WYSYŁKA DZISIAJ !!!

CODZIENNIE W DNI ROBOCZE

WYSTARCZY DO GODZ. 13.00 wysłać do nas:

1) deklarację odbioru przesyłki "za pobraniem"
lub
2) skan przelewu
albo
3) wpłacić za pośrednictwem "Płacę z Allegro"



BĘDZIN 1358 - 2008

tom I - ŚRODOWISKO PRZYRODNICZO - GEOGRAFICZNE
tom II - OD PRADZIEJÓW DO ROZBIORÓW
tom III - OD ROZBIORÓW DO WSPÓŁCZESNOŚCI

red. Maria Pulinowa, Jerzy Sperka, Anna Glimos - Nadgórska
2.12.2011
Stan książki/ek:NOWE
Wydawnictwo: Muzeum Zagłębia w Będzinie
Stron: 376, 414, 872
Format: B5
Okładki: TWARDE

Z okładki tomu I:

Zarys warunków naturalnych Będzina „z lotu ptaka pozwoli w naszej wyobraźni odtworzyć jak gdyby szkielet tego obszaru. Z kolei wypełniać go będziemy szczegółowymi wiadomościami o strukturach obiektów i różnorodnych relacjach zachodzących pomiędzy nimi. Ważne jest zlokalizowanie Będzina w przestrzeni geograficznej (różne skale), jak też wyodrębnienie podstawowych jednostek fizjograficznych (rozdział o rzeźbie terenu). One bowiem stanowiły i nadal stanowią wielką przyrodniczą scenerię, w obrębie której przetaczała się przez wieki historia człowieka.
Była ona różnorodna. Przez obszar ten wędrowały grupy osiedleńcze, zatrzymujące się tylko okresowo; czasem nagle opuszczały ten teren aby tu więcej nie wrócić, bądź też - jak ta się stało w ostatnim tysiącleciu, na trwałe związać się z tą ziemią; czerpiąc z jej bogactw, równocześnie modyfikowały krajobraz.
W ramach wstępnego etapu „zaprzyjaźnienia się" z miastem, spróbujemy spojrzeć na całą przestrzeń, aby uchwycić zasadnicze jej rysy. W wyobraźni naszej przeniesiemy się na drogę czeladzką, prowadzącą przez wzgórze Syberka do centrum.
Oczom naszym ukaże się nietypowy, jak na miasto przemysłowe, widok.

Z okładki tomu II:

Przeszłość miasta Będzina w okresie staropolskim jest trudna do odtworzenia, gdyż tylko w niewielkim stopniu, zachowały się archiwalia wytworzone przez instytucje miejskie. W przypadku jednak czasów średniowiecza,
to niestety do naszych czasów nie zachowała się żadna księga miejska, wójtowska czy radziecka. W tej sytuacji musieliśmy wyzyskać wszystkie inne rodzaje źródeł, w tym wiele pośrednich, aby w miarę możliwości odtworzyć dzieje miasta w tym czasie. Kwerendą źródłową objęto więc wszystkie opublikowane zbiory i regesty dokumentów, w których można się było spodziewać hirudina informacji dotyczących Będzina. Bazę źródłową udało się poszerzyć wykorzystując materiał rękopiśmienny zawarty w archiwach krakowskich, przede wszystkim w średniowiecznych aktach sądu wyższego prawa niemieckiego w Krakowie, aktach sądu grodzkiego i ziemskiego krakowskiego, aktach oficjała tu krakowskiego oraz w Metryce Koronnej przechowywanej w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, do której wpisano dokumenty (oryginały i transumpty) dotyczące miasta.

Z okładki tomu III:

Prezentowane dwa wieki dziejów, to okres niewoli narodowej i walk narodowowyzwoleńczych, istotnych przemian gospodarczo-społecznych związanych z upadkiem feudalizmu i rozwojem kapitalizmu, dwu wojen światowych i okupacji; to również lata budowy trzech różnych państwowości polskich.
Będzin, posiadający średniowieczne korzenie i tradycje, tak jak pozostałe tereny ziem polskich, uczestniczył w zasygnalizowanych wyżej przemianach XIX stulecia. W ciągu niespełna stu lat, z małego ośrodka miejskiego, przekształcił się w duże miasto typu handlowo-rzemieślniczego, pełniące rolę usługową dla powstającego wokół przemysłu górniczego i hutniczego. Na jego charakter istotny wpływ miała struktura narodowościowa i wyznaniowa jego mieszkańców. Należał on bowiem do grona miast polskich z przewagą ludności żydowskiej. Jego burzliwy rozwój gospodarczy i demograficzny, pozostający w ścisłym związku z procesem industrializacji i urbanizacji pozostałych ziem Zagłębia Dąbrowskiego, przerwała I wojna światowa.

