| 10 Brygada Kawalerii w latach 1[zasłonięte]937-19 [edytuj] W 1937 10 Brygada Kawalerii została zmotoryzowana. Skład: Dowództwo 10 BK – Rzeszów: dowódca brygady – płk dypl. Antoni Trzaska-Durski (1937–1938), szef sztabu – mjr dypl. Franciszek Skibiński, Szwadron Łączności – Rzeszów – kpt. Stanisław Jakub Gronek, Pluton Regulacji Ruchu – Rzeszów – rtm. Anatol Pieregorodzki, Dywizjon Przeciwpancerny – Rzeszów – mjr dypl. Franciszek Stachowicz (1937–1939), Dywizjon Rozpoznawczy – Rzeszów – mjr Ksawery Święcicki, 24 Pułk Ułanów - Kraśnik – ppłk dypl. Kazimierz Dworak, 10 Pułk Strzelców Konnych – Łańcut – ppłk dypl. Witold Cieśliński (1937–1939). Podczas wielkich manewrów wojskowych na Wołyniu w 1938 zostały przećwiczone działania zaczepne z jej udziałem, ale wypadły niezbyt zachęcająco ze względu na słaby potencjał ofensywny jednostki. Do 1939 10 BK pozostawała w podporządkowaniu Departamentu Kawalerii MSWojsk, po czym została podporządkowana Dowództwu Broni Pancernych MSWojsk. Udział w wojnie obronnej 1939 r. [edytuj] 10 Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Stanisława Maczka wchodziła w skład Armii "Kraków"jako jej szybki odwód. 1 września otrzymała rozkaz zatrzymania wojsk niemieckich przed Myślenicami i Dobczycami, aby nie dopuścić do ich wyjścia z wąwozów górskich. Pod jej dowództwo został oddany 1 Pułk KOP z 1 Brygady Górskiej. 2 września zacięte walki z niemiecką 2 Dywizją Pancerną toczył o wzgórze Wysoka 24 Pułk Ułanów i szwadron przeciwpancerny. Po południu Niemcom za cenę dużych strat w wyniku polskich kontrataków udało się zdobyć wzgórze. Pod Chabówką 1 pułk KOP zatrzymał niemiecką 4 Dywizję Lekką. Brygada wykonała swoje zadanie, zatrzymując cały niemiecki XXII Korpus Armijny i zadając mu duże straty (zniszczenie ok. 50 czołgów). W nocy z 2 na 3 września wycofała się na północ od doliny Skawy, zamykając przejścia do Krzeczowa, Naprawy i Mszany Dolnej. 3 września toczyła całodniowy bój pod Jordanowem, w rejonie Krzeczowa i Mszany Dolnej. Po południu lewe skrzydło 10 Pułk Strzelców Konnych zaatakowały duże siły Niemców, na które z kolei spod Krzeczowa uderzyła 121 Kompania Vickersów, co pozwoliło zlikwidować włamanie. 4 września 10 BK otrzymała zadanie odwrotu nad Dunajec w kierunku Tarnowa. 24 Pułk Ułanów uderzył na oddziały niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej, zmuszając je do wycofania się. Odebrano Niemcom dwa pasma wzgórz pod Kasiną Wielką i Mszaną Dolną. Tego dnia stracono 2 czołgi typu Vickers E i kilka tankietek typu TKS. 5 września 10 Pułk Strzelców Konnych przeprowadził kontratak pod Pcimiem na oddziały niemieckich 3 Dywizji Górskiej i 2 Dywizji Pancernej, lecz wobec ich dużej przewagi musiał odstąpić. Cały dzień nie ustawał duży napór wroga. Tego dnia ponownie stracono kilka tankietek. Postępy Niemców pod Myślenicami zmusiły Brygadę do odwrotu w kierunku Nowego Wiśnicza. 6 września pod Nowym Wiśniczem i Bochnią Brygada walczyła z niemieckimi oddziałami 2 Dywizji Pancernej i 4 Dywizji Lekkiej. Obie miejscowości musiała jednak opuścić. 7 września osłaniała odwrót 6 Dywizji Piechoty i 21 Dywizji Piechoty Górskiej. Następnie otrzymała rozkaz przejścia w rejon Rzeszowa do odwodu Armii "Małopolska". 8 września zdziesiątkowana Brygada znajdowała się w rejonie Mielca. Dostała wówczas rozkaz osłony odwrotu 24 Dywizji Piechoty na kierunku Dębica-Jarosław. Tego samego dnia po walkach z niemiecką 2 Dywizją Pancerną Brygada oddała Rzeszów i wycofała się pod Łańcut. 