JEST TO REPRINT WYDANIA Z ROKU 1869.

WSTĘP - SPIS TREŚCI - OPIS:



Spis Przedmiotów.


Książęta Ormiańscy 1
Królowie Ormiańscy 6
Dynastya Arsacydów 8
Bezkrólewie 27
Dynasty a Bagratydów 41
Dynastya Rupenidów 49
Omijanie w Polazcze 60
Literatura Ormiańska 180
Prawa Ormiańskie 205
Zwyczaje Ormiańskie 264



Książęta Ormiańscy.


Jjfadobny Haig syn Togormy wzrostu olbrzymiego, praco¬wał niegdyś na czele oddziału wielkoludów przy stawia¬niu wieży w Babilonii, owego pomnika kolosalnego, którą duma wygórowana aż do samego szczytu niebios wznieść postanowiła. Ale burza z dopustu bożego wstrzęsła całym budynkiem i rozwiała wątłą pracę ludzi zarozumiałych.
Wkrótce potem Nimrod, czyli Belus zamierzył panować nad całćm pokoleniem wielkoludów, któremu wszakże sprze¬ciwił się bystrooki Haig, a ceniąc nadewszystko niepodległość, z synem swoim Armenagiem spłodzonym w Babilonii, w or¬szaku córek swoich, wnuków, sług i obcych przywiązanych do jego osoby zwrócił się ku dolinom Araratu, gdzie założył miasto Haigaszen i zrobił się udzielnym panem obszaru Ilarg przez siebie zwanego. Kiepodobała się Belusowi szlachetna samodzielność nowego naczelnika, w dzikiej swej zapalczy-wości postanowił go 'upokorzyć i wydał mu bitwę w pobliżu jeziora Wan. Starły się wojska jak dwa morza rozhukane, wszystko z szumem i łoskotem w przepaść pogrążając. Strona atoli sprawiedliwa wyszła z tryumfem, Belus król Assyryi poległ z ręki dzielnego Haiga, a cała osada została w po¬siadaniu kraju, w którym pierwszego najezdnika i ciemięzcę tak szczęśliwie pokonano około rokn2107 przed Chrystusem. 1)

Po tem zwycięztwie zajął się waleczny Haig wewnęirz-nem urządzeniem kraju, a przeżywszy jeszcze lat niemało, umarł przekazując dziedzictwo Hajastanu synowi swemu Ar-menagowi, który odstąpiwszy Harg braciom swoim, przeniósł się do bardzo przyjemnej doliny, którą wysokie góry ota¬czały, a liczne strumyki w różnych kierunkach przerzynając i skraplając odwilżały. Tu założył swą siedzibę, którą Ara-gadzodenem nazwał. Po kilku latach od założenia nowej osa¬dy, przeniósł się do wieczności zostawiwszy syna Armaiza, który u brzegów Araxu na małej wyżynie wybudował pałac i założył miasto Armawir około roku 1980 przed Chrystu¬sem. Starożytni dziejopisarze chlubnie wspominają o czynach jego waleczności. 2) Panował lat czterdzieści, poczem zosta¬wił syna Amazego, który zamieszkawszy w Armawirze roz¬przestrzeniał posiadłości przybudowaniem domów, a górę, na której spoczęła niegdyś arka Noego, przezwał Mazizem, zkąd też cała okolica nazwę Mazizodenu przybrała. Po trzydziestu dwóch latach panowania zostawił syna Gelama, który zajął siedzibę od strony północno-wschodniej małego jeziora, gdzie pobudowawszy domy wprowadził nową osadę, którą Gelaku-nią przezwano. Synów miał dwóch: Hanna i Zizaga. Pier¬wszemu przeznaczył na mieszkanie Armawir, drugi otrzymał kraj ciągnący się od brzegów jeziora ku południowemu wscho¬dowi aż do doliny, którą przerzyna Araxes bystry. Potem wybudował nowe miasto Garni na płaszczyźnie wzgórzami otoczonej i zakończył półwiekowe swe panowanie. Harma przez lat trzydzieści i jeden panowania swego nieprzyczynił się do wzrostu dziedzictwa Hajastanu, które do upadku na¬chylać się poczęło. Szczęściem było dla kraju, że zostawił