SPIS TREŚCI:

TOM I
Od wydawcy13
Słowo wstępne - Maria Z. Pulinowa 17
Rozdział 1 Jerzy Nita
ZARYS FIZJOGRAFII 23

Rozdział 2 Jerzy Nita
BUDOWA GEOLOGICZNA BĘDZINA 27
1. Charakterystyka ogólna budowy geologicznej27
2. Charakterystyka litologiczno-stratygraficzna 31
2.1. Karbon 31
2.2. Trias 35
2.3. Trzeciorzęd 41
2.4. Czwartorzęd 42
3. Tektonika 43

Rozdział 3 Jerzy Nita
GÓRNICTWO - BĘDZIŃSKIE KOPALNIE51
1. KWK Grodziec (z siedzibą w Będzinie) 52
2. KWK Paryż (z siedzibą w Dąbrowie Górniczej) 53
3. KWK Saturn (z siedzibą w Czeladzi) 53
4. Kopalnia Sosnowiec (z siedzibą w Sosnowcu) 54
5. Tektonika złoża węgla kamiennego55
6. Wpływ likwidacji eksploatacji górniczej na środowisko geograficzne 57
7. Warunki hydrogeologiczne obszarów górniczych 58
8. Podsumowanie roli górnictwa na terenie Będzina 59

Rozdział 4
Marian Pulina Maria Z. Pulinowa, Jerzy Nita
RZEŹBA TERENU 63

Rozdział 5
Damian Absalon, Andrzej T. Jankowski
WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE 73
1. Charakterystyka sieci hydrograficznej 73
2. Charakterystyka hydrologiczna i zagrożenia powodziowe 79
3. Przeobrażenia, zagrożenia i jakość wód powierzchniowych 83
4. Charakterystyka wód podziemnych88
5. Przeobrażenia, zagrożenia i jakość wód podziemnych 91
6. Gospodarka wodno-ściekowa 93
7. Walory hydrologiczne Będzina 96

Rozdział 6
Mieczysław Leśniok
WARUNKI KLIMATYCZNE I ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA 103
1. Rola czynników geograficznych w kształtowaniu się klimatów województwa śląskiego 103
2. Warunki klimatyczne 105
2.1. Warunki termiczne 105
2.2. Wilgotność powietrza 107
2.3. Promieniowanie słoneczne 108
2.4. Zachmurzenie 109
2.5. Prędkość i kierunek wiatru 110
2.6. Opady atmosferyczne i pokrywa śnieżna 111
3. Warunki topoklimatyczne 113
3.1. Charakterystyka topoklimatyczna 114
3.2. Walory topoklimatyczne 116
4. Zanieczyszczenie powietrza 118
4.1. Zanieczyszczenia pyłowe 118
4.2. Zanieczyszczenia gazowe 119
5. Podsumowanie 121

Rozdział 7
Andrzej Czylok
PRZYRODA OŻYWIONA 127
1. Szata roślinna 127
2. Świat zwierzęcy 130

Rozdział 8 Maria Tkocz
LUDNOŚĆ BĘDZINA 137
1. Wprowadzenie 137
2. Wielkość i dynamika zmian liczby ludności 139
3. Przyczyny zmian zaludnienia Będzina 143
4. Struktura płci i wieku 149
5. Struktura wykształcenia 151
6. Aktywność zawodowa mieszkańców Będzina 152
7. Rozmieszczenie ludności 153
8. Uwagi końcowe 155

Rozdział 9 Maria Tkocz
PRZESTRZEŃ GOSPODARCZA 157
1. Potencjał gospodarczy Będzina u schyłku gospodarki nakazowo-rozdzielczej 158
2. Tendencje zmian w gospodarce miasta w okresie gospodarki wolnorynkowej 161
3. Przemysł w przestrzeni miasta 169
4. Przekształcenia własnościowe 171

Tom II

Wykaz skrótów 11
Słowo wstępne - Jerzy Sperka 15

CZĘŚĆ PIERWSZA
OD PRADZIEJÓW DO ŚREDNIOWIECZA
ARCHEOLOGIA 19

Aleksandra Rogaczewska
ARCHEOLOGIA POGRANICZA MAŁOPOLSKO-GÓRNOŚLĄSKIEGO
W REJONIE BĘDZINA 21
1. Ramy terytorialne i czasowe opracowania21
2. Zestawienie literatury tematu 23
3. Badania archeologiczne: stacjonarne, ratownicze, powierzchniowe. 32
4. Starsza epoka kamienna (300[zasłonięte]000-100 lat p.n.e.) 39
5. Środkowa epoka kamienna (10 [zasłonięte]-6600 lat p.n.e.) 43
6. Młodsza epoka kamienna (6[zasłonięte]600-22 lat p.n.e.) 44
7. Epoka brązu i początki okresu żelaza (2200-400 lat p.n.e.) 47
8. Okres żelaza i przejście do wczesnego średniowiecza
(400 lat p.n.e.-500 r. n.e.) 56
9. Wczesne średniowiecze ([zasłonięte]500-12 r.) 58
10. Pełne średniowiecze (1[zasłonięte]250-15 r.) 90
11. Podsumowanie 98

