Muzeum Wojska Polskiego i Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej oddają do rąk Czytelników, zgodnie z zapowiedzią, 2 tom dzieła pt. „kołnierz polski — ubiór, uzbrojenie i oporządzenie". Tom ten obejmuje lata 1697—1794 i jest oparty na pracach Bronisława Gembarzewskiego.

O genezie i częściach składowych dzieła, stanowiącego wyjątkowe, niezwykle cenne przedsięwzięcie edytorskie związane z obchodami Tysiąclecia Państwa Polskiego, wydawcy informowali szczegółowo we wstępnej czeki tomu 1. Wypada jednak wspomnieć w tym miejscu, że niniejszy tom, poświęcony ważnemu niezmiernie okresowi, jest szczególnie interesującym elementem dzieła, a z wielu względów traktować go można jako novum w polskiej literaturze wojskowo-historycznej.

Pewne opóźnienie w wydaniu tomu 2 nastąpiło z powodu licznych trudności, jakie stanęły przed wydawcami. Wydawcy starali się opóźnienie to zrekompensować szczególnie starannym i bogatym opracowaniem. Jednym ze świadectw dążeń wydawców do polepszenia wartości edycji może być rzucająca się w oczy, znacznie większa w porównaniu do tomu 1, ilość plansz barwnych', starano się także zabezpieczyć lepszą niż dotąd przejrzystość materiału i w części ikonograficznej zapewniono maksymalne podobieństwo odbitek z materiałem oryginalnym.

Tekst zasadniczy jest przeważnie przytoczeniem historycznych przepisów, regulaminów i opisów, dotyczących umundurowania Wojska Polskiego. Ponieważ materiały te cytowane są in extenso lub prawie dosłownie, tekst opracowano zgodnie z zasadami Instrukcji Wydawniczej dla źródeł historycznych od wieku XVI do połowy wieku XIX {Wrocław 1953).

Wszelkie uwagi lub uzupełnienia redakcyjne podano w podpisach pod tablicami kursywą w nawiasach kwadratowych.

Wobec zmiany nazwy Muzeum Wojska Polskiego (w latach 1920—1945 Muzeum Wojska, od roku 1945 Muzeum Wojska Polskiego) zdecydowano się, dla uniknięcia ewentualnych nieporozumień, na zastosowanie określonej zasady, którą bez niniejszego wyjaśnienia można by potraktować jako swego rodzaju anachronizm. Chodzi po prostu o to, że w tekstach autorskich pisanych przed rokiem 1941 podaje się obecną nazwę wojskowej instytucji muzealniczej, tzn. Muzeum Wojska Polskiego. W niektórych tylko wypadkach, gdy omawiany przedmiot nie został rewindykowany, a więc nie figuruje w obecnych zbiorach, pozostawiono dawną nazwę muzeum wraz z adnotacją ,,do 1939 r." fasada ta, być może, okaże nawet pomoc dla osób bezpośrednio zainteresowanych zbiorami MWP.

Podobnie jak w tomie 1 nadal pozostaje niedostatecznie rozwiązana kwestia proweniencji przytaczanych źródeł. Podawane przez autora pracy nazwiska prywatnych kolekcjonerów mogły stać się nieaktualne nawet już w latach międzywojennych, choćby wskutek sprzedaży lub darowizn; w rzadkich tylko wypadkach można było fakty takie ustalić. Niemniej, podawana przez autora proweniencja przedmiotów, zapewne w dużym stopniu już nieaktualna, może przyczynić się do ustalenia dalszych ich losów.

W podawanych napisach zastosowane są niekiedy małe, w innych przypadkach duże litery. Dla orientacji Czytelników informujemy, że jest to wynikiem chęci Autora, który stara się oddawać napisy w możliwie zbliżonej do oryginałów formie. Wydawcy postanowili nie czynić żadnych w tym zakresie zmian. Linie pionowe dzielące napisy oznaczają podział na wiersze w oryginałach tekstowych.

Namierzeniem wydawców było odtworzenie materiałów 2 tomu z jak największym pietyzmem. Czytdnicy osądzą oczywiście sami, czy zamierzenie to zostało spełnione, niemniej wydawcy pragną zapewnić, że czynią wszystko, co możliwej aby całość edycji stała się prawdziwym unikatem wydawniczym tak od strony treści, jak od strony czysto edytorskiej.

Dzieło, którego kolejny tom obecnie widzimy, nie miało dotąd precedensu w polskiej literaturze historycznej. Podkreślając jego wyjątkowość i znaczenie, wydawcy dążą do pełnego zaakcentowania jego pomnikowości edytorskimi faktami.

Wydawcy uważają za swój obowiązek podać przy okazji do wiadomości Czytelników, Że 3 tom dzieła ukaże się już w r. 1963.

