W drodze do Starobielska
Stefan Blank-Weissberg urodził się w Warszawie 23 marca 1900 roku. Późniejszy autor Barci i kłód w Polsce, wiek młodzieńczy spędził w oddziałach wywiadowczych Legionów Polskich, potem w Polskiej Organizacji Wojskowej i wreszcie w Wojsku Polskim. Jest złowieszczym chichotem historii, że ten niedzisiejszy patriotyzm (bo przecież Stefan Blank-Weissberg został żołnierzem będąc właściwie dzieckiem) doprowadził naszego bohatera do obozu w Starobielsku i wreszcie do męczeńskiej śmierci w Charkowie w kwietniu 1940 roku z rąk sowieckich oprawców.
Rodzice Stefana, Franciszek i Ludwika Dawidson, żyli w separacji. Z ojcem do końca życia właściwie nie utrzymywał żadnych kontaktów. Matka zginęła tragicznie w 1918 roku pod kołami jednego z pierwszych w Warszawie samochodów, którego kierowca wjechał na trotuar, kiedy stracił panowanie nad kierownicą. Chłopcem opiekowały się potem siostry matki.
Jak widać z tego lapidarnego opisu, młodość miał Stefan Blank-Weissberg niezbyt beztroską i łatwą. Może właśnie dlatego coś gnało go do wojska, żeby służyć ojczyźnie. A służył jej wiernie i ofiarnie. Odznaczony krzyżem walecznych i krzyżem niepodległości Wojsko Polskie opuścił jako porucznik rezerwy.
Teraz nadszedł czas na życie cywilne w odrodzonej Polsce. Studia podejmuje początkowo na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego (7 semestrów), a potem kontynuuje na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (2 trimestry). Tu uzyskuje stopień doktora filozofii. Także w Wilnie podejmuje swoją pierwszą pracę zawodową.
Od 1921 do 1923 roku dr Stefan Blank-Weissberg pracuje w Polskim Państwowym Muzeum Przyrodniczym; od 1923 do 1924 roku w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego, a od 1924 do 1926 roku w Zakładzie Zoologii Uniwersytetu Stefana Batorego. W 1926 roku wraca jednak do swojej rodzinnej Warszawy. Tutaj mianowany zostaje asystentem w Oddziale Parazytologii Państwowego Zakładu Higieny, a w 1930 roku starszym asystentem w Zakładzie Zoologii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego i od tej chwili bardzo intensywnie działa na niwie pszczelarskiej.
W 1934 roku odbywa kilkutygodniową podróż po Niemczech. Tam zapoznaje się z organizacją pszczelarskich placówek naukowych. Rok akademicki 1934/1935 przynosi mu awans naukowy i zawodowy. Dr Blank-Weissberg zostaje mianowany adiunktem i kierownikiem utworzonego właśnie w tym czasie Zakładu Pszczelarstwa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego i prowadzi tam wykłady. Równocześnie współpracuje (w sprawach pszczelarstwa) z Ministerstwem Rolnictwa i Reform Rolnych RP i - uwaga Drogi Czytelniku, pszczelarzu - zostaje sekretarzem generalnym Centralnego Związku Pszczelarzy RP. Jest także członkiem Sekcji Pszczelarskiej Zarządu Komisji Doświadczalnictwa Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego oraz wchodzi w skład zarządu Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika.
W latach 30. dr Stefan Blank-Weissberg rozpoczyna także swoje pszczelarskie pisanie. Publikuje głównie w Przeglądzie Hodowlanym: Notatki z wycieczki pszczelarskiej do Niemiec (1935), Badania wstępne do statystyki typów uli w Polsce (1936, wraz z Tadeuszem Cedro). Drukuje także samodzielne artykuły-wykłady: Budowa pszczoły (1935), Życie pszczół (1935), Choroby i pasorzyty pszczół [pisownia oryg. - przyp. MR] (1935). Wreszcie w 1937 roku ukazuje się historyczna książka Barcie i kłody w Polsce.
W 1928 roku Stefan Blank-Weissberg bierze ślub z Leokadią Jankowską (1[zasłonięte]902-19). W Warszawie na świat przychodzą dwie córki Weissbergów: Anna (1[zasłonięte]929-19), późniejsza prawniczka, i Janina (1932), inżynier budownictwa.
I właśnie wtedy, kiedy wydawało się, że entomologiczne i pszczelarskie pasje młodego naukowca zaowocują kolejnymi wybitnymi publikacjami, ojczyzna znów znalazła się w potrzebie.
Stefan Blank-Weissberg został zmobilizowany do obrony wschodnich granic w sierpniu 1939 roku. Ale tym razem niewiele miał szans na bohaterskie czyny. Stał się jedną z wielu ofiar zdradzieckiej inwazji Armii Czerwonej. Wraz z innymi uwięzionymi przez Sowietów we wrześniu żołnierzami trafił do obozu w Starobielsku.
Nie zachowały się niestety listy porucznika Blank-Weissberga, które wysyłał z obozu do żony i córek. Pamiątki rodzinne, wspaniały i ogromny księgozbiór, zbiory entomologiczne - wszystko to spłonęło podczas Powstania Warszawskiego w mieszkaniu Weissbergów przy ulicy Chocimskiej. Córka Janina Blank-Weissberg-Misiak mówi, że dziś pozostały jej tylko szczątkowe i mgliste wspomnienia, ale pamięta ojca jako człowieka bardzo zapracowanego, a zarazem bardzo wesołego i dowcipnego.