dzielnego syna Arama rokującego ku podźwignieniu Państwa najpiękniejsze nadzieje.
Osada Haiganów.była ponętną łakocia dla złych są¬siadów, którzy zawistnem okiem spoglądali na wzrost i ob¬fitość tego kraju klasycznego. Wiedział o tem Aram praco¬wity, a kochający ojczyznę postanowił raczej umrzeć, niżeli gnuśnie przypatrywać się ciemięztwu braci przez chciwych, a niegodziwych łupieżców dokonanemu. Przeto około roku. 1827 przed Chrystusem zebrał 50000 wojska i uderzył na dumne¬go Madesa wodza Medćw, który przez dwa lata ciemiężył niektóre osady Haiganów. Pobił i rozprószył jego zastępy, a samego Madesa ująwszy przyprowadził do Armawim, gdzie go do muru wieży wysokiej przybić kazał, aby każdy widział jak sprośny despota został ukarany. Dowiedziawszy się o tem Nious król Niniwy, postanowił wytępić cały ród Haiga. A ponieważ tego wstępnym bojem dokazać niemógł, przeto zostawił Arama w posiadaniu tej ziemi, byle tylko tytułu dru¬gorzędnego księcia używał. Jeszcze wypadało upokorzyć As-Syryjczyków naturalnych wrogów Hajastanu, którzy w licz¬bie 45000 pod zwierzchnictwem Barsama olbrzyma bitwę w} -dać zamierzyli. Waleczny Aram rozgromił to wojsko i zna¬czną część ziemi zajął. Potem zdobył jeszcze Kappadocyę, gdzie namiestnik jego Meżag miasto założył, które później Cezareą przezwano. W ziemiach zabranych nadał swoje prawa i język ojczysty zaprowadził, a narody przerażone czynami przeważnemi bohaterskiego Araina, księztwo jego Armenią przezwali. 3)

Panował Aram lat 58 i zostawił syna Areusza, którego piękność stała się zgubą Armenii, gdyż lubo Ninus przyjaz¬ne dlań zachował względy, jednak Assyryjezycy niezrzekli się swoich zachcianek, a zdobywcza Semiramis wkrótce wy¬stąpiła z prawami swemi do tej ziemi. Słysząc bowiem o na¬dobnej postaci Areusza, rozpaliła się żądzą posiadania jego osoby. Śmierć, czyli ucieczka Ninusa na wyspę Kretę, podała jej ku temu sposobność, iż wyprawiwszy posły z upominkami do pięknego Areusza błagała go, by przyszedł do Niniwy i wziął ją za żonę i panował nad krajami, dotąd przez Ninu¬sa rządzonemi, lub też by tylko odwzajemnił jej gorącą mi¬łość, a potem spokojnie wrócił do swego państwa bogatćmi obsypany darami. Ale Areusz słyszeć o tem nawet niechciał, czóm poruszona Semiramis zrywa układy i na czele licznych zastę¬pów w przyspieszonym pochodzie staje w kraju księcia. Nie było jej zamiarem pozbawić go życia, lub uporczywą pro¬wadzić wojnę, chciała go tylko poskromić i siłą przymusić do wzajemności, gdyż namiętność jej tak była wyuzdana, iż słysząc mówiących o nim, w taki szał wpadała, jak gdy-hy go żywego przed sobą widziała. Przeto ustawiwszy swe wojsko w szyku bojowym, zaleca dowódcom użyć wszelkich sposobów, by książę przy życiu zachowany został. Stało się atoli inaczej, Ormianie przegrali bitwę i książę poległ z rąk jednego z synów Semiraraidy, do której pałacu wniesiono mar¬twe jego ciało. Stroskana zaklinała Bogi i czarów użyła, by życie w nim obudzić, ale Bogowie i czary na nic się nie-przydały, nadpsute ciało księcia w głębokim dole ukryć ka¬zała, a widząc, że Ormianie do nowej walki się gotują, prze¬brała jednego z ulubieńców swoich w suknie księcia i na¬stępnie do ludu przemówiła: Bogowie zgoili rany Areusza on zmartwychpowstuł i uwieńczone zostały moje pragnienia, a gdy mi się okazali łaskawemi, przeto zasługują na cześć najwyższą. „Wydała więc rozkaz, by nowy wznieść posąg i palić tymże mnogie ofiary, w celu wzbudzenia wiary w zmartwychwstanie Areusza, a tak przez szerzenie tej wieści między ludem, udało się jej uśmierzyć dalszą wojnę. 4)

