Stefan Żeromski napisał tę powieść opierając się nawłasnych doświadczeniach z lat młodzieńczych.Opisuje w niej dzieciństwo i proces dorastaniaszlacheckiego syna, Marcina Borowicza, w rosyjskimsystemie edukacji. Tytuł powieści odnosi się dobezcelowych wysiłków zaborców rosyjskich mającychna celu zrusyfikowanie młodzieży polskiej..