Inż. STANISŁAW SZCZEPANOWSKI

 

WIDOKI I DROGI

ROZWOJU GOSPODARCZEGO ZIEM POLSKI.



WYDAWNICTWO : NOWE DROGI.

MYŚLI KU UTRWALENIU RZECZYPOSPOLITEJ


NAKŁADEM WŁASNYM

LWÓW 1919


Copyright to Stanisław Szczepanowski, engineer Borysław.
Lwów Poland 1919 may.


PAMIĘCI DZIAŁALNOŚCI OJCA
PRACĘ TĘ POŚWIĘCA

AUTOR


Stron VIII + 88, przypisy, tabele, twarda oprawa introligatorska,
format ok. 20 cm x 14,5 cm


PRZEDMOWA

Z zamętu i chaosu wyłonić się ma obecnie nowa Polska.
Wypadki i dążenia jednak idą zanadto po linii bezwładności idą zanadto po torach
życia z czasów niewoli, z czasów podziałów. W dążeniach zjednoczenia narodowego
i politycznego uświado­miliśmy już sobie przeważnie do czego dążymy, natomiast
struktura i budowa wewnętrzna i gospodarcza społeczeństwa zanadto zdana jest
na przypadek i dorywcze załatwienia.

Robimy wrażenie ludzi na których zawaliły się ściany więzienia stuletniego i którzy przysypani
warstwą gruzów mozolnie i bezładnie starają się z nich wygrzebać a jeszcze nie zdążyli ogarnąć
wzrokiem i świadomością tego, co ich otacza poza miejscem gdzie były mury niewoli.
W czynach też wielu zachowuje się jak ptak więziony poza oknem, który tyle razy stłukł sobie głowę
o szybę, że już po otwarciu okna nie leci w tę stronę.

Tymczasem czas nagli. Jeżeli świadomie i energicznie nie weźmiemy się do przebudowy gospodarczej
i społecznej to czeka nas nieuchronna katastrofa. Zarówno katastrofa wewnętrzna konfliktów społecznych,
jak i katastrofa zewnętrzna gospodarczej u obcych niewoli.

Sprawa rozwoju ekonomicznego ziem polskich jest tematem nadzwyczaj obszernym i gdyby się chciało
omówić ją wyczerpu­jąco należałoby opracować wielotomową encyklopedyą lub lepiej może szereg dzieł
ujmujących systematycznie w zastosowaniu do naszych stosunków i warunków z uwzględnieniem
rozwoju historycznego:
1. nauki podstawowe, jak geografia (przyrodnicza, komunikacyjna, handlowa), geologia, botanika, klimatologia i t.p. ziem polskich,
2. różne formy produkcyi, jak rolnictwo. górnictwo, rzemiosło, przemysł,
3. stosunki społeczne, administracyjne, handlowe, polityczne a niemniej :
4. wszelkie działy technologii i
5. nauki komercyalne.

Stworzenie takiej doborowej biblioteki jest zadaniem pierwszorzędnej doniosłości i naglącą potrzebą,
może być jednak dokonane jedynie pracą zbiorową i nie odrazu. Takie dopiero dzieło zbiorowe może być
źródłowo opracowanem i gruntownem.

Praca, którą obecnie czytelnikom do rąk oddaję niema pretensyi do gruntownego opracowania, , tem mniej
do wyczerpania tematu. To nie jest praca teoretyczna ekonomisty pisana dla szukających wykształcenia ekonomicznego,
są to raczej uwagi czło­wieka czynu, praktyka, którego wojna chwilowo oderwała od bez­pośredniego warsztatu pracy
i ciągłego zajęcia i dała przez to czas by przenieść na papier obserwacje i refleksye zebrane w życiu praktycznem
tak w kraju jak i zagranicą. Są to doświadcze­nia nabyte podczas lat oddanych studyom i samodzielnej pracy przemysłowej,
przez prowadzenie robót i przedsiębiorstw wła­snych, a niemniej przez udział w rozlicznych przedsiębiorstwach
kooperatywnych i spółkowych oraz przez korzystanie z cudzych doświadczeń na które się patrzyło.

Wykazu literatury z której korzystałem nie podaję, ani po­dać nie mógłbym, musiałbym chyba wymieniać książki,
broszury, pisma i t.d. polskie, angielskie, amerykańskie, francuskie, niemieckie i inne, które w ciągu lat
miałem w ręku, co jest oczywiście niemożliwem. Zaznaczę chyba, że zasadniczy impuls kierujący myśl
ku tym zagadnieniom i zasadniczy sposób ich ujmowania, mają swe źródło we wpływie osobistym,
a tez w pismach i pracach mego Ojca.