Porucznik Stefan Blank-Weissberg zginął w piwnicach charkowskiego obwodowego więzienia NKWD razem z wielką grupą 4200 oficerów Wojska Polskiego. Wśród zamordowanych byli też cywile - Polacy aresztowani przez sowiecki reżim na Zachodniej Ukrainie. Wszystkich więzionych w Starobielsku mordowano strzałem w tył głowy. Zwłoki przewożono - pod osłoną nocy - na teren Parku Leśnego w Piatichatkach-Charkowie. Tam wrzucano je do przygotowanych wcześniej dołów. Miejsce ukrycia zwłok nie było znane opinii publicznej aż do 1991 roku!
W Charkowie spoczywają oficerowie WP i innych formacji militarnych II RP, m.in. Korpusu Ochrony Pogranicza i Żandarmerii Wojskowej, walczący we wrześniu 1939 roku w obronie Lwowa, Twierdzy Brześć, Grodna, Wilna, Równego, Stanisławowa i innych miejscowości zajmowanych przez okupacyjną Armię Czerwoną. Razem z porucznikiem Stefanem Blank-Weissbergiem na dzisiejszym Cmentarzu Piatichatki spoczywają m.in. generałowie Wojska Polskiego: Stanisław Haller, Leonard Skierski, Leon Billewicz, Aleksander Kowalewski, Kazimierz Orlik-Łukoski, Franciszek Sikorski, Konstanty Plisowski, Piotr Skuratowicz oraz 55 pułkowników, 127 podpułkowników, 230 majorów, około 1000 kapitanów i rotmistrzów, około 2450 poruczników i podporuczników, a także osoby cywilne.
Na charkowskim cmentarzu w 2000 roku stanął ołtarz ofiarny, "stanowiący wraz ze ścianą o fakturze z nazwisk zamordowanych oficerów, krzyżem oraz podziemnym dzwonem rodzaj otwartej księgi. Prowadzi do niej (...) aleja z 3800 tabliczkami inskrypcyjnymi, na których umieszczono nazwiska pomordowanych oficerów WP". Cmentarz uroczyście otwarto i poświęcono 17 czerwca 2000 roku. Jego budowę sfinansował rząd Rzeczypospolitej Polskiej. Wszyscy zamordowani w Charkowie polscy oficerowie zostali pośmiertnie odznaczeni Orderem Wojennym Virtuti Militari.
Nad miejscem wiecznego spoczynku porucznika dr. Stefana Blank-Weissberga nie szumi białowieska tysiącletnia barć, a obok nie stoi kłoda bartna gdzieś z Kurpiów, Podlasia czy Grodzieńszczyzny, choć tak być powinno, bo przecież jego osobista historia mogłaby mieć zupełnie inne zakończenie. Dzisiaj przypominamy i oddajemy do rąk Czytelników nowe wydanie jednej z najważniejszych książek w historii polskiego piśmiennictwa pszczelarskiego. Także w hołdzie Autorowi, którego nazwisko - wbrew okrutnym czasom - udało nam się ocalić od zapomnienia.
Maciej Rysiewicz
Żoliborz walczący.
Kalendarium Powstania Warszawskiego 1944 roku
Autor: Grzegorz Jasiński
Tytuł: Żoliborz walczący. Kalendarium Powstania Warszawskiego 1944 roku
Wydawnictwo: WILCZYSKA-Maciej Rysiewicz
ISBN 978-83-[zasłonięte]972-8-6
Liczba stron: 72
Wymiary: 158 x 229
Okładka: miękka
I oto przeżywamy kolejną, już 65-tą rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Książka Grzegorza Jasińskiego Żoliborz walczący. Kalendarium Powstania Warszawskiego 1944 roku będzie od tej chwili świadectwem tej rocznicy, nie tylko na Żoliborzu, ale w całej Warszawie. I jak co roku, gdy zawyją syreny, wielu z nas zada sobie pytanie: dlaczego najszlachetniejsze kamienie zostały rzucone na warszawski szaniec pamiętnego 1 sierpnia 1944 roku? Czy ktoś z Państwa, Drodzy Czytelnicy, zna odpowiedź? I czy ktoś z Państwa potrafi dzisiaj, 1 sierpnia 2009 roku powiedzieć, co nas oddala od tamtych pamiętnych dni…i co nas do tych dni przybliża. Spójrzmy na twarze żoliborskich powstańców w tej książce. Zostały zatrzymane w kadrze młode i piękne…A może to Oni sami siebie rzucili na szaniec? I kiedy usłyszycie wycie syren w Warszawie 1 sierpnia 2044 lub 2944 roku opowiedzcie swoim dzieciom, co się tutaj wydarzyło w 1944 roku.
Maciej Rysiewicz
BIOGRAM AUTORA
Grzegorz Jasiński
Absolwent Instytutu Historii Uniwersytetu Warszawskiego. W 2007 roku obronił dysertację doktorską na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Dwukrotnie wyróżniony stypendium Ministra Edukacji Narodowej i Sportu za osiągnięcia w nauce. Stypendysta programu Socrates-Erasmus na Universidad de Burgos, na którym podjął badania nad historią Hiszpanii XX w. Kierownik Wydziału Historycznego Wojskowego Biura Badań Historycznych. W 2008 roku wyróżniony przez Fundację Naukową im. Aleksandra Gieysztora nagrodą pierwszego stopnia w zakresie historii najnowszej za artykuły dotyczące Powstania Warszawskiego na Żoliborzu. Autor m.in. monografii Żoliborz 1944. Dzieje militarne II Obwodu Okręgu Warszawa AK w Powstaniu Warszawskim (dwa wydania: 2008 i 2009 roku).