CZĘŚĆ DRUGA
DZIEJE BĘDZINA I OKOLICY W ŚREDNIOWIECZU 101

Rozdział 1 Bożena Czwojdrak
POGRANICZE MAŁOPOLSKO-GÓRNOŚLĄSKIE W ŚREDNIOWIECZU.. 103
1. Kształtowanie się granicy śląsko-małopolskiej w rejonie Będzina 103
2. Osadnictwo i administracja na pograniczu małopolsko-górnośląskim
w rejonie Będzina 106
3. Stosunki własnościowe w okolicy Będzina od XIII do końca XV w. 110
4. Organizacja kościelna w okolicy Będzina 115
5. Wojna i polityka na pograniczu małopolsko-śląskim 116

Rozdział 2 Jerzy Sperka
DZIEJE BĘDZINA w XIV-XV w. 123
1. Początki Będzina 123
2. Lokacja miasta 124
3. Topografia średniowiecznego Będzina 125
4. Władze miejskie (wójt, ławnicy, rada miejska) 129
5. Mieszczanie będzińscy 133
5.1. Studenci będzińscy na Uniwersytecie Krakowskim w XV w. 135
5.2. Szlachta w mieście 135
5.3. Żydzi 136
5.4. Liczba mieszkańców 136
6. Życie gospodarcze 137
7. Komora celna w Będzinie 138
8. Parafia będzińska w średniowieczu 140
8.1. Kościół parafialny Świętej Trójcy 143
9. Starostwo będzińskie. Burgrabiowie, tenutariusze, starostowie 145
9.1. Zamek będziński w średniowieczu 157

CZĘŚĆ TRZECIA Karol Nabiałek
BĘDZIN w XVI-XVIII w. 161

Rozdział 1
DZIEJE OKOLIC BĘDZINA w XVI-XVIII w. 163
1. Stosunki własnościowe w okolicach Będzina 163
2. Starostwo będzińskie w XVI-XVIII w. 167
3. Nowe osady w sąsiedztwie Będzina w XVI-XVIII w. 172
4. Okolice Będzina na tle wydarzeń politycznych XVI-XVIII w. 177

Rozdział 2
TOPOGRAFIA BĘDZINA 187
1. Granice miasta 187
2. Położenie gruntów miejskich (pola, ogrody i łąki) 189
3. Obszar zabudowy miejskiej 190
4. Układ komunikacyjny Będzina i jego położenie względem
innych miast 195

Rozdział 3
USTRÓJ I ORGANIZACJA MIASTA 197
1. Podstawy prawno-ustrojowe 197
2. Uprawnienia starostów będzińskich oraz urzędu starościńskiego wobec miasta 197
3. Organy samorządu miejskiego i ich uprawnienia oraz zakres działania 204
3.1. Wybory władz miejskich 204
3.2. Burmistrzowie i rada 207
3.3. Wójtowie sądowi (landwójtowie) i ława 212
3.4. Pospólstwo 217
3.5. Pisarze i kancelaria miejska 218
3.6. Pozostali urzędnicy miejscy: instygator miejski, sługa miejski 220

Rozdział 4
MIESZKAŃCY BĘDZINA 223
1. Liczba ludności miasta. 223
2. Struktura społeczna Będzina 235
3. Ludność napływowa 243
4. Emigracja mieszkańców Będzina i ich kariery 250
5. Wykształcenie mieszczan i sprawy obyczajowe 254

Rozdział 5
DZIEJE GOSPODARCZE BĘDZINA 257
1. Gospodarka miejska 257
2. Komora celna w Będzinie 268
Rozdział 6
DZIEJE PARAFII W BĘDZINIE w XVI-XVIII w. 271
1. Przynależność administracyjna Będzina i Grodźca 271
2. Granice parafii Będzin; parafianie 272
3. Kościół parafialny Świętej Trójcy 273
4. Kapłani będzińscy i ich działalność 275
5. Pozostały personel parafii 283
6. Uposażenie parafii będzińskiej 284
6.1. Posiadłości ziemskie 284
6.2. Dziesięciny 286
6.3. Inne opłaty i świadczenia 287
6.4. Sumy pieniężne i czynsze wykupne 287
6.5. Dochody przeznaczane na bieżące potrzeby kościoła 289
6.6. Zapisy na rzecz personelu parafii - wikariuszy organistów 290
7. Kaplica Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz Bractwo Różańca Świętego w kościele parafialnym
Świętej Trójcy i jej uposażenie 291
8. Kaplica św. Tomasza za murami miasta 294
9. Kaplica Św. Doroty w Małobądzu 295
10. Inne obiekty parafialne w Będzinie 296
10.1. Plebania 296
10.2. Folwark plebański 296
10.3. Dom wikarego 296
10.4. Dom kapelana Bractwa Różańca Świętego 297
10.5. Szkoła parafialna i dom nauczyciela 297
10.6. Dom organisty 298
10.7. Szpital 298
11. Zasięg oddziaływania parafii 299