Astrachań, 230

Augsburg, 69, 70

Bar, 160, 168

Berdyczów, 151

Berlin, 18, 214

Bosutów, 178, 235

Eracław, 194, 226

Gelejów, 178, 202, 223

Chełm, 151

Drezno, 25, 26, 42, 65, 70

Dzików, 226

Elstera, 230

Gostyński pow. i starostwo, 21

Grodno, 158

KHszów, 2, 13, 19, 26

Końskie, 120, 212

Kowno, 93, 186

Kraków, 19, 34, 79, 147, 176, 200, 203, 212, 235

Kraków — Wawel

Krakowskie, 218, 235

Królikarnia pod Warszawą, 19, 24, 33, 34, 35, 36, 37,

38, 39, 40, 41, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 57, 58,

59, 65, 71, 72, 73, 74, 80 Londyn, 220 Lublin, 201 Lubelskie, 160 Łohojsk, 64

Mazowieckie województwo, 233 Miłoszajcie, 177 Nieśwież, 9, 17 Norymberga, 1, 31 Peczary, 231 Petersburg, 11, 12, 218

* Liczby oznaczają numery tablic.

Pińsk, 94, 186

Podole, 89, 92

Pcsuchówka, 102

Puławy, 196

Ratysbona (Regensburg), 10

Rydzyna, 138, 205

Rzeszów, 34

Toruń, 29, 78

Ukraina, 89—91, 180, 181

Warszawa, 3, 14, 24, 43, 55, 65, 70, 78, 79, 84, 87, 115,

126, 177, 181, 197, 203, 206, 208, 209, 232 Warszawa, Krakowskie Przedmieście, 115, 175, 184, 221,

228

Warszawa, Marszałkowska, 116 Warszawa Miodowa, 197, 227, 232 Warszawa — Pałac Wielopolskich, 157 Warszawa — Pałac Kadetów, 127 Warszawa — Plac Krasińskich, 151 Warszawa, ul. Senatorska, 111, 112, 128, 148 Warszawa — Praga, 84, 87, 171, 225 Warszawa — Wola, 20, 65, 80 Warszawa, Zamek Królewski, 65, 83, 111, 112, 125,

169, 171

Węgry, Żelazna Brama, 157 Wiedeń, Heeresmuseum, 120, 212, 213, 218 Wielkie Księstwo Litewskie, 16, 17, 18, 20, 28, 60, 61,

76, 77, 93, 94, 97, 101, 107—110, 117, 128, 141—145,

149, 150, 154, 155, 158, 175, 176, 177, 183, 186,

192, 195, 209, 211, 220, 222, 225 Wielkopolska, 92, 103, 161, 162, 179 Wilanów, 144 Wilno, 144 Zabludów, 9, 17 Zator, 86 Zieleńce, 231

Adiutant, 8, 50, 88, 178

Aga, patrz: rotmistrz janczarów

Akselbanty, 47, 103

Ambasada, 232

Artyleria, 74, 75—77, 151—155, 220—223

Artyleria konna 1752 r., 75, 116

Autorament polski, 14

Bandolier, 106, 178, 227, 232

Batalion grenadierów krakowskich 1794 r., 178, 218, 235

Bębny, 36, 41, 53, 134, 200, 202

Biwak, 27

Bombardier, 222

Brygadier kawalerii narodowej, 180, 183

Brygady kawalerii narodowej, 89—94, 103, 105, 179, 180,

181, 183, 186 Buława, 167

Buławy polnej kor. chorągiew janczarska, 149 Buławy polnej kor. chorągiew węgierska, 146 Buławy polnej kor. regiment konny, od 1789 r. pułk 3

przedniej straży, 123, 182, 188 Buławy polnej kor. regiment pieszy nr 8 pika Hanickiego,

63, 136, 191, 204 Buławy polnej W. Ks. Lit. regiment pieszy 3 i 4, 60,

61, 143, 210

Buławy Wielkiej Kor. chorągiew janczarska, 69, 150 Buławy Wielkiej Kor. chorągiew węgierska, 146 Buławy Wielkiej Kor. regiment konny, od 1789 r. pułk

straży przedniej, 122, 182 Buławy Wielkiej Kor. regiment pieszy nr 4, 46, 47, 48,

56, 132, 193, 203, 215

Buławy Wielkiej W. Ks. Lit. chorągiew janczarska, 150 L'ulawy Wielkiej W. Ks. Lit. pułk przedniej straży, 98 Buławy Wielkiej W. Ks. Lit. regiment pieszy 1 i 2, 141,

142, 192, 209, 210 Buńczuczny, 5, 13, 14, 17, 19 Buńczuk (znak)

Buńczuk (część rzędu końskiego), 25 Burka, 230 Buzdygan, 70 Chorągiew (oddział), 14, 15, 20, 28, 29, 65, 69, 85,

87, 89—92, 94, 96—100, 146, 147, 149, 150 Chorągiew (znak), 2, 11, 12, 13, 21, 25, 26, 54, 59, 60,

61, 64, 66, 74, 77, 160, 163—168, 212, 218 Chorąży, 67, 225

* Liczby oznaczają numery tablic.

