Arkusz zwoju Tora na pergaminie

02-01-2015, 23:09
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Aktualna cena: 350 zł

Użytkownik bibliofil323

numer aukcji: 4928192504

Miejscowość @

Koniec: 02-01-2015 21:51:18

Arkusz żydowskiej Biblii, atrament na pergaminie, wym. 60 x 47, stan dobry.

Kliknij, aby zobaczyć duże zdjęcia

TuFotki.pl

Tora (hebr. תורה – wskazówka, pouczenie, wtórnie prawo) – pięć pierwszych ksiąg Biblii (stąd także Pięcioksiąg, Pentateuch), najważniejszy tekst objawiony judaizmu. Głównym tematem Tory jest Przymierze pomiędzy Bogiem a narodem Izraela za pośrednictwem Mojżesza zawarte podczas wędrówki z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej. Opis kształtowania się narodu i kultu za czasów Mojżesza poprzedzony jest znajdującymi się w Księdze Rodzaju opowieściami o prapoczątkach ludzkości (od Stworzenia do Potopu i Wieży Babel) oraz pradziejach Izraela (dzieje Patriarchów: Abrahama, Izaaka oraz Jakuba i jego synów). W szerszym znaczeniu – cała Biblia hebrajska (Tora pisana, Tanach)[potrzebne źródło] oraz tradycja teologiczno-prawna judaizmu (Tora ustna). Znaczenie słowa Pierwotnie słowo tora oznaczało jednostkową przestrogę lub pouczenie ojca (Prz 1,8; 4,3n i in.[1]) lub kapłana (Ag 2,11nn[2]). Z czasem nabrało ono znaczenia ogólnego, które obejmuje wszystkie przepisy, a ostatecznie odniesione zostało do kompleksu pięciu ksiąg przypisywanych Mojżeszowi[3]. Obecny podział Tory wynika prawdopodobnie ze względów praktycznych – ponieważ zwój pozostawał poręczny jedynie do pewnej objętości, konieczny był podział większego dzieła na mniejsze jednostki. Podział na pięć ksiąg musiał nastąpić stosunkowo wcześnie, gdyż występuje już w przekładzie z III wieku, Septuagincie[3]. W skład Tory wchodzą (kursywą transkrypcja nazwy hebrajskiej, w nawiasach chrześcijańskie nazwy polska i łacińska): 1. בראשית – Bereszit (tłum. „Na początku"; pl. Księga Rodzaju łac. Genesis) 2.שמות – Szemot (tłum. „Imiona"; pl. Księga Wyjścia; łac. Exodus) 3. ויקרא – Wajikra (tłum. „I zawołał"; pl. Księga Kapłańska; łac. Leviticus) 4. במדבר – Bemidbar (tłum. „Na pustyni"; pl. Księga Liczb; łac. Numeri) 5. דברים – Dwarim (tłum. „Słowa"; pl. Księga Powtórzonego Prawa; łac. Deuteronomium) Nazwy hebrajskie stanowią pierwsze słowa danej księgi, nazwy grecko-łacińskie nawiązują do ich kluczowych wydarzeń lub ogólnej treści[4]. Tradycja żydowska i chrześcijańska widziała w Mojżeszu autora Pięcioksięgu. Stary Testament przypisuje Mojżeszowi autorstwo określonych ustaw (Wj 24,4; 34,27n[5]) czy też Księgi Powtórzonego Prawa (Pwt 31.9.22nn[6]). W sposób wyraźny autorstwo całej Tory przypisywane jest Mojżeszowi w I wieku n.e. przez Filona i Józefa Flawiusza. Nowy Testament nazywa Torę imieniem „Mojżesz”, cytuje z „księgi Mojżesza” (Mk 12,26 i in.[7]) i stwierdza, że Prawo zostało nadane przez Mojżesza (J 1,17[8])[9]. Za pierwszego egzegetę, który zakwestionował autorstwo Mojżeszowe, uznaje się żydowskiego uczonego Abena Ezrę. W XVI i XVII wieku zastrzeżenia co do Mojżeszowego autorstwa wysuwali A. Karlstadt, a zwłaszcza T. Hobbes, I. de la Peyrère, B. Spinoza i R. Simon[9][10]. Spory co do Mojżeszowego autorstwa ciągnęły się generalnie do XVIII wieku[11], jednak także dzisiaj jest ono uznawane przez wielu[12]. W XVIII i XIX w. egzegeza biblijna wypracowała trzy klasyczne modele powstania Pięcioksięgu[13]. W 1711 roku H.B. Witter zauważył odmienność imion Boga („JHWH” i „Elohim”) w Rdz 1–2, wyciągając z tego wniosek, że Rozdział I stanowi oddzielne źródło. Jego tezy pozostały niezauważone. W 1753 roku Jean Astruc twierdził, uwzględniając imiona Boże, dublety treściowe, różnice językowe i różne wyobrażenia, że autor korzystał w Księdze Rodzaju z dwóch źródeł głównych i dziesięciu pobocznych[11][14]. Zarówno Witter, jak i Astruc, mieli na myśli źródła dostępne Mojżeszowi. Mojżeszowe autorstwo odrzucił J. G. Eichhorn, który wyróżnił w Pięcioksięgu dwa źródła główne (jahwistyczne i elohistyczne) oraz wiele pobocznych. C.D. Ilgen wyróżnił 17 źródeł przyporządkowanych trzem pisarzom, z których dwóch używało imienia Elohim, natomiast trzeci JHWH. Zasugerował też niezależność Księgi Powtórzonego Prawa od reszty Pięcioksięgu[11][15]. Inną koncepcję zaproponował A. Geddes, a przychylili się do niej J.S. Vater. Według tej koncepcji Pięcioksiąg powstał z połączenia wielu małych jednostek narracyjnych. Sugerowano też, że w etapie pośrednim te fragmenty, dotyczące pojedynczych tematów lub postaci, połączono w większe bloki lub cykle narracyjne (stąd też inne nazwy: hipoteza cykli narracyjnych, model bloków). Koncepcja ta nie wyjaśnia podziału podłużnego Pięcioksięgu[16][17]. Według koncepcji uzupełnień podstawowy tekst elohistyczny, rozciągający się przez cały Pięcioksiąg, rozszerzano o liczne dodatki używające imienia Jahwe, rzadziej Elohim. Zwolennikami takiej koncepcji byli m.in. W.M.L. de Wette, H.G.A. Ewald, F. Bleek, F. Delitzsch[18][19]. Dla sformułowania nowej koncepcji powstania Pięcioksięgu decydujące okazały się dwa spostrzeżenia. W 1805 roku W.M.L. de Wette uznał rdzeń Księgi Powtórzonego Prawa za niezależne źródło i powiązał je z reformą króla Jozjasza z 622 r. p.n.e. W 1866 roku Julius Wellhausen, uwzględniając wyniki badań E. Reußa, K.H. Grafa i A. Kuenena, uznał dokument używający imienia Elohim, dotąd uważany za podstawowy, za najmłodszy, powstały w okresie niewoli babilońskiej dokument kapłański (P). Uwzględniając inne księgi Starego Testamentu uznano, że główną część przepisów kultowych przynależnych do tego źródła należy datować już na okres po profetyzmie klasycznym. Nowa koncepcja uzyskała zdecydowaną dominację ok. 1880 roku. Aż do lat 70. XX wieku krytyka literacka sprowadzała się do korekty i rozwinięcia koncepcji Wellhausena[20][21].