Bezpieczeństwo i higiena pracy
Jan Szlązak, Nikodem Szlązak
oprawa: twarda
stron: 312
rok wydania: 2012
format: B5
wydawnictwo: AGH
W pracy podjęto próbę zebrania podstawowych wiadomości z przedmiotu bezpieczeństwo i higiena pracy. Spośród ogromu materiału wybrano to, co potrzebne jest na co dzień jako wiedza podstawowa, którą można przedstawić podczas kilkunastu godzin wykładów. Wiedza ta może być przydatna w pracy zawodowej osobom kierującym pracownikami. W książce zawarto informacje na temat obowiązujących przepisów i dostępnej literatury. Cytowane akty prawne są aktualne na dzień 31.12.2011 r. Problemy BHP w zakładach pracy są w książce omawiane z odwołaniem się do przykładów z górnictwa.
SPIS TREŚCI:
Od Autorów 9
1. Historia bezpieczeństwa i higieny pracy 11
1.1. Pojęcia podstawowe 11
1.2. Przyczyny stosowania profilaktyki BHP 13
1.3. Organizacja profilaktyki 15
1.4. Profilaktyka wypadkowa w czasach najdawniejszych 16
1.5. Wpływ poziomu kultury społeczeństwa na wypadkowość 16
1.6. Kreowanie polityki bezpieczeństwa w zakładzie pracy 17
1.7. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy 18
1.8. Początki prawa o bezpieczeństwie pracy 18
2. System ochrony pracy w Polsce 21
2.1. Cel ochrony pracy 21
2.2. Struktura organizacyjna systemu ochrony pracy w Polsce 22
2.2.1. Sektor nadzoru państwowego i społecznego 22
2.2.1.1. Państwowa Inspekcja Pracy 22
2.2.1.2. Państwowa Inspekcja Sanitarna 24
2.2.1.3. Społeczna Inspekcja Pracy 26
2.2.1.4. Urząd Dozoru Technicznego 28
2.2.1.5. Organy nadzoru górniczego 30
2.2.2. Sektor naukowo-badawczy 31
2.2.3. Sektor wykonawczy 32
2.2.3.1. Obowiązki pracodawcy 32
2.2.3.1.1. Służba Bezpieczeństwa i Higieny Pracy 34
2.2.3.1.2. Komisja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy 37
2.2.3.2. Obowiązki osób kierujących pracownikami 38
2.2.3.3. Prawa i obowiązki pracowników 40
2.3. Podsumowanie 42
3. Ryzyko i teorie podejmowania ryzyka 45
3.1. Definicje ryzyka 45
3.2. Rodzaje ryzyka 47
3.3. Teorie podejmowania ryzyka 49
3.4. Postrzeganie zagrożenia przy podejmowaniu ryzyka 51
3.5. Metody oceny ryzyka zawodowego 53
3.5.1. Jakościowe metody oceny ryzyka zawodowego 53
3.5.2. Charakterystyka metod jakościowych 54
3.5.2.1. Metoda PHA 54
3.5.2.2. Przykład szacowania ryzyka Metodą Pięciu Kroków 57
3.5.2.3. Graf Ryzyka 60
3.5.3. Ilościowe metody oceny ryzyka zawodowego 63
3.5.4. Inne metody oceny ryzyka zawodowego 65
3.6. Dokumentowanie oceny ryzyka zawodowego 67
3.7. Postępowanie w sytuacji ryzyka zawodowego i sposoby jego redukcji 73
4. Zagrożenia w środowisku pracy 79
4.1. Rodzaje zagrożeń 79
4.2. Czynniki zagrożenia zawodowego 80
4.3. Rozpoznanie, ocena i analiza zagrożeń zawodowych 85
4.4. Podstawowe zasady bezpieczeństwa pracy 86
4.5. Czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy 87
4.6. Niebezpieczne zdarzenia w górnictwie i ich podział 89
5. Wypadki przy pracy i profilaktyka wypadkowa 91
5.1. Definicja wypadku 91
5.2. Rodzaje wypadków 92
5.2.1. Wypadek przy pracy 93
5.2.1.1. Nagłość zdarzenia 93
5.2.1.2. Przyczyna zewnętrzna 94
5.2.1.3. Związek wypadku z pracą 95
5.2.1.4. Związek z pracą wypadków zaistniałych w innych okolicznościach 97
5.2.2. Wypadki równoważne z wypadkami przy pracy 98
5.2.3. Wypadki w szczególnych okolicznościach 98
5.2.4. Wypadek w drodze do pracy lub z pracy 99
5.3. Rozstrzyganie o zaliczeniu zdarzenia do wypadku przy pracy w sytuacjach wątpliwych 100