Cieśla (saper regimentowy), 51

Czapka (patrz także: józefatka), 22, 25, 26, 34, 51, 57, 70, 74, 78, 80, 102, 103, 104, 126, 142, 144, 147, 150, 151, 167, 169, 173, 176, 177, 178, 180, 181, 182, 183, 184, 186, 187, 192, 200, 206, 208, 209, 220, 226, 227, 231, 232

Czaprak, 2, 6, 8, 13, 15, 19, 22, 34, 36, 41, 44, 49, 57, 81, 84, 88, 102, 103, 105, 108, 111, 115, 126, 131, 162, 169, 171, 173, 176, 178, 180, 181, 182, 183, 184, 185, 187, 196, 200, 221

Czaus, czausz, 67, 70

Czechczery, 193

Czoldar, 14, 17

Darda, 52

Defilada, 14

Dobosz dragonów, 41, 123

Dobosz piechoty, 46, 53, 134, 200, 202

Dobosz janczarów, 68

Dolman, 67, 171, 172, 233, 234

Drabanci sascy (dragoni gwardii), 43

Dragoni, 31, 32, 34, 43, 125—123

Dragonów artylerii frejkompania, 71, 73

Dragoni gwardii konnej kor., 112, 113, 115

Dragonów królowej regiment, 38, 121

Dragonów królewicza regiment 1732 r., 37

Dragoni sascy (?) 1732 r., 14, 41

Dragoni szefostwa Piotra Wodzickiego regiment, 39

Dudziarze, 51

Dywdyk, 5

Działa, 76, 77, 167

Dziryt, 5

Elekcja Stanisława Augusta, 20, 65, 80

Eskorta królewska, 86, 87, 228

Fajfer, 53, 68

Fartuch do bębna, 74

Fartuch saperski, 51

Feldcech, patrz: temblak

Fizylierzy, 50, 53, 58, 206

Fizylierów regiment, 75, 203

Fizylierzy art., 71

Fizylierzy gwardii pieszej kor. 1732 r., 50

Fligel adiutant, 7, 84

Frejkompania dragonów art., 71, 73

Frejkompania grenadierska art., 75, 154

Furażerka, 107, 193

Gemajni artylerii, 75, 155

Gemajni chorągwi węgierskich, 146, 147

Gemajni dragonów, 37, 38, 40, 41

Gemajni fizylierów, 75

Gemajni frejkompanii grenadierskiej, 75

Gemajni gwardii konnej kor., 33, 34-

Gemajni gwardii pieszej kor., 124, 125, 127

Gemajni konfederatów, 162

Gemajni piechoty, 55, 57, 62, 129, 130, 132, 133, 134,

135, 136, 138, 139, 140, 141, 143, 145, 146, 147, 190,

191, 192, 193, 195, 196, 198, 199, 202, 206, 210, 211 Gemajni pontonierów, 159 Gemajni rajtarscy, 30

Generał, 3, 6, 10, 48, 81, 87, 125, 144, 173, 174 Generał adiutant 7, 83 Generał art., 82, 221 Generał kirasjerów, 15 Generał lejtn., 58, 81, 113, 124, 125, 128, 176, 177,

194, 196

Generał mjr, 57, 82, 175, 177, 221 Generał rajtarów, 30

Generał, szef regimentu dragonów 1732 r., 39 Generał, szef regimentu gwardii konnej kor., 1732 r.,

33, 113

Generał, szef regimentu gwardii pieszej kor., 48, 194 Generał, szef regimentu gwardii pieszej W. Ks. Lit., 128 General, szef regimentu pieszego królowej, 1790—1793 r.,

198

General, szef regimentu pieszego łanowego, 58 Generał, szef regimentu 6 pieszego W. Ks. Lit. 1777 r., 144 Generat ziemiański, 177

Giwer, 104, 105, 108, 183, 185, 187, 208, 226, 233, 234 Granmuszkieterowie, 3, 42 Granowscy Kozacy, 230, 231 Grenadierka (czapka), 41, 55 Grenadierów regiment pieszy, 137 Grenadierzy, 46, 48, 50, 52, 55, 56, 58, 75, 124, 125,