Zwycięstwo Semiramidy ustaliło panowanie assyryjskie w Armenii. Królowa usadowiła się w tym kraju, miasto Semi-ragad założyła, a Gartosa syna Areusza Areadein przezwała i dozwoliła mu panować pod swojem zwierzchnictwem. Na¬mówiwszy go zaś do wojny przeciwko swemu synowi Ni-njaszowi, razem z nim zginęła około roku 1723 przed Chry¬stusem. Syn jego Anuźawan smukły, a wdzięczny jak cy¬prys dostał się do niewoli, gdzie ucierpiawszy niemało, za pośrednictwem przyjaciół otrzymał lennem prawem księztwo Armenii. Panował wprawdzie łat 63, lecz ani potomka zo¬stawił dla księztwa, ani też lennictwa pozbyć się niemógł, które trwało aż do upadku monarchii assyryjskiej. Po śmier¬ci jego rządzili starsi z narodu, których poczciwość i walecz¬ność powszechnie zalecała. W roku 1662. przed Chr. był ta¬kim rządcą Bared, po nim nastąpił w r. 1612. prz. Chr. Ar-pag, dalej w r. 1568 prz. Chr. Zawan, potem w r. 1531 prz. _ Chr. Farnaż, po nim w r. 1478 prz. Chr. Suryusz, potem w r. 1433 pr. Chr. Hawanag, po nim w r. 1403 Waszdag, po¬tem w r. 1381 p. Chr. Haigag, którego w tumulcie przez niego samego wznieconym zamordowano- Dalej nastąpił w r. 1363 prz. Chr. Ampag, po nim w r. 1349 Arhnag, potem w r. 1332 p. Chr. Szawarz, po nim w r. 1326 p. Chr. Norair, potem w r. 1302 p. Chr. Wezdam, a po nim w r. 1289 p* Chr. Gar. Dalej w r. 1285 p. Chr. był Korhag, po nim wr. r. 1267 Orontes, potem w r. 1242 p. Chr. Endzag, po nim w r. 1227 p. Chr. Kelag, po nim 1197 r. prz. Chr. Horoi, po nim w r. 1194 p. Chr. Zannair, który pomagając Pryja-mowi podczas wojny trojańskiej przez Grśków zamordowa¬ny został. 5) Po nim przez dwa lata niebyło rządców, do¬piero w r. 1180 prz. Chr. nastał Szawarz, po nim był w r.

1137 p. Chr. Berdi I. po nim w r. 1102 p. Chr. Arpun, po¬tem w r. 1075 p. Chr. Berdi II., po nim w r. 1035 pr. Chr. Pazug, potem w r. 985 pr. Chr. Hoi, po nim w r. 941 prz. Chr. Huzag, po nim w r. 910 p. Chr. Ampag, potem w r„ 883 Gaibag, w r. zaś 838 Farnabas, po nim w. r. 805 Far-nag; nareszcie w r. 765 pr. Cbr. Zgaiorti syn olbrzyma. 6)


Królowie ormiańscy.


W czasie gdy Warbag, gubernator Medyi, który ma być tą samą osobą, co Arbaces grecki, podniósł bunt prze¬ciw Sardanapalowi, Baroir rządca Armenii od roku 748 prz. Chrystusem przyłączył się do tego spisku, z którego tę od¬niósł korzyść, iż swemu krajowi dawniejszą odzyskał nie¬podległość i królewskiej dostąpił godności. Panował lat 48 i zostawił syna Hratszaja słynnego z jasności twarzy i by¬strości oka, który miał być współczesnym Nabuchodonosora i uprosił sobie od niego rodzinę Sambata Izraelity przezna¬czoną do niewoli babilońskiej i osadził onę w ziemi urodzaj¬nej, z której to rodziny później królowie pod imieniem Bagra-tydów wyszli. 7) Po nim w roku 678 przed Chrystusem pa¬nował Farnuasz, potem w r. GG5 p. Chr. syn jego Padzudz, po nim w r. 630 pr. Chr. syn Kornak, dalej w r. 622 prz. Chr. syn Fawos, po nim w roku 605 syn Haigag, nareszcie w r. 569 prz. Chr. syn Eruwand ojciec Tigrana wielkiego, który w r. 565 objął panowanie.
Był on potężnym monarchą, rozprzestrzenił granice swych posiadłości, wzbogacił swój naród, a wojskiem pan-cernem rzucał postrach do koła. Dumnej Grecyi rozkazy da¬wał, zburzył królestwo Medów, a tem samem monarchię per-