9 września pod Łańcutem odrzuciła pierwsze natarcie niemieckie. Pod Albigową Niemcy przełamali jednak skrzydło polskiej obrony i dopiero kontratak kompanii TKS i dywizjonu rozpoznawczego ich odrzucił. Późnym wieczorem, wobec groźby okrążenia, Brygada opuściła Łańcut i przeszła do odwrotu za San. 10 września walczyła w rejonie Jarosławia. Po przeprawieniu się niemieckich oddziałów pancernych przez San pod Radymnem Brygada otrzymała rozkaz wycofania się na Lwów. Pod Lwowem stoczyła wiele ciężkich walk z niemiecką 1 Dywizją Górską. W dniach 14–17 września walczyła z sukcesem o miejscowość Zboiska oraz wzgórze 324, które obsadzili Niemcy, kontrolując drogą do Lwowa z północy. 17 września odeszła spod Lwowa, gdyż – wobec agresji ZSRR na Polskę – otrzymała rozkaz wycofania się na Węgry poprzez tzw. przedmoście rumuńskie. 19 września resztki Brygady w sile ok. 1,5 tys. żołnierzy z kilkoma tankietkami na czele z płk. dypl. Stanisławem Maczkiem przekroczyły granicę węgierską na Przełęczy Tatarskiej, po czym zostały internowane. Po klęsce w wojnie obronnej 1939 r., 10 Brygada Kawalerii Pancernej została odtworzona w 1940 we Francji i wzięła udział w kampanii 1940 roku. W Wielkiej Brytanii w 1942, na jej podstawie utworzono 1 Dywizję Pancerną. Skład [edytuj] Dowództwo i sztab (zmobilizowane w Rzeszowie) płk dypl. Stanisław Maczek – dowódca płk Leonard Łodzia-Michalski – zastępca dowódcy mjr dypl. Franciszek Skibiński – szef sztabu rtm. dypl. Stanisław Maleszewski – kwatermistrz Oddziały i pododdziały Kwatera Główna (zmobilizowana przez Dywizjon Przeciwpancerny w Rzeszowie) – komendant rtm. w st. spocz. Adam Lipski pluton regulacji ruchu (zmobilizowany przez Dywizjon Przeciwpancerny w Rzeszowie) – dowódca rtm. Anatol Pieregorodzki szwadron łączności (zmobilizowany przez Dywizjon Przeciwpancerny w Rzeszowie) – dowódca kpt. Stanisław Jakub Gronek 24 Pułk Ułanów (zmobilizowany w Kraśniku) – dowódca płk dypl. Kazimierz Dworak 10 Pułk Strzelców Konnych (zmobilizowany w Łańcucie) – dowódca ppłk dypl. Janusz Bokszczanin dywizjon rozpoznawczy (13 tankietek typu TKS[2]), (zmobilizowany przez Dywizjon Przeciwpancerny w Rzeszowie) – dowódca mjr Ksawery Święcicki dywizjon przeciwpancerny (zmobilizowany w Rzeszowie) – dowódca ppłk Zygmunt Moszczeński 16 Dywizjon Artylerii Motorowej (zmobilizowany przez 1 Pułk Artylerii Motorowej w Stryju) – dowódca mjr Kazimierz Żmudziński 90. Zmotoryzowany Batalion Saperów (zmobilizowany przez 4 Pułk Saperów w Przemyślu) – dowódca mjr Jan Dorantt 71 Bateria Motorowa Artylerii Przeciwlotniczej typu "A"(zmobilizowana przez 6 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej we Lwowie) – dowódca por. Roman Zwil 121 Kompania Czołgów Lekkich (16 czołgów Vickers E) (zmobilizowana przez 2 Batalion Pancerny w Żurawicy) – dowódca por. Stanisław Raczkowski 101 Kompania Czołgów Rozpoznawczych (13 czołgów rozpoznawczych typu TKS) (zmobilizowana przez 2 Batalion Pancerny w Żurawicy) – dowódca por. Zdzisław Ziemski Służby pluton żandarmerii [3] (improwizowany) – dowódca p.o. st. sierż. Sylwester Jackowski tabory – dowódca mjr Stanisław Maniak Kolumna Samochodów Ciężarowych nr 551 (typ I, lekka) (zmobilizowana przez 5 Batalion Pancerny w Krakowie) – dowódca ppor. rez. Tadeusz Spychalski park intendentury – komendant ppor. rez. Stanisław Bobra Ośrodek Zapasowy 10 Brygady Kawalerii ppłk Jarosław Kaczyński – dowódca rtm. Jerzy Liehr – kwatermistrz
| 