Zasadniczą podstawą tych myśli, refleksyi i opracowań było, aby niezależnie od zmiennych kierunków powiewów
politycznych i pochodów wojennych, dotrzeć do twardego gruntu konkretnych podstaw przyszłego życia
naszego narodu w dziedzinie gospodarczej. Zarys tej pracy w myśli powstał z końcem r. 1914 i z po­czątkiem 1915,
gdy szła ku zachodowi fala zdało się niepowstrzymana. Pierwszą dyspozycyę przeniosłem na papier
współpracując w opracowywaniu programu cyklu wykładów w Zakopanem p. t .„Potrzeby i Zagadnienia gospodarcze",
wczesnym latem r. 1915.
Dla tego cyklu wykładów (kierowanego przez prof. F. Bujaka, któremu zawdzięczam niejedną cenną uwagę),
zdążyłem opracować tematy objęte rozdziałami I., II., III., IV., i V. tej pracy, niemal przy akompaniamencie huku armat
towarzyszącego po­chodowi na wschód od Gorlic i Tarnowa, na Przemyśl, Lwów i Warszawę.
Rozdziały odnośne i w obecnem opracowaniu zachowały nieco odczytowego charakteru.
Powrócić do dalszego spokojnego opracowania tych tematów zdążyłem dopiero w marcu 1916, gdy już resonował
daleki grzmot wzbierającej powrotnej fali od wschodu. Wtedy opraco­wałem rozdziały VI. do X. i częściowo rozdział
o komunikacyach. Wykończyłem rozdział ten dopiero gdy latem 1918 w potężnej ofenzywie pruskiej na Paryż i Calais
widziałem potępieńcze drgawki cesarstwa Hohenzollernów i gdy oczekiwałem że wnet praca ta stanie się aktualną ...
dla wolnej Polski.

Rozdział ostatni o „Nowych wartościach" powstał w listo­padzie i grudniu 1918 na polskim wreszcie podkarpackim froncie ;
zakończenie zaś jego we Lwowie w marcu i kwietniu b. r., gdy rytm marszu oddziałów z Poznania, Warszawy i Lwowa
idących walczyć wreszcie pod własnym sztandarem, wreszcie o własną sprawę, uświadamiał nam, że to już nie sen,
lecz rzeczywistość, pełna trudu i odpowiedzialności twarda rzeczywistość.

Posiew nowego życia na ziemiach naszych trudnym będzie i ciężkim, szczególnie, że często niedoświadczonym
przyjdzie go wykonywać i zanim bujnie ono rosnąć pocznie, niejedno przyjdzie zapłacić „frycowe".
Dużo tego oszczędzić może korzystanie z do­świadczeń, za które inni płacili i stosowanie od początku właciwych metod,
zarówno przez społeczeństwo jak i przez jednostki.

Jeżeli ta książka choćby niewielu czytelników zachęci do czynu, jezeli choćby nielicznym ułatwi realne ujęcie tych
zagadnień i ich pomyślne rozwikłanie, jeżeli choć trochę pogłębi zrozumienie tych spraw przez społeczeństwo
i przyczyni się do celowego prowadzenia gospodarczej inicyatywy i polityki,
to cel zamierzony będzie osiągnięty.

Lwów, 3 maja 1919.

AUTOR


TREŚĆ :

I. FAKTY I KONTURY

Wojenne „dziś" i myśl o przeszłości. — Niezbędność „pod­stawy gospodarczej". — Zniknięcie kordonów.
— Gospodar­cze działanie kordonów. — Gospodarcze następstwa ich znie­sienia. — Gospodarcze stosunki zewnętrzne.
— Stosunki światowe „in statu nascendi". — Będzie miejsce dla nas pod słońcem.

II. STRUKTURA WEWNĘTRZNA

Konieczność przetworzenia. — Anemia Galicyi. — Czy błę­dne koło? — Drogi przemiany. — Usunięcie nieproduktywności.
— Społeczeństwo organizacyą współpracownictwa. — Kooperatywa a samoistna wytwórczość i handel.
— W Po­znańskiem zdrowe drogi. — Moralna siła twórcza. — Budowa zrębów przyszłego bytu.
— Niewiara nie na miejscu. — Hasło!

III. CZYNNIKI I DROGI ROZWOJU

Podstawy materyalne, dziedziny podstawowych wiadomości.

