


Słowa kluczowe: