Współcześnie Azja Centralna ponownie znalazła się w centrum światowej uwagi. Argumenty natury geopolitycznej oraz potencjał energetyczny regionu sprawiają, że na nowo rozgrywa się tam Wielka Gra (Great Game) z udziałem licznych aktorów. [...] Rywalizacja o wpływy w Azji Centralnej toczy się na poziomie regionalnym i międzynarodowym. Uczestniczą w niej zarówno państwa, jak i inni aktorzy w postaci korporacji międzynarodowych, ugrupowań religijnych, ruchów terrorystycznych, separatystycznych oraz ekstremistycznych.
Z punktu widzenia Chin prymat w odniesieniu do regionu Azji Centralnej zyskują zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa oraz współpracy gospodarczej, w tym również energetycznej. Podejmowanie współpracy ponadnarodowej w zakresie bezpieczeństwa połączone jest z koniecznością zapewnienia stabilności na obszarach przygranicznych Chin. To zagadnienie należy rozpatrywać pod kątem zabezpieczenia integralności terytorialnej samych Chin.
Ważne miejsce zajmują tu inicjatywy realizowane wspólnie z krajami regionu związane ze zwalczaniem terroryzmu, separatyzmu i ekstremizmu. [...] Chiny dostrzegają fakt, że rozszerzanie powiązań gospodarczych z krajami Azji Centralnej stwarza szansę na zdynamizowanie polityki rozwojowej oraz zmniejszenie ryzyka zaburzeń społecznych w zachodniej części kraju. [...] W kontekście współpracy gospodarczej Chin z krajami Azji Centralnej ważne miejsce zajmuje płaszczyzna energetyczna. Wytwarza się tu bowiem relacja symbiotyczna pomiędzy centralnoazjatyckimi producentami energii a chińskim konsumentem. Zabezpieczenie surowcowe pozwalające na utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego stanowi podstawę legitymizacji rządzącej partii komunistycznej. Współpraca na polu energetycznym z regionem Azji Centralnej służy ponadto częściowemu uniezależnieniu się od transportu surowców drogą morską.
Wybrane fragmenty z książki
Łukasz Gacek jest adiunktem w Instytucie Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania badawcze dotyczą współczesnych systemów politycznych, bezpieczeństwa i stosunków międzynarodowych w Azji Wschodniej. Jest autorem monografii Chińskie elity polityczne w XX wieku (Kraków 2009), Bezpieczeństwo energetyczne Chin. Aktywność państwowych przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych (Kraków 2012) oraz we współautorem wraz z Ewą Trojnar książki Pokojowe negocjacje czy twarda gra? Rozwój stosunków ponad Cieśniną Tajwańską (Kraków 2012), a także kilkudziesięciu artykułów naukowych.

SPIS TREŚCI
CZĘŚĆ PIERWSZA
Geopolityczny kontekst udziału Chin w wielkiej grze na obszarze Azji Centralnej 9
I. Historia kontaktów Chin z Azją Centralną 11
Początki Jedwabnego Szlaku 11
Intensywny rozwój relacji z Azją Centralną od czasów panowania dynastii Tang 14
Spadek znaczenia lądowych tras handlowych i podbój Azji Środkowej przez Rosję 16
II. Rola regionu Azji Centralnej we współczesnych stosunkach międzynarodowych 19
Luka analityczna 19
Problem analityczny / teoria 21
Rywalizacja o centralnoazjatyckie zasoby surowcowe 23
Złożone uwarunkowania społeczno-kulturowe 25
III. Chiński głód na energię 29
Bezpieczeństwo energetyczne 29
Polityka energetyczna Chin 32
Bilans energetyczny Chin 35
Pozyskiwanie surowców na rynkach zagranicznych 41
IV. Priorytety chińskiej polityki zagranicznej względem Azji Centralnej 47
Nowe realia geopolityczne 47
Problem bezpieczeństwa i stabilności w regionach zachodnich Chin 50
Możliwości pozyskiwania energii z Azji Centralnej 59
V. Rywalizacja z Rosją o wpływy w regionie 63
Azjatycki wymiar polityki rosyjskiej 63
Szanse rozwojowe rosyjskiego sektora energetycznego 68
Azjatyckie kierunki eksportu rosyjskich surowców 70
Chiny w polityce energetycznej Rosji 73
Rozbieżne interesy Chin i Rosji na obszarze Azji Centralnej 79
Rola Szanghajskiej Organizacji Współpracy w relacjach chińsko-rosyjskich 81
Kwestia Afganistanu i problematyka bezpieczeństwa w regionie Azji Centralnej z perspektywy Rosji 86
Kwestia przyszłości Afganistanu z chińskiej perspektywy 94
CZĘŚĆ DRUGA
Energetyczny wymiar zaangażowania Chin w Azji Centralnej 103
I. Kazachstan 105
Długoterminowa strategia rozwoju państwa 105
Potencjał energetyczny 109
Kazachstan potęgą na międzynarodowym rynku uranu 117
Kazachstan na rynku metali ziem rzadkich 119
Chiny w Kazachstanie 123
Nieprzychylny klimat inwestycyjny 127
Plany zrównoważenia wpływów Chin 130
II. Uzbekistan 135
Duży potencjał surowców energetycznych 135
Kooperacja międzynarodowa w sektorze naftowo-gazowym 140
Strategia energetyczna Chin wobec Uzbekistanu 143
III. Turkmenistan 147
Potencjał złóż gazu i ropy 147
Perspektywy wydobywcze 150
Plany dywersyfikacji eksportu turkmeńskiego gazu 153
Nowe otwarcie w relacjach Turkmenistanu z Chinami 161
IV. Tadżykistan 165
Skromny potencjał węglowodorowych zasobów mineralnych 165
Problem wody w Azji Centralnej 168
Perspektywy rozwoju sektora hydroenergetycznego w Tadżykistanie 173
Przerwy w dostawach energii z Uzbekistanu 176
Rosyjskie inwestycje w tadżycką hydroenergetykę 177
Tadżykistan w polityce energetycznej Chin 179
Konkurencja ze strony Indii 185
V. Kirgistan 187
Zasoby surowcowe i perspektywy rozwoju sektora hydroenergetycznego 187
Kontrowersje wokół kopalni złota w Kumtor 192
Interesy Rosji w Kirgistanie 197
Kirgistan w polityce energetycznej Chin 200
Niezadowolenie wobec rosnących wpływów Chin 202
Podsumowanie 207
Spis map 211
Spis tabel 211
Bibliografia 213
Dokumenty i raporty 213
Monografie 215
Periodyki 219
Artykuły prasowe 219
Dane statystyczne 231
Indeks osób 233
Indeks nazw geograficznych i etnicznych 239