IV. SUROWCE

Podział. — Surowce i materyały budowlane. — Węgiel. — Górnictwo. —  Polscy górnicy. — Sól, potas, nafta
— Wiertnictwo. — Podstawowym warunkiem komunikacya — Geologiczna ewidencya. — Drzewo.

V. WYMIANA PRODUKTÓW I TOWARÓW

Nadanie kierunku rozwojowi. — Handel zagraniczny Nie­miec. — Tabela sumaryczna. — Analiza. — Kalkulacya
importu żywności i surowców. — Niskie ceny. — Eksport. — Ceny i zarobki. — Kalkulacye cen. — 4 1/2 miliarda
rocznego zarobku Niemiec!

VI. DROGI NASZEGO ROZWOJU PRZEMYSŁOWEGO

Wartość naszej wytwórczości rolniczej. — Miliardy. — Współżycie gospodarcze narodów. — Rentowne i stosowne
działy przemysłu. — Przemysł włóknisty. — Konfekcya. — Przemysł skórniczy. — Szewstwo. — Okres odbudowy.
— Przemysł drzewny i żelazny, maszynowy. — Specyalizacya stopniowa. — Stadya rozwoju. — Półfabrykaty.
— Papier i wyroby papierowe. — Zabawki. — Przemysł ludowy czy możliwy i jak? — Typy, katalogi.
— Róg, szczecina, celuloid. — Instrumenty muzyczne. — Przemysł chemiczny. — Przemysł budowlany.
— Przemysł rolniczy, przetwórczy.

VII. ENERGIA TERMICZNA I MOTORYCZNA

Wprzęgnięcie sił przyrody. — Maszyna parowa. — Drogi rozwoju. — Wydajność energii silnicy parowej.
— Para, elektryczność. — Centralizacya. — Decentralizacya. — Wydajność energii motorów benzynowych i ropnych.
— Rozwój energii motorycznej i produkcyi Ameryki. — Energia motoryczna w rolnictwie Ameryki.
— Wpływ komunikacyi i frachtów. — Energia produktów naftowych. — Gazy ziemne (naftowe) w Galicyi.
— Gazy ziemne w Ameryce. — Siły wodne światowe. — Kalkulacya sił wodnych Galicyi. — Stan sił wodnych
w Galicyi. — Porównawcza kalkulacya silnic parowych, gazowych, benzynowych i ropnych. — Elektryczna centrala
okręgowa w Sierszy. — Drogi rozwoju.

VIII. ORGANIZACYA I TYPY WYTWÓRCZOŚCI

Przedsiębiorstwa „bezinteresowne". — Zysk indywidualny, kapitał społeczeństwa. — Pojęcia przeżyte i nowoczesne.
— Podstawy zdrowego przedsiębiorstwa: kalkulacya, ludzie, organizacya wewnętrzna, praca umysłowa, ewidencya.
— Kierownicy. — Forma przedsiębiorstwa. — Finanse. — Stosunki z administracyą publiczną. — Roboty
i dostawy publiczne, oferty. — Ustawodawstwo socyalne bez biurokracyi. — Typy i rozmiary przedsiębiorstw.
— Przedsiębiorstwo średnich rozmiarów podstawą rozwoju. — Przedsiębiorstwa wielkie. — Swoi i obcy.
— Drobny przemysł. — Oparcie o półfabrykaty. — Przedsiębiorstwa rosnące, społeczeństwo rosnące.
— Wyrobienie kultury przemysłowej. — Gospodarka włascicieli i gospodarka funkcyonaryuszy. — Liczne spółki.

IX. KAPITAŁ I PIENIĄDZ

Inwestycya podstawą rozwoju. — Oszczedność własna a kredyt. — Procent. — Amortyzacya. — Konserwacya.
— Kalkulacya inwestycyi. — Przykłady. — Inwestycye nieracyonalne. — Inwestycye z zagranicy i tempo rozwoju.
— Fundusz obrotowy. — Decyduje technika finansowa. — Pieniądz, czek. clearing. — Kapitał martwy, haracz
banknotowy. — Stopa procentowa a kalkulacya. — Stosunki kredytowe. — Weksel walutą obiegową.
— Utajona potęga procentu.

X. LUDZIE

Element twórczy. — Pionierzy u nas. —  „Daleki wschód". — Kategorye pracowników. — Kursy uzupełniające
przemysłowe i handlowe. — Samouctwo, podręczniki popularne. — Wyższe studya a samouctwo. — Amerykańskie
poglądy. — Reforma systemu edukacyjnego. — Usunąć system „certyfikatystów". — Zdrowe warunki. — Stworzenie
warunków pełnego życia. — Człowiek niezależny. — Szeroki oddech.