ską dźwignął. Kształtne rysy twarzy jego, skromność i umiar¬kowanie w używaniu doczesnych rozkoszy, roztropność i uprzejmość w podawaniu rady i pomocy, jednały mu serca ludu do tego stopnia, iż postronni książęta dobijali się o je¬go przyjaźń. Sławny on Cyrus zdobywca zawarł z nim bra¬terskie przymierze, co wszakże było powodem Astyagesowi królowi Medów do nikczemnej podejrzliwości, w której Ti¬grana potajemnie zgubić postanowił. W tym celu wyprawił doń poselstwo prosząc: o rękę siostry jego. Tygran niewidząc w tem nic złego, dał mu siostrę za żonę, którą on do speł¬nienia swoich zamiarów zbrodniczych namawiał. Ale piękna i rozumna Tygranija bardziej brata, niżeli Astyagesa miłując wydała tajemnicę i pobudziła brata do wojny, w której po¬dły Astyages poległ i utorował drogę Cyrusowi do założe-żenia państwa ogromnego sięgając granic Indjów i Heles-pontu. 8J Panował tedy Tigran lat 45 i zostawił syna -troj¬ga imion Bab, Tiran, Wahagena, który tak się wsławił ze swej siły i czynów ^ wojennych, że w dawnych pieśniach ludu zajął miejsce greckiego Herkulesa, . a po śmierci w r. 493 pr. Chr. w poczet bogów zosta! policzony. 9) Po nim. w r. 493 pr. Chr. panował syn jego Arawan, po którym w r. 475 pr. Chr. nastąpił syn Nerses, po nim panował w r. 440 prz. Chr. syn Zareh, po którym był w r. 394 p. Chr. syn Armok, po nim w r. 385 pr. Chr. syn Bagam, nareszcie w r. 371 prz. Chr. syn Wahań, a nakoniec w r. 351 pr. Chr. syn jego Wahe, który w boju przeciwko AIexandrowi macedońskiemu
około r. 330 pr. Chr. poległ.
Odtąd przez lat prawie dwieście było bezkrólewie w
Armenii, gdyż młody król Macedonii po zniszczeniu dynastyi perskiej, śladu nawet niezostawił królestwa we wszystkich państwach przyległych, chciał on być jedynym władcą, a przeto Armenii nadał jeno gubernatora Mihrana, który niedłu-

go w prawdzie, ale znośnie przynajmniej rządził. Lecz po śmierci Alexandra macedońskiego, wodzowie jego rozszarpali królestwo, a ten: co owładnął Syryę, posiągnął po Armenię i nadał swoich rządców, którzy niemiłosiernie cały kraj cie¬miężąc niszczyli. Kilku zamożnych Ormian niechętnie znoszą¬cych władzę obcą, otrzęsło się z panowania Seleucydów, co też było powodem, że królowie Syryi rządców ormiańskich temu krajowi nadawali. Takim miał być Atuwart, który przez lat 33 spokojnie rządził. Po nim miał mieć rządy Ardaważ przez lat 50, krórego Antioch wielki prześladował. Gdy zaś Rzymianie Antiocha wielkiego zwyciężyli, w tedy przysłano dwóch prefektów: Artasiasa i Zadriadesa z obszerną władzą panowania, którzy cały kraj na mniejszą i większą Armenię podzielili. Tych znowu prześladował Antioch Epifanes, który utraciwszy własne królestwo, utwierdził panowanie Partów, którzy ród swój od pokolenia Abrahama przez żonę jego Keturę wyprowadzali. 10) Pierwszym z tych byi Arżag, który zrzuciwszy jarzmo Macedonów, wzniósł samowładztwo i dy-nastyę Arsacydów ugruntował.


WIELKOŚĆ 20X13CM,TWARDA OKŁADKA,LICZY 317 STRON.

STAN BDB.

WYSYŁKA GRATIS NA TERENIE POLSKI / PRZESYŁKA POLECONA EKONOMICZNA + KOPERTA BĄBELKOWA ,W PRZYPADKU PRZESYŁKI POLECONEJ PRIORYTETOWEJ PROSZĘ O DOPŁATĘ W WYSOKOŚCI 3ZŁ.KOSZT PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ ZGODNY Z CENNIKIEM POCZTY POLSKIEJ /.


WYDAWNICTWO JÓZEFA PAWŁOWSKIEGO TARNOPOL 1869

KAW KRAKÓW 1989
NAKŁAD 3100 NUMEROWANYCH EGZEMPLARZY /TEN POSIADA NR 90/.

INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.

PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"

NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!

ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE

ZOBACZ STRONĘ O MNIE