W walce z Wujem Samem. Anarchoindywidualizm w Stanach Zjednoczonych Ameryki w latach 1[zasłonięte]827-19
Stefan Sękowski cieszy się uznaną marką w środowisku KoLibrowym i nie tylko. Mimo młodego wieku, może pochwalić się sporym dorobkiem publicystycznym i translatorskim (tłumaczył m.in. „Socjalizm” i „Wspomnienia” Ludwiga von Misesa). Kilka tygodni temu miała miejsce premiera jego autorskiej książki „W walce z Wujem Samem. Anarchoindywidualizm w Stanach Zjednoczonych Ameryki w latach 1[zasłonięte]827-19”.
Praca jest rozszerzoną i zmienioną wersją pracy magisterskiej autora, co jednoznacznie sugeruje jej naukowy charakter. Mimo że publikacja obfituje w bogate przypisy, autor, posługując się jasnym i przejrzystym językiem , sprawił, że pracę czyta się szybko i dostarcza ona dużej ilości informacji także dla laików.
„W walce z Wujem Samem” zostało podzielonych na pięć rozdziałów. W pierwszym publicysta Frondy charakteryzuje i definiuje pojęcia anarchizmu i anarchoindywidualizmu. Opisując klasyków myśli anarchistycznej, takich jak Proudhon, Bakunin, Sorel czy Kropotkin zestawia ich poglądy z anarchoindywidualistami, których czołowym przedstawicielem w Europie był Max Stirner . W rozdziale pierwszym omówione są również poglądy takich myślicieli, jak Auberon Herbert, Wordsworth Donisthorpe, Anselme Bellegarrigue i Gustave de Molinari. Autor zwraca uwagę na różnice pomiędzy poglądami poszczególnych myślicieli oraz ich wpływ na inne nurty anarchizmu oraz na ideologię marksistowską (pisma Stirnera wywarły wpływ na autora „Kapitału”).
Drugi rozdział pracy poświęcony jest początkom anarchoindywidualizmu w USA. Autor na początku skupia swą uwagę na postaci Josiaha Warrena, współtwórcy utopistycznej komuny zwanej Nową Harmonią. Eksperyment się nie powiódł, ale Warren kontynuował wdrażanie swych poglądów przez wymyślenie i wdrożenie idealnego środka wymiany nazwanego „banknotem pracy”. Wartość tych środków płatniczych wyrażana była w pracy praz jej równowartości w kukurydzy. Jak pisze autor „banknoty te były wystawiane przez konkretne osoby, które w zamian za uzyskane usługi, czy towary, chcą świadczyć odpowiednią ilość pracy osobom, którym banknoty wystawiają”. Innymi interesującymi pomysłami Warrena był „sklep czasowy” i idea Sprawiedliwej Wioski, które zostały urzeczywistnione i funkcjonowały przez kilka lat. Ciekawą konkluzją dla Czytelnika jest fakt, że w wieku XIX Stany Zjednoczone były krajem wolnym, gdzie państwo w minimalnym stopniu ingerowało w poczynania obywateli. Istniejące komuny, wprowadzanie do obrotu (co prawda na ograniczonym obszarze) prywatnych środków płatniczych świadczy o tym dobitnie. W dzisiejszych czasach jest to praktycznie niemożliwe i spotkałoby się z ingerencją aparatu przymusu w postaci policji, FBI i służb podatkowych. Następnie autor opisuje działalność aktywistów skupionych w okolicach Bostonu. Prowadzono działalność wydawniczą, popularyzatorską, pojawiały się pomysły rewolucyjne jeśli chodzi o bankowość („mutual banking”). Kolejnym myślicielem, któremu autor poświęcił swą uwagę był Henry David Thoreau, znany najbardziej ze swego eseju „Obywatelskie nieposłuszeństwo”. Sękowski opisuje kompleksowo jego twórczość i aktywność, skupiając się zarazem na podejściu do państwa, pacyfizmu, kwestii moralnych i pojęcia wolności.