XI. KOMUNIKACYE

Drogi podstawą potęgi Rzymu. — Bezdroża w historyi Polski. — Czasy sejmu czteroletniego. — Jednolity plan
- ie fragmenty. — Sieć komunikacyi w Polsce wadliwa. — Obce potrzeby decydowały. — Główna arterya Wisły dla
kolei żelaznej. — Sieć dróg i gościńców. — Samochody. — Przykład Ameryki. — Kanał Erie. — Przykłady u nas.
— Punkt wyjścia dla odrodzenia. — Kapitał zagraniczny dla budowy. — Zdrowe tętno życia całego kraju.
— Koleje a drogi wodne. — Światowe cyfry kolejowe. — Konieczność i korzyść jednolitej gospodarki wodnej.

XII. LIKWIDACYA STOSUNKÓW WOJENNYCH

Uprzątnąć rumowisko! — Poznańskie-Kongresówka-Galicya. — Powrót do stosunków austryackich?
— Widmo katastrofy. — Własna waluta. — Rubel, marka, korona. — Komu dać pieniądze?
— Kapitał nie panem lecz sługą.

TABELE

I. Handel zagraniczny Niemiec
II. Kalkulacya importu (ceny)
III. Kalkulacya eksportu (ceny)
IV. Kalkulacya eksportu metalowego (ceny)
V. Koszt instal. i ruchu silnic 100 H. P. na wschodniem Podkarpaciu
VI. Koszt instal. i ruchu silnic 100 H. P. w zagłębiu węglowem
VII. Koszt instal. i ruchu silnic 10 H. P. na wschodniem Podkarpaciu
VIII. Koszt instal. i ruchu silnic 10 H. P. w zagłębiu węglowem
IX. Koszt instal. i ruchu silnic 500 H. P.
X. Przeciętne stopy dyskontowe
XI. Przyrost kapitału na procent składany
XII. Statystyka światowa kolei i ruchu


[ Stanisław Wiktor Szczepanowski (1882—1961), inżynier mechanik, konstruktor i prze­mysłowiec naftowy, publicysta.
Urodził się 27 VII 1882 r. w Słobodzie Rungurskiej (pow. Kołomyja).
Był synem Stanisława Antoniego Szczepanowskiego.
Uczył się w Szkole Realnej we Lwowie. Od r. 1899 publikował pod pseud. Ziemowit
w czaso­pismach dla młodzieży o orientacjach socjalistycz­nej („Promień") i narodowej („Teka").
Po zdaniu matury z odznaczeniem w r. 1899 praktykował pod kierunkiem brata ciotecznego,
Wacława Wolskie­go, w kopalni ropy naftowej w Schodnicy pod Borysławiem.
Podjął studia na Wydziale Maszynowym Politechniki (Technische Hochschule) w Darmstadt.
Działał tam w polskim stowarzyszeniu akademickim «Lechicya». Był m.in. prezesem,
a w 1904 r. był równocześ­nie prezesem Zjednoczenia Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej Zagranicą.
W Związku Młodzieży Pol­skiej «Zet» pełnił funkcję kierownika Okręgu Za­granicznego oraz członka Centralizacji.
Po otrzy­maniu dyplomu inżyniera mechanika pracował w latach 1905—6 kolejno jako konstruktor,
kierownik warsztatu i kierownik kopalni w firmie brata ciotecznego «W. Wolski i Sp.» w Borysławiu.
W r. 1907 założył w Borysławiu przedsiębiorstwo techniczno-handlowe, które m.in. budowało zbior­niki
ziemne na ropę. Następnie zorganizował przed­siębiorstwo do wierceń ropy naftowej, które pro­wadziło
działalność w kopalniach pow. drohobyckiego (Borysław, Tustanowice i Wolanka).