126, 128, 130; 132, 136, 137, 14^2, 144, 194, 195, 205 Grenadierzy frejkompanii art., 154 Grenadierzy krakowscy, 178, 218 Groty chorągwi 216

Gwardia konna kor., 32, 33, 35, 36, 44 Gwardia konna W. Ks. Lit., 117 Gwardia królewska, 66—68, 70 Gwardia piesza kor., 48, 49, 50, 51, 59, 124—128, 144;

194, 195, 196, 197, 212 Gwardia piesza W. Ks. Lit., 64, 195, 209 Gwardia saska, 43 Gwardia szlachecka, 234 Hajdawery, 14, 17, 26, 162, 231 Hajducy, 65, 171 Halabarda, 50, 67 Hełm, 125

Herb Ciołek, 106, 119, 189, 212 Herb Denhoff, 60, 61 Herb Leliwa, 47, 64 Herb Pogoń, 59, 60, 64, 76, 77, 86, 119, 212

Herb Rzplitej Polskiej, 12, 59, 74, 86, 106, 118, 119,

166, 189, 212—217, 219 Herb Saksonii, 2, 59, 60, 61 Herb Topór, 21 Herb Wettinów, 2 Herb Wieniawa, 12

Hetmani 1, 2, 9, 10, 16, 17, 18, 20, 28, 60, 61, 70, 82 Huzarze 13—18, 87, 89—94, 183 Husarze — kirasjerzy, 14, 15 Huzarzy, 172, 228, 234 Inżynierowie wojskowi, 72, 224 Janczarzy, 66—70, 148—151 Jazda -polskiego autoramentu, 14 Jazda lekka, 22—28, 95—101, 226, 227 Jazda tatarska, 100 Jazda wołoska, 29 jegry, 208

Józefatka, 173, 176, 187 Kadetów korpus, 157—-158 Kaftan, 167 Kałkan, 70

Kamasze, 6, 51, 54: 55, 62, 72, 75, 140, 158, 209 Kamizela, 6, 8, 10, 36, 41, 44, 47, 49, 54, 55, 57, 62,

72, 74, 75, 78, 80, 81, 83, 84, 88 Kampament, 3, 14, 19, 25, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39,

40, 41, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 56, 57, 58, 59,

63, 71, 72, 73, 74, 80

Kanonier, 72, 73, 116, 151, 152, 153, 154, 155, 222, 223, Kapelusz, 2, 4, 6, 10, 32, 36, 41, 43, 44, 49, 53, 71,

72, 75, 78, 81, 84, 88, 111, 113 115, 116, 122, 125,

131, 134, 142, 144, 151, 153, 155, 158, 171, 177,

178, 192, 202, 206, 208, 221, 231, 233 Kapitan granmuszkieterów, 42 Kapitan piechoty, 47, 207 Kapota, 109, 191, 205, 222, 225 Kapuza, 44, 51 Karabin, 208 Karabinek, 227 Karty, 78, 80 Kask, 159, 196 Kaszkiet, 75, 116, 158, 190, 196, 197, 200, 202, 206,

209, 222

Katanka, 27, 149 Kawaleria Narodowa, 89—94, 102, 103—105, 107, 108,

110, 179—181, 183, 185, 186, 187, 188, 234 Kiereja, 34, 51, 68, 70, 74 Kirasjerzy, 14, 15 Kirys, 41, 44 Kitel, 107, 193 Kiwer, patrz także giwer Kobziarze, 51 Kocioł (bęben) jazdy, 36 Kolet, 15, 102, 105, 107, 112, 113, 125, 126, 128, 129,

134, 155, 158, 190, 199, 207, 209, 224 Kołczan, 5, 24

Kołpak, 67, 149, 150, 172, 192 Komendant powiatowy powstania 1794 r., 233 Konduktor inżynierii, 155

Konfederaci barscy, 160—168

Konstytucja 3 maja, 217

Kontusz, 5, 10, 16, 25, 57, 67, 81, 103, 162, 167, 175,

180, 181, 182, 183, 184, 227, 231 Kopia, 14, 15, 17, 102 Kordegarda, 115

Kornet (sztandar), 45, 118—120 Korpus inżynierów, 225 Korpus kadetów, 157—-163 Korpus pontonierów, 159 Kosy, 218

Kosynierzy, 218, 235 Koszary, 111, 125, 127 Kotły (bębny), 74 Kozacy granowscy, 230, 231 Kozacy nadworni, 80, 230, 231 Kozacy wojsk rosyjskich, 167 Kozaków wiernych pułk, 230, 231 Kożuch, 233 Krócica, 25 Król, 1—6, 8, 9, 12, 13, 20, 65, 81, 83, 88, 97, 102,