Rozdział 7
DZIEJE PARAFII W GRODŹCU w XVI-XVIII w 301
1. Granice parafii Grodziec; parafianie 301
2. Kościół parafialny Św. Katarzyny 302
3. Kapłani parafii Grodziec i ich działalność 305
4. Pozostały personel parafii 310
5. Podstawy materialne parafii Grodziec 310
5.1. Posiadłości ziemskie 310
5.2. Dziesięciny snopowe 312
5.3. Inne opłaty 313
5.4. Zapisy sum i inne fundacje 313
5.5. Dochody przeznaczone na bieżące potrzeby kościoła 313
6. Bractwo św. Aniołów Stróżów 313
7. Kaplica św. Doroty 314
8. Inne obiekty w parafii Grodziec 316
8.1. Plebania z przyległościami 316
8.2. Dom wikarego 316
8.3. Dom prebendarza św. Doroty 316
8.4. Dom nauczyciela, szkoła parafialna, dom organisty 317
8.5. Szpital 317
9. Biblioteka i archiwum parafialne 317
10. Zasięg oddziaływania parafii 320

CZĘŚĆ CZWARTA Jarosław Krajniewski
ŻYDZI W BĘDZINIE 321
1. Początki osadnictwa 323
2. Żydzi w Będzinie w XVI-XVIII w 328
3. Synagoga i cmentarz żydowski 336

ANEKSY339
Karol Nabiałek
1. Spis burmistrzów miasta Będzina XVI-XVIII w 339
2. Spis rajców miasta Będzina XVI-XVIII w. 341
3. Spis wójtów sądowych (landwójtów) miasta Będzina XVI-XVIII w. 343
4. Spis ławników miasta Będzina XVI-XVIII w. 345
5. Spis pisarzy miejskich Będzina XVI-XVIII w. 349
6. Testament Wojciecha Ciołkowicza, proboszcza w Będzinie i Grodźcu,
z 1734 r.350
7. Ruch podróżnych na komorze w Będzinie (wraz z przykomorkiem
w Czeladzi) w latach 1[zasłonięte]764-17 354
Bibliografia 369
Indeks 401

Tom III

Wykaz skrótów 17
Słowo wstępne - Anna Glimos-Nadgórska 23

CZĘŚĆ PIERWSZA
BĘDZIN W OKRESIE NIEWOLI NARODOWEJ (1[zasłonięte]795-19) 29

Rozdział 1 Marek Nita
POD ZARZĄDEM PRUSKIM (1[zasłonięte]795-18) 31
1. Przynależność administracyjna miasta 31
2. Stosunki społeczno-gospodarcze 33
3. Liczba ludności i życie mieszkańców 41

Rozdział 2 Marek Nita
KRÓLEWSKIE WOLNE MIASTO BĘDZIN W KSIĘSTWIE
WARSZAWSKIM (1[zasłonięte]807-18) 45
1. Przynależność administracyjna 45
2. Ustrój władz miejskich 46
3. Gospodarka miasta 55
4. Ludność i życie w mieście 58
5. Prawo i sądownictwo 59
6. Mieszkańcy Będzina wobec wydarzeń politycznych lat 1[zasłonięte]807-18 60

Rozdział 3 Marek Nita
MIASTO NARODOWE (1[zasłonięte]815-18) 63
1. Przynależność administracyjna 63
2. Podstawy prawne funkcjonowania miasta 66
3. Władze miejskie 69
4. Stan miasta w latach dwudziestych XIX w. 69
5. Finanse miasta 78
6. Ludność i jej zajęcia 81
7. Miasto w czasie powstania listopadowego 84

Rozdział 4 Marek Nita
MIASTO RZĄDOWE (1[zasłonięte]832-18) 87
1. Zmiany w przynależności administracyjnej i podstawy prawne funkcjonowania miasta 87
2. Reformy Aleksandra Wielopolskiego 89
3. Ustrój i urzędnicy miasta 91
4. Finanse miasta 98
5. Majątek miasta 108
6. Wygląd i zabudowa miasta 109
7. Zamek w Będzinie 112
8. Mieszkańcy miasta 113
9. Sądownictwo 115
10. Rzemiosło 116
11. Handel 118
12. Rozwój kolejnictwa 121
13. Powstanie styczniowe 123