5.4. Rodzaje wypadków przy pracy 101
5.5. Wypadkowość przy pracy 102
5.6. Modele zdarzenia wypadkowego 104
5.6.1. Modele sekwencyjne wypadków 104
5.6.2. Modele porządkujące zdarzeń wypadkowych 106
5.7. Błędy jako przyczyna wypadków 109
5.8. Przyczyny popełniania niebezpiecznych błędów 112
5.8.1. Niesprawność człowieka 113
5.8.2. Cechy realizowanych zadań a popełniane błędy 113
5.8.3. Warunki fizycznego środowiska pracy 114
5.8.4. Wpływ środowiska społecznego 114
5.9. Badanie wypadków 115
5.9.1. Postępowanie podczas badania wypadków 117
5.9.1.1. Przyjęcie zgłoszenia o wypadku i przygotowanie procedury badania wypadku 117
5.9.1.2. Oględziny miejsca wypadku 118
5.9.1.3. Procedura przesłuchiwania świadków wypadku 118
5.9.1.4. Ustalenie przebiegu oraz przyczyn i okoliczności wypadku 120
5.9.2. Dokumentacja wypadkowa 121
5.9.2.1. Protokół powypadkowy 121
5.9.2.2. Statystyczna karta wypadku przy pracy 123
5.9.2.3. Rejestr wypadków przy pracy 124
5.9.3. Naruszenie obowiązków 125
5.9.4. Wypadek pracownika na terenie innej firmy 125
5.10. Profilaktyka wypadkowa 125
5.11. Statystyka wypadków w górnictwie węgla kamiennego 129
5.12. Statystyka wypadków w polskiej gospodarce 132
6. Choroby zawodowe i stosowana profilaktyka 139
6.1. Definicja i wykaz chorób zawodowych 139
6.2. Zgłoszenie podejrzenia o chorobę zawodową 139
6.3. Procedura zgłoszenia podejrzenia o chorobę zawodową 142
6.4. Orzekanie o rozpoznaniu choroby zawodowej 142
6.5. Procedura orzekania o rozpoznaniu choroby zawodowej 143
6.6. Wydanie decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej 144
6.7. Rejestry chorób zawodowych 145
6.8. Ocena narażenia zawodowego 146
6.9. Profilaktyka chorób zawodowych 147
6.9.1. Dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy 148
6.9.2. Identyfikacja i redukcja zagrożeń chorobowych w środowisku pracy 150
6.9.3. Monitoring biologiczny 153
6.10. Czynniki szkodliwe dla zdrowia występujące w środowisku pracy i stosowana profilaktyka 154
6.10.1. Pyły przemysłowe 154
6.10.1.1. Pyły węgla kamiennego i brunatnego 161
6.10.1.2. Sprzęt ochrony układu oddechowego 163
6.10.2. Hałas 164
6.10.2.1. Rodzaje hałasu ze względu na źródło 164
6.10.2.2. Podział hałasu ze względu na częstotliwość drgań fal akustycznych 165
6.10.2.3. Hałas przemysłowy 166
6.10.2.4. Oddziaływanie hałasu na organizm człowieka 167
6.10.2.5. Stosowana profilaktyka 169
6.10.3. Wibracje 170
6.10.3.1. Oddziaływanie drgań na organizm człowieka 171
6.10.3.2. Stosowana profilaktyka 174
6.11. Statystyka chorób zawodowych w Polsce 174
6.11.1. Statystyka chorób zawodowych w polskim górnictwie w latach 1998-[zasłonięte] 20082
7. Ekonomiczne skutki wypadków i chorób zawodowych 187
7.1. Informacje ogólne 187
7.2. Koszt bezpieczeństwa 190
7.3. Straty spowodowane zawodnością systemu bezpieczeństwa 191
7.4. Zależności między kosztami wypadków i kosztami profilaktyki 194
7.5. Koszty ubezpieczenia 199
7.6. Nakłady na BHP i koszty wypadków w górnictwie 199
8. Wpływ mikroklimatu na bezpieczeństwo pracy 205
8.1. Bilans cieplny 205
8.2. Komfort cieplny 207
8.2.1. Środowisko umiarkowane 209
8.2.2. Środowisko gorące 211
8.2.3. Środowisko zimne 213
8.3. Profilaktyka termiczna 215
8.3.1. Profilaktyka w środowisku gorącym 216
8.3.2. Profilaktyka w środowisku zimnym 219
8.4. Klimatyzacja 220
8.4.1. Układy klimatyzacji w polskich kopalniach podziemnych 222