115, 118, 126, 158, 169, 171, 173, 175, 180, "l84,

217, 221, 227, 228

Królewicza Karola chorągiew petyhorska, 20 Królewicza regiment dragonów, 1732 r., 37 Królewicza regiment grenadierów, 131 Królewicza regiment konny, 131, 145 Królewicza regiment pieszy, 55, 130, 190 Szefostwa gen. Wodzickiego, 199, 200 Królewicza regiment spieszony, 131, 132 S2efostwa gen. Czapskiego, 201, 202 Królewska chorągiew husarska, 1732 r., 14 Królowej regiment dragonów, 1732 r., 38 Królowej im. regiment konny, od r. 1789 pułk przedniej

straży, 121

Królowej regiment pieszy, 129, 190, 198 Kruki, patrz Kurpiki Krzyż Kawalerski, 21, 163, 164 Kuregewer (szponton), 46, 203 Kurpiki, 147 Kurtka, 25, 26, 80, 302, 103, 104, 305, 108, 116, 161.

167, 169, 173, 176, 178, 180, 183, 184, 185, 187,

192, 196, 197, 209, 220, 221, 222, 225, 226, 227,

231, 232, 233 Kuruce, patrz kurpiki

Laski marszałkowskiej chorągiew węgierska, 147 Lederwerki, 34, 44, 49, 51, 53, 54, 57, 62, 75, 78, 102,

104, 108, 115, 116, 125, 126, 134, 140, 142,' 144,

147, 149, 153, 155, 158, 162, 177, 182, 187, 192,

196, 197, 202, 206, 208, 209, 222, 226, 227, 229 Lejbik, 144, 153

Lejbkompania dragonów saskich, 1732 r.. 41 Lejbkompania gwardii konnej koronnej, 115 Lejbkompania regimentu pieszego 2 Buławy Wielkiej W.

Ks. Lit., 142 Liberia dworska, 229 Lontownik, lontownica, 72, 73 Luzak, 80, 105

Ładownica, 25, 55, 103, 108, 115, 161, 177, 180, 183,.

184, 186, 187, 226, 227, 231 Łanowy regiment, 57, 58, 133, 134, 203 Łuk, 24 Łubie, 19, 24 Magierka, 218

Major kawalerii narodowej, 181

Mantelzak, 41, 108, 162, 178, 182, 187, 226, 234 Marszałka Wielkiego Koronnego chorągiew węgierska, 147 Masztalerz, 9 Mentyk, 172, 234

Milicje, 34, 78, 79, 147, 159, 170, 228, 229, 232 Milicje konne, 1794 r., 236 Minicrzy, 224

Mituk, patrz czaprak, 226, 227 Municypalny mundur, 232 Nadworna chorągiew pancernych, 20 Nadworna chorągiew węgierska, 65 Nadworna milicja, 228, 229 Nadworni kozacy, 80, 230, 231 Nadworni tatarzy, 100 Nadworni ułani, 94 Nadziak, 67 Nahajka, 25

Naczelnik, patrz Kościuszko Namiestnik jazdy, 15, 110 Namiot, 167

Napierśnik zbroi, 75, 182 Naramienniki, patrz: szlify Nassau de, regiment kirasjerów saskich, 14 Oberoficer art., 221

Oberoficer piechoty, 199, 201, 204, 209 Oberstlejtnant, 114 Obuszek, 24

Ochotnik 1794 r., 233, 236 Oficer art., 71, 151, 152, 154, 155, 220, 222 Oficer chorągwi pancernej nadwornej, 20 Oficer chorągwi lekkiej, 26, 28 Oficer chorągwi węgierskiej, 65, 146, 147 Oficer dragonów, 34, 38, 121, 122, 123 Oficer eskorty króla, 87, 228 Oficer fizylierów, 58, 133 Oficer fizylierów art., 71 Oficer granmuszkieterów, 42 Oficer grenadierów, 48, 55, 58, 136 Oficer grenadierów krakowskich, 1794 r., 235 Oficer gwardii konnej, 1732 r., 35, 111, 114, 117 Oficer gwardii pieszej kor., 48, 126, 127 Oficer husarzy, 15 Oficer inżynierów, 156, 225 Oficer janczarów, 148—-150 Oficer jazdy lekkiej, 26 Oficer kadetów, 157

Oficer kawalerii narodowej, 89—94, 103 Oficer kirasjerów, 15 Oficer konfederatów, 161, 162 Oficer milicji nadwornej, 229 Oficer milicji miejskiej, 231