Rozdział 5 Marek Nita
MIASTO POWIATOWE W KRÓLESTWIE POLSKIM (1[zasłonięte]867-19) 127
1. Zmiany administracyjne 127
2. Gubernia piotrkowska 129
3. Powiat będziński 130
4. Ludność powiatu 134
5. Przemysł i robotnicy powiatu będzińskiego 135
6. Władze miasta 139
7. Ludność miasta 146
8. Finanse miasta 149
9. Urbanistyka miasta 158
10. Plany miasta 168
11. Kolej171
12. Przemysł w mieście 172
12.1. Przemysł cynkowy 172
12.2. Przemysł metalurgiczny 175
12.3. Przemysł chemiczny 178
12.4. Górnictwo i jego rozwój 179
12.5. Przemysł mineralny 180
12.6. Przemysł spożywczy 182
12.6.1. Młynarstwo 183
12.6.2. Piwowarstwo 185
12.6.3. Pozostałe dziedziny przemysłu spożywczego 188
12.6.4. Rzeźnia miejska 189
13. Rozwój rzemiosła i handlu . 190
14. Stan sanitarny i warunki zdrowotne w mieście 192
15. Życie mieszkańców 199
16. Telefon i poczta 202
17. Ochotnicza Straż Pożarna 203
18. Wojsko rosyjskie w będzińskich koszarach 207
19. Pod znakiem rozwoju 208

Rozdział 6
Jarosław Krajniewski
GMINA ŻYDOWSKA (1[zasłonięte]795-19) 211
1. Położenie prawne Żydów 211
2. Struktura organizacyjna gminy 216
2.1. Zasięg gminy 218
3. Żydowska społeczność Będzina 219
3.1. Liczba ludności 219
3.2. Zajęcia i zawody 221
3.3. Cadykowie i rabini 225
3.4. Cmentarze i synagogi 229
3.5. Życie polityczne i społeczne 231

Rozdział 7
Anna Glimos-Nadgórska
SZKOLNICTWO W CZASIE ZABORÓW (1[zasłonięte]795-19) 235
1. Szkoła elementarna w czasach pruskich (1[zasłonięte]795-18) 235
2. Szkoła w okresie Księstwa Warszawskiego - jej nauczyciele
i uczniowie (1[zasłonięte]807-18) 237
3. Szkoła w czasach Królestwa Polskiego (1[zasłonięte]815-18) 238
3.1. „Pomieszczenie" będzińskiej placówki szkolnej 238
3.2. Finansowanie szkoły 240
3.3. Nauczyciele, ich świadczenia i uczniowie 241
4. Szkolnictwo w okresie międzypowstaniowym (1[zasłonięte]831-18) 243
4.1. Powstanie szkoły elementarnej żeńskiej.
Próba utworzenia hirudina szkoły rzemieślniczo-niedzielnej 243
4.2. Budżet szkół 245
4.3. Lokale szkolne 246
4.4. Nauczyciele i ich praca 249
4.5. Uczniowie250
5. Działalność początkowego szkolnictwa chrześcijańskiego 1[zasłonięte]864-19 252
5.1. Warunki funkcjonowania szkół początkowych i powstanie nowych placówek 252
5.2. Budżet szkół elementarnych i ich lokale 253
5.3. Nauczyciele i uczniowie 255
5.4. Powstanie placówek wiejskich 258
6. Szkolnictwo żydowskie (1[zasłonięte]872-19) 260
6.1. Powstanie żydowskich szkół elementarnych, ich budżet
i warunki lokalowe 260
6.2. Nauczyciele i uczniowie 262
6.3. Działalność chederów 264
7. Początki i rozwój szkolnictwa prywatnego 266
7.1. Powstanie szkół o różnym stopniu organizacyjnym 266
7.2. Powstanie pierwszych szkół stopnia średniego 268