Rozdział trzeci jest w całości poświęcony postaci Lysandera Spoonera. Takie ujęcie nie dziwi, gdyż myśliciel ten jest uznawany za najważniejszego przedstawiciela amerykańskiego anarchoindywidualizmu. Niektórzy powołują się na jego twórczość jako podstawę ideologiczną współczesnych nurtów wolnościowych. Jak słusznie zauważa autor „W walce z Wujem Samem” najważniejszą kwestią w myśli Spoonera jest pojęcie prawa naturalnego, z którego wynikają wszystkie inne poglądy , w tym podejście do państwa, niewolnictwa czy monopoli. Spooner utożsamia prawo naturalne z prawem jako takim. Dochodzi do wniosku, że należy po prostu żyć uczciwie, bo jest to zgodne z naturalnym porządkiem. Takie ujęcie podejścia do prawa należy uznać wręcz za rewolucyjne. Sękowski zwraca uwagę, że Spooner na początku był apologetą Konsytucji USA, w miarę lat jednak poddawał ją krytyce, głównie ze względu na pogląd, że ograniczenia, które państwo narzuca na swych obywateli są niezgodne z zapisami aktu konstytucyjnego, więc sam on jest również niedoskonały. Ważnym aspektem działalności Sponera była walka z monopolami – szczególnie dotyczącymi dostępu do zawodów prawniczych i usług pocztowych. Nie chcąc rozwodzić się nad tą problematyką, odsyłam do książki „W walce z Wujem Samem”, gdzie autor publikacji w sposób szczegółowy opisał potyczki Spoonera z systemem.
Rozdział czwarty poświęcony jest środowisku „bostońskich anarchistów, ze szczególnym uwzględnieniem postaci Benjamina R. Tuckera, wieloletniego wydawcy ważnego pisma „Liberty”. W tym miejscu Sękowski poświęca dużo miejsca rozwojowi prasy oraz wydawnictw związanych z ruchem anarchoindywidualistycznym. Rozwój pisma „Liberty” oraz innych czasopism (w tym niemieckojęzycznych) stanowi najważniejszy element tej części pracy. Ważkim elementem jest przypomnienie sporu „bostończyków” z anarchokomunistami. Należy zauważyć, że środowisko bostońskie uznawało komunizm za coś negatywnego, będącego zaprzeczeniem idei wolności.
Ostatni rozdział poświęcony jest doktrynie mutualizmu Clarence’a Lee Swartza i postaci Albeta Jay Nocka, twórcy pisma „The Freeman” (istnieje do dnia dzisiejszego), będących pomostem między doktrynami dziewiętnastowiecznymi a współczesnymi nurtami myśli wolnościowej. Zwłaszcza działalność Nocka stanowi połączenie między XIX i XX wiekiem i uznać go można za jednego z ojców Old Right.
Ważką płaszczyzną, której dotyka autor pracy są kwestie ekonomiczne. Mimo poszanowania praw własności, anarchoindywidualiści amerykańscy z XIX wieku różnili się w podejściu do ekonomii. Cechowało ich laborystyczne podejście do wartości pracy, niechęć do standardu złota oraz odmienne zdanie na temat wolnej bankowości. Warto też wspomnieć o poparciu przez niektórych myślicieli ruchu spółdzielczego. Wszystkie te elementy odgrywają w opisie środowiska niezwykle ważną rolę. Istotnym elementem pracy jest zwrócenie uwagi na różnice w eukomii myślicieli anarchoindywidualistycznych i współczesnych libertarian, takich chociażby jak Murray Rothbard.
To samo można powiedzieć o innym aspekcie, na który autor „W walce z Wujem Samem” zwraca uwagę: środowisko indywidualistycznych anarchistów krytykowało socjalizm. Spory dotyczące oceny marksizmu i innych doktryn były ważne dla myślicieli opisywanego okresu. Jak pokazuje praktyka życia codziennego, spór ten trwa nadal i mimo, że zmieniły się warunki i perspektywa oceny tych zjawisk anarchoindywidualiści z XIX wieku mieli tożsame poglądy w tej kwestii jak współcześni libertarianie.