8.4.1.1. Układ klimatyzacji grupowej 222
8.4.1.2. Układ klimatyzacji centralnej 223
9. Ergonomia w służbie bezpieczeństwa pracy 229
9.1. Cele ergonomii 229
9.2. Ergonomia na stanowisku pracy 231
9.2.1. Stanowisko pracy w pozycji siedzącej 232
9.2.2. Stanowisko pracy w pozycji stojącej 233
9.2.3. Stanowiska pracy mieszane 235
9.3. Ergonomia w projektowaniu maszyn 235
9.3.1. Układ: człowiek-maszyna-środowisko 236
9.3.2. Ergonomia w projektowaniu elementów informacyjnych i sterowniczych 239
9.3.2.1. Projektowanie elementów informacyjnych 240
9.3.2.2. Projektowanie elementów sterowniczych 241
9.4. Zastosowanie ergonomii w organizacji stanowiska pracy 244
9.4.1. Ocena wydatku energetycznego podczas pracy 245
9.4.2. Ergonomia w optymalizacji pracy zmianowej 247
10. Warunki konieczne do osiągnięcia sukcesu w profilaktyce BHP 251
10.1. Dobór pracowników i adaptacja zawodowa 251
10.1.1. Prognozowanie przydatności zawodowej 251
10.1.2. Adaptacja zawodowa 252
10.1.3. Szkolenie zawodowe 253
10.2. Przygotowanie szkolenia 254
10.2.1. Określenie celów i ocena efektywności szkolenia 255
10.2.2. Rola instruktażu 255
10.2.3. Akcja bezpieczeństwa 257
10.3. Stymulowanie bezpiecznego postępowania w pracy 257
10.4. Stres zawodowy i jego wpływ na bezpieczeństwo pracy 259
11. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy 261
11.1. Pojęcie zarządzania bezpieczeństwem pracy i jego rozwój 261
11.2. Wytyczne do zarządzania bezpieczeństwem pracy 263
11.3. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy w układzie społeczno-technicznym 266
11.3.1. Charakterystyka ogólna 266
11.3.2. Organizacja systemu zarządzania bezpieczeństwem pracy 267
11.3.2.1. Analiza zagrożeń występujących w zakładzie pracy 268
11.3.2.2. Elementy systemu zarządzania bezpieczeństwem pracy 269
11.3.2.3. Zjawisko dezaktualizacji systemu zarządzania bezpieczeństwem pracy 272
11.4. Planowanie polityki bezpieczeństwa oraz warunków i celów ich realizacji 273
11.4.1. Polityka bezpieczeństwa pracy 274
11.4.2. Planowanie celów 276
11.4.3. Struktura organizacyjna 276
11.4.4. Zakres odpowiedzialności i władzy 277
11.4.5. Dobór pracowników do realizacji polityki bezpieczeństwa pracy 278
11.5. Sposoby realizacji celów polityki bezpieczeństwa pracy 279
11.5.1. Rozpoznanie zagrożeń 280
11.5.2. Szacowanie i redukcja wielkości zagrożenia 281
11.5.3. Ustanowienie standardów bezpieczeństwa 282
11.5.4. Ustanowienie standardów kontroli bezpieczeństwa 282
11.6. Monitoring zarządzania bezpieczeństwem pracy 283
11.6.1. Rodzaje audytów 284
11.6.2. Metody realizacji audytów 284
11.7. Dokumentowanie zarządzania bezpieczeństwem pracy 293
12. Bezpieczeństwo i higiena pracy w krajach Unii Europejskiej 295
12.1. Podstawowe akta prawne 295
12.2. Obowiązki pracodawców w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia 296
12.2.1. Służba ochrony i zapobiegania 297
12.2.2. Pierwsza pomoc 298
12.2.3. Informowanie pracowników o możliwości wystąpienia zagrożenia 298
12.2.4. Szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia 299
12.3. Obowiązki pracowników w zakresie BHP 299
12.4. Dyrektywy szczegółowe w zakresie BHP 300
12.4.1. Dyrektywa 89/654/EWG 300
12.4.2. Dyrektywa 90/269/EWG 302
12.4.3. Dyrektywa 90/270/EWG 303
12.5. Służba ochrony i zapobiegania w wybranych krajach Unii Europejskiej 304
12.6. Dyrektywy dotyczące przemysłu wydobywczego 306
Literatura 307