Rozdział 8 Jacek Kurek
ŻYCIE RELIGIJNE, OBYCZAJOWE I KULTURALNE 271
1. Specyfika pogranicza 271
1.1. Historyczne usytuowanie Będzina w XIX w. 271
1.2. Obraz przemian 278
2. Tożsamość duchowa 288
2.1. Kościół Świętej Trójcy w XIX w. 288
2.1.1. Cmentarz i kościół Świętego Tomasza Becketa 293
2.1.2. Proboszczowie 294
2.1.3. Wierni 297
3. Życie literackie i teatralne 301
ANEKSY
Aneks 1. Wykaz właścicieli domów w Będzinie i na osiedlu przy kopalni
„Ksawera" z 1845 r. 309
Aneks 2. Wykaz urodzonych w Będzinie w drugiej połowie 1850 r. 312
Aneks 3. Wykaz Żydów urodzonych, zaślubionych i zmarłych w 1850 roku 317 Aneks 4. Spis domów i ich właścicieli w Będzinie i na koloniach Ksawera
i Warpie w 1911 r. 317
Aneks 5. Przepisy porządku wewnętrznego w Parowej Fabryce Lin
Drucianych i Konopnych z 1911 r. 338
Aneks 6. Przepisy porządku wewnętrznego obowiązujące w cegielni
Józefa Waldmana z 1912 r. 340

CZĘŚĆ DRUGA
BĘDZIN W LATACH 1[zasłonięte]914-19 343

Rozdział 1 Ryszard Kaczmarek
BĘDZIN PODCZAS I WOJNY ŚWIATOWEJ (1[zasłonięte]914-19) 345
1. Wybuch wojny i okupacja austriacka 345
2. Okupacja niemiecka 348
3. W Królestwie Polskim 353
4. Polska działalność narodowa 358
5. Bilans wojny 362

Rozdział 2
Lech Krzyżanowski
ŻYCIE POLITYCZNE, GOSPODARCZE I KULTURALNE.
AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA (1[zasłonięte]918-19) 365
1. Rozwój przestrzenny miasta i jego ludność 365
1.1. Liczba mieszkańców 365
1.2. Lokalny ośrodek władzy administracyjnej 368
2. Struktura narodowa i społeczna 373
2.1. Liczebność ludności polskiej oraz mniejszości narodowych 373
2.2. Statystyka mieszkańców pod względem płci i wieku 375
2.3. Struktura zawodowa mieszkańców 376
2.4. Położenie ekonomiczne mieszkańców i stan infrastruktury miejskiej383
3. Stosunki polityczne w mieście 395
3.1. Przemiany polityczne w pierwszej połowie lat dwudziestych 395
3.2. Życie polityczne w drugiej połowie lat dwudziestych 403
3.3. W okresie rządów komisarycznych 410
3.4. Życie polityczne w drugiej połowie lat trzydziestych 413
4. Życie kulturalne 418
4.1. Sztuki teatralne, życie muzyczne, ruch plastyczny 418
4.2. Prasa i inne przejawy życia kulturalnego 420
Rozdział 3 Mariusz Trąba
ŻYCIE RELIGIJNE W BĘDZINIE (1[zasłonięte]918-19) 423
1. Statystyka wyznaniowa 423
2. Żydowska gmina wyznaniowa 424
2.1. Terytorium, liczba członków i majątek gminy 424
2.2. Rada i zarząd gminy 425
2.3. Synagoga, domy modlitwy, bet ha-midrasz 428
2.4. Cmentarze 429
2.5. Łaźnia rytualna 430
2.6. Rabini i urzędnicy religijni 430
2.7. Dochody i wydatki gminy. 431
2.8. Ubój rytualny 432
2.9. Stowarzyszenia religijno-społeczne 433
2.10. Żydzi a katolicy 434
3. Rzymskokatolicka parafia pw. Świętej Trójcy 435
3.1. Przynależność diecezjalna i dekanalna 435
3.2. Terytorium i liczba wiernych 436
3.3. Kościół parafialny i kaplice 437
3.4. Proboszczowie i wikariusze 440
3.5. Stowarzyszenia religijno-społeczne i bractwa religijne 442
3.6. Zgromadzenia zakonne 445
3.7. Dom Katolicki 446
3.8. „Życie Parafialne" 447
4. Parafia pw. Świętej Barbary 447
4.1. Powstanie parafii 447
4.2. Duszpasterstwo i życie religijne wiernych 449
5. Inne wyznania 450

Rozdział 4
Anna Glimos-Nadgórska
SZKOLNICTWO I OŚWIATA W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM. 453
1. Początki działalności przedszkoli.
Organizacja szkolnictwa powszechnego 453
2. Szkolnictwo średnie i dokształcające 460
3. Organizacje kulturalno-oświatowe 464

