BANITA
CZASY STEFANA
BATOREGO
J.I.
Kraszewski
Tom 22 cyklu "Dzieje Polski" przenosi czytelnika
do okresu panowania króla Stefana Batorego. To monarcha waleczny, energiczny,
doskonały wódz, prowadzący zwycięskie wojny z carem Iwanem. Zwycięskie wyprawy
niewątpliwie wzmacniają jego pozycję. Monarcha pragnie nie tylko uczynić z
Rzeczypospolitej Obojga Narodów olbrzymie państwo - mocarstwo liczące się w
Europie. Nie chce on być "malowanym królem", jego celem staje się także
wzmocnienie władzy królewskiej. Ponadto swoją działalność król Stefan opiera na
"nowej" magnaterii, pomijając stare rody. Do szczególnie wysokich godności
dochodzi Jan Zamoyski, który staje się prawą ręką króla - drugą osobą w
państwie. Otrzymuje on wiele wysokich stanowisk, z których najważniejsze to:
hetman wielki koronny i kanclerz. Lecz przede wszystkim Zamoyski staje się
lojalnym współpracownikiem i wiarygodnym wykonawcą reformatorskich planów
królewskich.
Wymienione wyżej czynniki nie podobają się jednak części
magnaterii, zawiedzionej polityką wewnętrzną Stefana Batorego. Nie po ich myśli
jest wzmocnienie władzy królewskiej i podniesienie do wysokich godności
nieznanego wcześniej Jana Zamoyskiego. Formuje się opozycja antykrólewska. Na
jej czele stoi m.in. możny ród wielkopolski - rodzina Zborowskich. Szczególnie
jeden z młodszych braci Zborowskich - Samuel pała nienawiścią do króla. Ród
Zborowskich w znacznym stopniu przyczynił się bowiem do wyniesienia kilka lat
wcześniej na tron Stefana Batorego. Jednakże król Stefan obecnie lekceważy
Zborowskich. Będący porywczego charakteru Samuel Zborowski knuje podstępną
intrygę. Jego celem staje się zamordowanie monarchy i Jana Zamoyskiego.
Rozpoczyna się dramatyczna rozgrywka...
Pod względem artystycznym
"Banita" raczej nie zalicza się do najwybitniejszych dzieł Kraszewskiego. Utwór
fragmentami jest monotonny, akcja toczy się ospale, niektóre opisy, zbyt
rozwlekłe, mogą nużyć czytelnika. Jednakże mankamenty owe mają jedynie fragmenty
utworu, nie powieść jako całość. W sumie "Banita" jako powieść stanowi doskonały
obraz społeczno-polityczno-obyczajowy Rzeczypospolitej w okresie panowania
Stefana Batorego.
Podsumowując: utwór nie zalicza się do dzieł
wybitnych, lecz jednak trzyma w miarę przyzwoity poziom literacki. Mimo wszystko
polecam tę powieść, szczególnie czytelnikom lubiącym Kraszewskiego i miłośnikom
powieściopisarstwa historycznego.
Wyd. Ludowa Spółdzielnia
Wydawnicza
Rok wydania
1985
Stan : Książka jest
używana w dobrym stanie.