Oficer milicji skarbowej, 159

Oficer ordynansowy, 178

Oficer patentowany, 88

Oficer piechoty, 52, 55, 57, 62, 63, 129, 130, 131, 132,

133, 136, 137, 138, 140, 141, 142, 143, 144, 145,

146, 147, 190, 191, 192, 195, 198, 201, 203, 204,

210, 211

Oficer pontonierów, 159 Oficer (niższy i wyższy) regimentu dragonów królowej —

1732 r., 38

Oficer regimentu konnego, 122 Oficer straży przedniej, 95—101, 105, 184, 188 Oficer sztabu głównego, 88 Oficer ułanów, 169, 227

Olstra, 2, 6, 13, 22, 25, 36, 44, 104, 177 233 Ordynacja ostrogska, 131, 140, 207 Ordynacja rydzyńska, 138, 205 Ordynansi, 234 Orszak, 5, 6, 13 Orzeł biały (godło), 12, 14 Ostrogskiej ordynacji regiment pieszy nr 13 utworzony

w r. 1766, 131, 140, 207 Pachołcy dworscy, 169, 229 Pajucy, 5, 80

Pałasz, 26, 104, 108, 167, 187 Pancerni, 5, 19, 20, 21, 85, 89—92, 94 Partyzana, 54 Pas, 10, 22, 25, 32, 34, 41—43, 70, 72, 74, 80, 81, 103,

105, 140, 149, 151, 167, 171, 172, 177, 180, 184,

186, 187, 196, 206, 208, 209, 220, 221, 222, 223 Patrontasz, 62, 75, 78, 126, 134, 140, 142, 158, 192,

197, 202, 206, 208, 209, 226, 227 Pauker, 36, 122

Pendent, 47, 70, 177, 178,. 182, 192, 222, 226, 231 Pendent szeregowego dragonów, 43 Petyhorcy, 20, 94

Piechota, 46—70, 124—145, 190—216, 233 Piki, 167, 218 Pikinierzy, 235 Pistolety, 25, 50, 167, 234 Pludry, 6, 36, 44, 47, 72, 105, 151, 162 Płaszcz, 2, 10, 44, 80, 104, 107, 116, 127, 153, 167,

179, 187, 190, 193 Płomień do trąby, 32

Pocztowy chorągwi lekkiej, ok. 1750 r,, 28 Pocztowy husarski, 18 Pocztowy kawalerii narodowej, 89, 94, 104, 105, 107, 108,

179, 185, 187

Pocztowy milicji królewskiej 170 Pocztowy petyhorców, 20, 94 Pocztowy straży przedniej, 95—-105, 188 Pocztowy ułanów, 226, 227 Podchorąży, 54 Podoficer patrz unteroficer Podpułkownik, 114 Pokrowiec do chorągwi, 54 Ponińskiego regiment pieszy, 139 Pontonierzy, 159

Podpis (rewia), 9, 14

Porucznik kawalerii narodowej, 183

Porucznik petyhorców, 20

Porucznik lekkiej jazdy, 24-, 25

Porucznik granmuszkieterów, 42

Porucznik piechoty, 47, 204

Potockich regiment pieszy, 14: 207

Potockiego regiment pieszy, 204

Powstanie Kościuszkowskie, 120

Półzbroja, 81

Proporczyk, 76, 102, 218, 226

Proporzec (chorągiewka), 14, 15, 17, 25, 26, 86, 156,

167, 169, 182, 183, 184, 186, 227 Przednia straż, patrz: straż przednia, Pułk 2 kozaków granowskich, 230 Pułk 4 piechoty liniowej, 1831 r., 215 Pułki straży przedniej patrz: straż .przednia Pułki ułanów, 94, 102, 227 Pułk wiernych kozaków, 230, 231 Pułkownik pancernych, 1705 r., 19 Pułkownik art., 71, 75, 152 Pułkownik inżynierii, 72 Pułkownik Wiernych Kozaków, 231 Raczyńskiego Filipa regiment pieszy, 135 Rajtarzy, 30 Rajtrok, 4, 6, 32, 36S 41, 43, 44, 49, 51, 53, 55, 57, 111,

125, 151, 162 Rajtuzy, 19, 104, 108, 161 Regiment (znak dowództwa), 81 Regiment (oddział)

Regiment kirasjerów saskich do Nassau, 14 Regiment dragonów, 135 Regiment dragonów królowej, 38, 121 Regiment dragonów królewicza, 37 Regiment dragonów Sachsen-Gohta, 14 Regiment dragonów Wodzickiego, 39 Regiment dragonów Przebendowskiego, 40 Regiment fizylierów, 75, 133, 203 Regiment grenadierów królewicza, 131 Regiment gwardii konnej koronnej, 32, 33, 35, 36, 44,