Rozdział 5 Mirosław Ponczek
RUCH SPORTOWY (1[zasłonięte]906-19) 467
1. Geneza zorganizowanego ruchu sportowego 467
2. Kluby sportowe w Będzinie w latach II Rzeczypospolitej 469
Rozdział 6 Zbigniew Fuiński
BĘDZIŃSKI GARNIZON I UDZIAŁ JEGO ŻOŁNIERZY W WOJNIE
1920 ROKU ORAZ KAMPANII WRZEŚNIOWEJ 1939 r. 475
1. Początki nowożytnego garnizonu, powstanie koszar 475
2. Powstanie 11. Pułku Piechoty Ziemi Będzińskiej 478
2.1. Sztandar, odznaki i pomnik 11. pp. 479
3. 23. Pułk Artylerii Lekkiej w będzińskich koszarach 482
3.1. Formy szkolenia wojskowego, obyczaje i udział w życiu miasta 483
3.2. Sztandar i odznaki pułkowe 23. pal. 485
4. Będzin w strukturach Obrony Narodowej 487
5. 23. Pułk Artylerii Lekkiej, 11. Pułk Piechoty oraz będzińskie jednostki Obrony Narodowej w kampanii wrześniowej 1939 r. 489
5.1. U progu wojny. Mobilizacja i wyjście na pozycje obronne 489
5.2. W obronie Śląska 490
5.3. Walki w odwrocie 493
5.3.1. 2-4 września. W kierunku Krakowa 493
5.3.2. 5-11 września. Wzdłuż Wisły do Osieka i Baranowa 494
5.3.3. 12-18 września. W kierunku Tomaszowa 500
5.3.4. 19-20 września. Tomaszów, ostatnia bitwa 503
5.4. Losy sztandarów 11. pp i 23. pal. 507
6. Będzińskie koszary w latach II wojny światowej i ich dalsze dzieje 508

Rozdział 7 Ryszard Kaczmarek
BĘDZIN PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ (1[zasłonięte]939-19) 511
1. Wrzesień 1939 roku 511
2. Niemiecka administracja cywilna i organizacje nazistowskie 513
3. Polityka narodowościowa i rasowa 518
4. Terror niemiecki 523
5. Sytuacja bytowa ludności 525
6. Polski ruch oporu 526
7. Wyzwolenie w 1945 roku 532

Rozdział 8
Aleksandra Namysło
ŻYDZI W OKRESIE OKUPACJI HITLEROWSKIEJ (1[zasłonięte]939-19) 535
1. Pierwsze dni okupacji 535
2. Polityka antyżydowska w pierwszym okresie okupacji
(do połowy 1941 roku) 536
3. Dzielnica żydowska 540
4. Rada Starszych 542
5. Praca przymusowa 545
6. Wysiedlenia 548
7. Getto 550
8. Likwidacja skupiska żydowskiego 552
9. Młodzieżowy ruch oporu 553
CZĘŚĆ TRZECIA
BĘDZIN W LATACH 1[zasłonięte]945-20 557

Rozdział 1
Kazimierz Miroszewski
BĘDZIN W POWOJENNEJ POLSCE.
ŻYCIE SPOŁECZNO-POLITYCZNE 559
1. W okresie walki o władzę (1[zasłonięte]945-19) 559
1.1. Wyzwolenie i postawa Armii Czerwonej . 559
1.2. Powstanie partii politycznych 560
1.3. Władze miasta i powiatu 566
1.4. Walka o władzę 570
1.5. Infrastruktura miasta 585
2. Okres stalinizmu 587
2.1. Życie społeczno-polityczne 587
2.2. Infrastruktura miasta 595
3. Czasy Gomułki 597
3.1. Życie społeczno-polityczne 597
3.2. Infrastruktura miasta 608
4. Dekada Gierka 609
4.1. Życie społeczno-polityczne 609
4.2. Infrastruktura miasta 613
5. Ostatnie lata w PRL 614
5.1. Życie społeczno-polityczne 614
5.2. Infrastruktura miasta 621

Rozdział 2 Mariusz Trąba
KOŚCIÓŁ KATOLICKI NA TERENIE MIASTA BĘDZINA (1[zasłonięte]945-20) 623
1. Rozwój organizacji kościelnej 623
2. Duszpasterstwo i życie religijne wiernych w okresie PRL 628
3. Będzin w diecezji sosnowieckiej 641

Rozdział 3
Aleksandra Namysło
MNIEJSZOŚCI WYZNANIOWE PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ 647
1. Żydzi 647
2. Świadkowie Jehowy 652
3. Inne wyznania nierzymskokatolickie 654

