Wydawca: Polskie Radio PRCD 1069-70

Rok wydania: 2007

           EDWARD CIUKSZA

Edward Ciuksza - Nagrania radiowe z lat 1[zasłonięte]955-19 to wyjątkowa perełka fonograficzna w postaci dwupłytowego albumu z radosnymi utworami nagranymi przez Łódzką Orkiestrę Mandolinistów pod dyrekcją Edwarda Ciukszy. Z siedmiu tysięcy nagrań, zachowanych w archiwum łódzkiej rozgłośni, na początek wybrano 36 utworów instrumentalnych.
Edward Ciuksza - dzieciństwo spędził w małym ukraińskim miasteczku Podstępna. W 1921 roku rodzina Ciuszków przeniosła się do Wilna i tu 17-letni wówczas Edward na tyłach piekarni założył Towarzystwo Mandolinowe „Kaskada”. Była to w pełni amatorska orkiestra, a jedynym jej członkiem utrzymującym się z muzykowania był Bronisław Hajn - gitarzysta grający wieczorami w restauracji „U Żorża”, gdzie podawano ponoć najlepsze kołduny. Sam Ciuksza rozpoczął studia notarialne i faktycznie do 1952 wykonywanie tego zawodu było podstawą jego utrzymania.
"Kaskada" rozpoczęła współpracę z Radiem Wilno już w 1928 roku, a pan Edward, jako urodzony gawędziarz, prowadził stałą pozycję programową - Wieczorynkę. Trudny, wojenny okres mandoliniści „Kaskady” w większości szczęśliwie przetrwali i kiedy w 1944 do ich miasta wkroczyły wojska radzieckie, znowu byli w Radiu. 14 lutego 1945 wykonali swój jubileuszowy tysięczny koncert antenowy. 16 kwietnia tegoż roku odbył się ich 1029 wileński koncert, tym razem pożegnalny. W ramach akcji repatriacyjnej cała orkiestra wraz ze swym kierownikiem musiała wyjechać do Polski.
Członkowie orkiestry wsiedli do pociągu jadącego do Krakowa. 23 albo 24 kwietnia 1945 pociąg dotarł na stację Łódź Kaliska. Wagon odstawiono na bocznicę, a państwo Jadwiga i Edward Ciukszowie wyszli na peron rozprostować nogi. Tu spotkali znajomego pianistę Stanisława Szpinalskiego, jednego z przedwojennych kierowników wileńskiego konserwatorium. Szpinalski w tym czasie współpracował z łódzką rozgłośnią i to on zasugerował Ciukszom osiedlenie się w Łodzi. Dalej już nie pojechali i jeszcze tego samego dnia członkowie orkiestry zamieszkali w opuszczonym przez wojsko baraku w Tuszynie Lesie - miejscowości oddalonej o dwie godziny jazdy tramwajem od Łodzi.
Swój pierwszy koncert w łódzkim Radiu zagrali już 1 maja 1945 na uroczystości otwarcia nowego studia Polskiego Radia przy al. Tadeusza Kościuszki 40. Wystąpili po wstępnym felietonie czytanym przez Aleksandra Zelwerowicza. Za datę przełomową w działalności Orkiestry można uznać 20 października 1949 roku -wtedy po raz pierwszy wystąpiła jako Łódzka Orkiestra Mandolinistów pod dyrekcją Edwarda Ciukszy. Zespołem w pełni zawodowym stała się jednak dopiero 1 stycznia 1950, kiedy to muzycy podpisali z Polskim Radiem umowy o pracę.  Zespół działał nieprzerwanie w łódzkiej rozgłośni do 1971, mimo że kilkakrotnie zawisło nad nim widmo rozwiązania (w kwietniu 1954 muzycy stracili nawet etaty i odzyskali je dopiero w styczniu 1957).
To, że orkiestra tak długo zachowała swą popularność, zawdzięcza z pewnością poszukiwaniu przez Edwarda Ciukszę nowych możliwości brzmieniowych i repertuarowych. Instrumentarium orkiestry wzbogacone zostało o akordeon, celestę, ksylofon, wibrafon, cytrę, gitarę hawajską, gitarę elektryczną, a nawet protoplastę syntezatorów - elektronium.
A propos ksylofonu i wibrafonu. Grająca na nich Zofia Pychyńska była pierwszym „rodzynkiem” w tym typowo męskim zespole. Dopiero później pojawiła się grająca na cytrze Wanda Torzówna.
A repertuar…  Oprócz muzyki polskiej Orkiestra wykonywała utwory rosyjskie, włoskie, hiszpańskie, melodie hawajskie, arie operetkowe, a nawet transkrypcje muzyki poważnej.
O tym, że Orkiestra i dyrygent pragnęli dotrzeć ze swoją sztuką do najszerszego grona słuchaczy, świadczy choćby fakt, iż z członków orkiestry Edward Ciuksza utworzył Zespół Domrowy Muzyki Dawnej, wykonujący utwory polskich mistrzów. Z orkiestrą nagrywały także późniejsze divy  scen operowych (Teresa Żylis-Gara; Krystyna Nyc-Wronko …),jak i popularni piosenkarze (Rena Rolska, Tadeusz Woźniakowski, Zofia i Zbigniew Framerowie…).Łódzka Orkiestra Mandolinistów „przeżyła” swego twórcę zaledwie o rok.
Edward Ciuksza zmarł 21 lutego 1970, a orkiestra została rozwiązana w 1971.
 Ryszard Jeż