45, 48, 49, 50, 51 Regiment gwardii pieszej kor., 59, 122, 124, 125, 127,

128, 144, 194, 195, 196, 197, 212 Regiment gwardii pieszej W. Ks. Lit., 64, 209 Regiment konny Buławy Polnej Koronnej, 123 Regiment konny Buławy Wielkiej Koronnej, 122 Regiment konny Królowej, patrz regiment dragonów Regiment konny Królewicza, 131, 145 Regiment pieszy królowej, nr 1, 52—54, 129, 198 Regiment pieszy królewicza, nr 2 Wodzickiego, 55, 130,

190, 199, 200 Regiment spieszony (z dragonów) królewicza nr 3 Czap-

skiego, 131, 132, 201, 202 Regiment pieszy Buławy Wielkiej Kor. nr 4, 46, 47, 48,

56, 132, 191, 193, 203, 215 Regiment pieszy Buławy Polnej Koronnej, 63 Regiment fizylierów nr 5 Gichockiego, 133, 203

Regiment pieszy łanowy nr 6 Brodowskiego i Szyrera, 57,

58, 133, 134, 203 Regiment pieszy Potockiego, starosty szczyrzyckiego nr 7,

135, 204 Regiment pieszy buławy polnej kor. nr 8, 63, 136, 191,

204 Regiment pieszy gen. mjra Filipa Raczyńskiego nr 9, 135,

190, 204 Regiment pieszy grenadierów nr 10 (1789 r.), nr 11

(1792 r.) rozwiązany w 1793 r., 137, 205 Regiment pieszy ord. rydzyńskiej nr 11 Działyńskiego, 138,

190, 205, 206 Regiment pieszy Ponińskiego (1775 r.), Ożarowskiego

(1785 r.), Lubomirskiego (1786 r.), Malczewskiego

(1788 r.) nr 12, 139, 307

Regiment pieszy ord. ostrogskiej nr 13, 131, 140, 207 Regiment pieszy nr 14 im. Potockich, 207 Regiment 15 pieszy, 1792 r., 207

Regiment 19 strzelców, utworzony w kwietniu 1794 r., 208 Regiment 20 pieszy, płk. Kilińskiego, 208 Regiment pieszy 1 Buławy Wielkiej W. Ks. Lit., 141,

190, 209 Regiment pieszy 2 Buławy Wielkiej W. Ks. Lit., 141,

142, 192, 210 Regiment pieszy 3-ci Buławy Polnej W. Ks. Lit., 60, 61,

143

Regiment pieszy 4 buiawy polnej W. Ks. Lit., 143, 210 Regiment pieszy 5 W. Ks. Lit., 145, 211 Regiment pieszy 6 W. Ks. Lit., 144, 145, 211 Regiment pieszy 8 W. Ks. Lit., 211 Regimentarz, 5, 19, 77

Rękawice, 6, 15, 44, 55, 103, 104, 108, 126, 134 Rotmistrz, 2

Rotmistrz chorągwi husarskiej, 15, 16, 17, 87 Rotmistrz chorągwi janczarów, 70 Rotmistrz chorągwi pancernych, 21, 85 Rotmistrz kawalerii narodowej, 179, 181 Rydwan artyleryjski, 74

Rydzyńskiej ord. regiment pieszy, 138, 205 Ryngraf, 44, 47, 131, 140 Rynkrag, patrz ryngraf, Rzeczpospolita, 227 Rzemieślnik artylerii, 72 Rząd na konia, 2, 6, 13, 14, 51, 80, 180 Saperzy, 51, 224

Saxen-Gotha regiment dragonów, 14 Setnik kozaków, 230 Siodło, 25, 41, 233 Skarbowa milicja, 159 Skóra, 2, 13, 17

Służący oficerski gwardii konnej koronnej z 1732 r., 35 Spodnie mundurowe patrz także: hajdawery, rajtuzy, szarawary, pludry, 4, 6, 10, 15, 27, 32, 41, 43, 49, 51, 53,

55, 57, 72, 74, 75, 78, 80, 81, 84, 88, 102, 103, 104,

105, 111, 113, 116, 126, 134, 140, 149, 151, 158, 161, 171, 172, 176, 177, 178, 180, 181, 182, 185, 186, 187, 192, 196, 197, 208, 221, 222, 227, 231, 232,

233, 234, 235, 290, 291

Starosty warszawskiego milicja, 79

Straż municypalna, 232

Straż przednia, 95—100, 102, 107, 109, 110, 121, 122,

123, 182, 184, 185, 188 Strażnik, 159 Strzały, 24 Strzelba, 25, 26

Strzelcy,. 140, 171, 192, 202, 203, 206, 208, 235 Sukmana, 178 Suknia wojskowa zwierzchnia, 6, 8, 10, 47, 51, 62, 68,

72, 75, 78, 80, 81, 83, 84, 88, 126, 131, 134, 140,

141, 144, 147, 151, 155, 171 Superwesta, 33, 35, 43, 114, 115 Surdut, 63, 176, 177 Surmacz, 68