Rozdział 4
Anna Glimos-Nadgórska
SZKOLNICTWO I OŚWIATA (1[zasłonięte]945-20) 657
1. Przedszkola 658
2. Szkolnictwo podstawowe i gimnazja 659
3. Szkolnictwo specjalne 665
4. Szkolnictwo średnie ogólnokształcące i zawodowe 666
5. Działalność placówek oświatowo-wychowawczych 674
6. Będzińskie szkolnictwo wobec wyzwań końca XX i początku
XXI wieku 675
Rozdział 5 Sławomir Witek
ROZWÓJ SPORTU I REKREACJI. KLUBY, ORGANIZACJE,
OBIEKTY (1[zasłonięte]945-20) 677
1. Kontynuatorzy tradycji i nowe kluby lat powojennych 679
1.1. Będziński Klub Sportowy „Sarmacja" 679
1.2. Robotniczy Klub Sportowy (RKS) „Grodziec" 683
1.3. Szkoła Szybowcowa i Klub Sportowy „Budowlani" w Grodźcu 686
1.4. Klub Sportowy „Górnik" Wojkowice 686
1.5. Ludowy Zespół Sportowy 687
1.6. Międzyszkolny Klub Sportowy - sekcja piłki siatkowej kobiet .. 689
2. Rozkwit i różnorodność życia sportowego po roku 1989 689
2.1. Międzyszkolny Ośrodek Sportowy 690
2.2. Klub Sportowy „Wigor" 692
2.3. Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej
(TKKF) „Bumerang" 692
2.4. Międzyzakładowy Będziński Klub Sportowy (MBKS)
„Pogoń" Łagisza 693
2.5. TKKF „Orient" Będzin - Sekcja Taekwondo 693
2.6. Międzyszkolny Uczniowski Klub Sportowy „Ksawera" 693
2.7. Uczniowski Klub Sportowy „Ziemia Będzińska" 694
2.8. Klub Sportowy „Mega" Będzin 694
2.9. Miejski Klub Sportowy „MOS" Interpromex Będzin 694
2.10. Klub Jeździecki (KJ) „Amigo" Będzin 696
2.11. Uczniowski Klub Sportowy (UKS) „Skaut" 697
2.12. Uczniowski Klub Sportowy „Wyspiański". 697
3. Towarzystwa sportowo-rekreacyjne 697
3.1. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK) 698
3.2. Koła Polskiego Związku Wędkarskiego 699
3.3. Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej (TKKF) 700
3.4. Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (WOPR) 700
3.5. Klub Sportów Obronnych „Desant" 701
3.6. Będzińskie Towarzystwo Tenisowe (BTT) 701
3.7. Klub Trek „Yeti" . 702
3.8. Automobilklub (AK) „Zamkowy" 702

4. Rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej702

Rozdział 6 Miłosz Skrzypek
ŻYCIE KULTURALNE BĘDZINA W LATACH 1[zasłonięte]945-19/1[zasłonięte]990-20 707
1. Teatr Dormana708
2. Quid libris utilius atque dulcius? 714
3. Muzeum Zagłębia w Będzinie 716
4. Będzin muzyczny 719
5. O prestiż miasta (1[zasłonięte]989-20) 723
6. Spuścizna kulturalna będzińskich Żydów 727
Rozdział 7 Marek Barański
W OKRESIE TRANSFORMACJI I W III RZECZYPOSPOLITEJ
(1[zasłonięte]989-20) 729
1. Władze samorządowe miasta w procesie transformacji ustrojowej 729
2. Życie gospodarcze 732
2.1. Prywatyzacja kapitałowa i likwidacyjna oraz przekształcenia własnościowe 732
2.2. Proces modernizacji ważniejszych sektorów gospodarki 739
2.2.1. Modernizacja sektora energetycznego 739
2.2.2. Modernizacja sektora komunikacyjnego 741
2.3. Spółki prawa handlowego gminy i z udziałem gminy 742
2.4. Spółdzielcze podmioty gospodarcze 745
2.5. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i inne przedsiębiorstwa 747
3. Funkcjonowanie partii politycznych 753
4. Związki zawodowe 764
4.1. Branżowe związki zawodowe 764
4.2. Niezależne samorządne związki zawodowe pracowników przedsiębiorstw 770
4.3. Związki zawodowe inżynierów i techników. Sieć związków zawodowych „Kadra" 773
4.4. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność"..... 775
4.5. Związki zawodowe nawiązujące do tradycji sierpniowej Solidarności 784
5. Organizacje pozarządowe w lokalnym społeczeństwie obywatelskim 785
5.1. Organizacje i stowarzyszenia powstałe przed 1989 r. 785
5.2. Aktywność obywatelska w sferze kultury 790
5.3. Organizacje i stowarzyszenia działające na rzecz pomocy społecznej i opieki zdrowotnej 793
5.4. Organizacje charytatywne pomagające ludziom
i środowiskom nieprzystosowanym społecznie 796
5.5. Organizacje pozarządowe działające na rzecz edukacji obywatelskiej 798

ANEKS
Sławomir Brodziński
WŁADZE SAMORZĄDOWE MIASTA BĘDZINA 1[zasłonięte]990-20 803
Składy osobowe Rady Miejskiej i Komisji oraz Prezydenci
i Zarządy miasta 803

BIBLIOGRAFIA 815