Od 1 VI 1908 redagował wydawany przez Związek Polskich Techników Wiertniczych i Naftowych w Borysła­wiu
„Przegląd Techniczny Naftowy". W r. 1905 wstąpił do tajnej Ligi Narodowej i w r. 1906 był delegatem
na zjazd jej Rady Głównej w Warszawie. Należał do założy­cieli powstałych w r. 1908
«Drużyn Bartoszowych» i został członkiem ich Rady Nadzorczej.
Publikował w drużyniackim miesięczniku „Dzwon", wydawanym we Lwowie w latach 1911—14.
Współpra­cował też z lwowską prasą o orientacji narodowo-demokratycznej: dziennikiem „Słowo Polskie"
i dwu­tygodnikiem „Rzeczpospolita". Był członkiem za­łożycielem powstałego w r. 1907
Karpackiego Towarzystwa Narciarzy i wraz z kuzynem Tadeuszem Smoluchowskim dokonał
kilku pierwszych wejść narciar­skich na szczyty Karpat Wschodnich.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej Stanisław Wiktor Szczepanowski wstąpił w sierpniu 1914 do Legionu Wschodniego.
Po jego rozwiązaniu został wcielony do ar­mii austriackiej. Po 1915 r. walczył na froncie wło­skim.
W 1918 r. otrzymał urlop, przyjechał do Ga­licji i włączył się w działalność Polskich Kadr Woj­skowych,
tworzonych przez Czesława Mączyńskiego. W listopadzie 1918 r. uczestniczył w obronie Lwo­wa.
W 1919 r. był we Lwowie komendantem kwa­tery przy misji państw koalicyjnych (delegacje Fran­cji, Włoch i USA).
Na rozkaz ministra spraw woj­skowych gen. Józefa Leśniewskiego zorganizował komendy naftowe
w Borysławiu i Krośnie z za­daniem uregulowania stosunków prawnych przed­siębiorstw niemieckich.
Własnym nakładem opubli­kował we Lwowie „Widoki i drogi rozwoju gos­podarczego ziem Polski" oraz
inne prace. Po zakończeniu działalności w komendach nafto­wych wrócił do pracy w kopalnictwie.
Był człon­kiem założycielem oraz prezesem Rady Nadzorczej, powstałego w r. 1921
Związku Polskich Przemy­słowców Naftowych. Jako delegat Krajowego Towarzystwa Naftowego wchodził
w latach 1921—26 w skład Państwowej Rady Naftowej. Równocześnie był w latach 1922—24 członkiem
Rady Zarządzającej Państw. Rafinerii Olejów Mineralnych «Polmin».
Był autorem licznych urządzeń i kon­strukcji ułatwiających eksploatację ropy naftowej;
część z nich opatentował w Polsce i Wielkiej Bry­tanii, m.in. tłok do wydobywania ropy z szybów naf­towych (1925)
oraz aparaturę do rozdzielania mie­szanin i par na frakcje o różnej masie cząsteczko­wej (1926).
Pod pseud. Wiktor Prus opublikował w r. 1937 książkę „Zet" i Zjednoczenie, wielka taj­na organizacja
młodzieży polskiej (1886—1914). W warszawskim dzienniku „ABC" ogłosił w latach 1937—38 serię artykułów
o ochronie «polskiego arsenału naftowego», przyczyniając się do wy­cofania projektu nowej ustawy górniczo-naftowej,
wniesionego już do Sejmu. W latach 1938—39 pełnił funkcję wiceprezesa Związku Polskich Przemysłow­ców i Kupców.

Po wybuchu drugiej wojny światowej przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie w latach 1940—43 pra­cował w Londynie
jako referent ds. tekstów angiel­skich w Oddz. Organizacyjnym Sztabu Głównego Naczelnego Wodza.
Był współzałożycielem powsta­łego w r. 1942 międzyalianckiego klubu United Nations Forum,
w którym często występował z refera­tami. Dwukrotnie opublikował w Londynie zbiór prac ojca pt.
„Walka narodu polskiego o byt" (1942, 1943), jako czwarte i piąte wydanie „Myśli o odro­dzeniu narodowym".
Po wojnie pozostał na emigracji. Dzia­łał w Stowarzyszeniu Techników Polskich w Wielkiej Bryta­nii
oraz Stowarzyszeniu Ekonomistów Polskich w Zjednoczonym Królestwie. Zajmował się kon­strukcją maszyn do pisania
i w r. 1948 opatentował w Wielkiej Brytanii i USA ich ulepszenia.
W wycho­dzącej w Londynie „Myśli Polskiej" publikował ar­tykuły. Współ­pracował też z londyńskim
„Dziennikiem Polskim i Dziennikiem Żołnierza".
Zmarł 28 VIII 1961 w Lon­dynie, został pochowany na cmentarzu Gunnersbury.
Był odznaczony m.in. Krzy­żem Walecznych (1919) oraz Odznaką Honorową «Orlęta».]


Egzemplarz ze starymi nieaktualnymi pieczęciami i numerami księgozbioru.
Poza tym stan dobry - stosowny do wieku jak na fotografiach do aukcji.


Nie wysyłam za pobraniem !