AMONIT

wiek: Kreda dolna

lokalizacja: Mahajanga, Madagaskar

wymiary: ok 121 x 96 x 30 mm

Przedmiotem aukcji jest amonit sprzed ok 110 mln lat. Muszla została przecięta i wypolerowana dzięki czemu znakomicie jest widoczna budowa wewnętrzna muszli. Wspaniały okaz dydaktyczny.

Amonity to podgromada wymarłych głowonogów, przeważnie o symetrycznej, płaskospiralnej skorupie. Nieliczne rodzaje miały nietypowe kształty, np. prostej muszli, spirali zwiniętej w pionie, spirali o niestykających się skrętach. Formy te, zwane heteromorfami, występowały głównie na początku rozwoju amonitowatych (wczesny i środkowy dewon) oraz u schyłku ich istnienia - w kredzie. Amonity stanowią ważne skamieniałości przewodnie, pozwalające określić wiek skał osadowych, w których są spotykane. Muszla amonitów zbudowana była z aragonitu i dzieli się na dwie części: dużą, przyujściową komorę mieszkalną oraz fragmokon złożony z szeregu niewielkich komór wypełnionych gazem. Komory te powstawały przez całe życie osobnika, dzięki temu że amonitowaty rosnąc powiększał i dobudowywał od strony ujścia komorę mieszkalną, przesuwając się w kierunku ujścia, a pustą przestrzeń z tyłu oddzielał aragonitową. Komora mieszkalna była połączona z fragmokonem rurkowatą tkanką zwaną syfonem, która przechodziła przez wszystkie komory aż do komory embrionalnej. W ujściu muszli amonitowatych znajdowały się kalcytowe płytki artychy i anaptychy pełniące funkcję dolnej szczęki, a u niektórych rodzajów dodatkowo także wieczka zamykającego wejście do muszli. Przegrody międzykomorowe w trakcie ewolucji amonitowatych miały tendencję do coraz większego pofałdowania. Linia kontaktu przegrody z wewnętrzną ścianą muszli jest zwana linią lobową. Część muszli amonitowatych była gładka, jednak większość posiadała żebra przebiegające w poprzek skrętu oraz guzki na bocznej stronie skrętu. U nielicznych rodzajów guzki te przekształcały się w pokaźne kolce.

Największe znane amonity pochodzą z kredy i osiągały 2 m średnicy. Ponieważ te okazy zachowały się z ułamaną komorą mieszkalną, to szacuje się, że ich rzeczywista średnica mogła sięgać około 2,5 m. Jednak większość dorosłych amonitowatych miała kilka, kilkanaście centymetrów średnicy. U niektórych rodzajów udokumentowano dużą różnicę wielkości muszli między płciami. Przyjmuje się, że większe były samice, gdyż potrzebowały przestrzeni do rozwoju jaj.

Amonitowate były mięsożercami, odżywiającymi się wszystkimi wolno poruszającymi się bezkręgowcami, w tym także innymi amonitowatymi. Przynajmniej niektóre, takie jak Baculites, żywiły się planktonem. Same amonity padały zaś ofiarami wielkich morskich gadów, głównie pliozaurów i ichtiozaurów. Żyły wyłącznie w morzach, w większości w wodach otwartych. Na temat ich aktywności pływackiej trwa wciąż dyskusja. Przeważnie przyjmuje się, że większość amonitowatych aktywnie, choć niezbyt szybko pływała, nieliczne rodzaje o bardzo wysmukłej muszli posądzane są o zdolność do szybkiego ruchu, natomiast heteromorfy uważane są za zwierzęta planktoniczne żyjące przy dnie.

Zdecydowana większość amonitów wyginęła w czasie wielkiego wymierania na granicy kreda/paleogen w wyniku katastrofalnych zmian środowiska wywołanych przypuszczalnie upadkiem meteorytu. Kilka gatunków żyjących w Europie na początku paleogenu opisano w 2005 roku, były to jednak prawdopodobnie lokalne populacje, które tylko chwilowo zdołały przetrwać katastrofę kredową.