Szabeltas, 171, 234

Szabla, 10, 17, 25, 67, 149, 167, 171, 176, 177, 178, 182, 183, 184, 186, 187, 192, 209, 220, 222, 226, 231,

232, 234

Szabla honorowa, 177 Szambelan, 7, 229 Szamerowania, 234

Szarawary, 13, 25, 26, 67, 70, 105, 108, 169, 226 Szarfa, 2, 4, 10, 15, 32, 44, 55, 57, 75, 81, 84, 103, 111,

113, 125, 126, 131, 140, 141, 147, 155, 158, 161,

162, 176, 177, 178, 180, 182, 186, 192, 196, 200, 209,

220, 221, 222, 227 Szarfka, 15

Szef regimentu gwardii pieszej, 144, 192 Szef pułku przedniej straży wojsk kor., 102 Szef regimentu dragonów 1732 r., 37, 39 Szef regimentu piechoty, 57, 58, 64, 141, 194, 198 Szeregowy chorągwi janczarskiej, 69 Szeregowy jazdy, patrz: pocztowy Szeregowy piechoty, patrz: gemajn Szlify, 26, 81, 84, 88, 102, 103, 105, 111, 113, 125, 126,

141, 147, 149, 161, 162, 171, 176, 177, 182, 183,

184, 186, 187, 192, 222, 231, 233

Szpady, 4, 10, 43, 72, 111, 113, 125, 126, 131, 147, 151 Szpontom, 52 Sztab, 88, 194 Sztabsoficcr artylerii, 152 Sztabsoficer granmuszkieterów, 42

Sztabsoficer gwardii konnej koronnej ok. 1750 r., 44 Sztabsoficer piechoty, 47, 49, 57, 62, 124, 128, 135, 137,

139, 199, 200, 201, 211

Sztabstrębacz gwardii konnej koronnej 1732 r., 36 Sztandar, 45, 73, 106, 118, 120, 189 Sztandarowy, 30, 110 Sztylpy, 120 Szwadron, 188, 189 Szyszak, 8, 13, 14, 15 Świta, 180 Tafuj, 24 Tasak, 51, 54, 57, 70, 134, 140, 142, 144, 147, 149,

153, 192, 196, 197, 206, 208, 209, 222, 231 Tatarskie chorągwie, 100, 183 Tejsak, 25, 50

Temblak, 10, 53, 55, 104, 111, 125, 126, 131, 141, 144, 147, 177J 178, 182, 186, 192, 196, 208, 220, 221, 231, 232, 234

Torba, 171

Tornister, 233

Towarzysz eskorty królewskiej, 87

Towarzysze husarscy, 15, 16, 17

Towarzysz jazdy lekkiej, 24—26, 28, 183

Towarzysz kawalerii narodowej, 89—94, 102, 103, 109, 110, 179, 186, 234

Towarzysze straży przedniej, 95—101, 109, 182, 184

Towarzysze pancerni, 19

Towarzysze ułanów, 102, 169, 170, 226, 227

Trąba, 104, 108, 112

Trębacz dragonów, 41, 112

Trębacze husarscy, 18

Trębacze gwardii konnej kor., 36, 112

Trębacz kawalerii narodowej, 104, 108

Trębacze straży przedniej, 184, 188

Turban, 67, 68, 70, 74, 80, 149

Ubiór codzienny, 175, 191

Ubiór letni, 193, 194, 198, 199, 207, 209

Ubiór do służby, 176

Ubiór do marszu, 185, 193

Ubiór mały, 173, 199

Ubiór paradny, 114, 191, 193, 196, 199, 205, 220, 225

Ubiór paradny służbowy, 199

Ubiór poza służbą, 175, 181

Ułani, 23, 94, 102, 170

Ułani królewscy (nadworni), 94, 169, 226, 227

Unteroficer art., 71, 151, 223

Unteroficer dragonów, 31, 39, 40

Unteroficer fizylierów, 203

Unteroficer gwardii konnej, 33, 115

Unteroficer minierów, 1790 r., 224

Unteroficer piechoty, 46, 49, 50, 54-, 129, 134, 141, 193, 200, 203, 209

Urzędnik wojskowy, 6

Wachmistrz, 107, 185

Węgierska chorągiew buławy polnej kor., 146

Węgierska chorągiew Buławy Wielkiej Kor. 146

Węgierska chorągiew laski marszałkowskiej, czyli marszałka wielkiego kor. Michała Jerzego Mniszcha, 1783— 1793 r., 147

Węgierska chorągiew nadworna, 65

Wicekomcndant korpusu kadetów, 158

Wiernych kozaków pułk, 230, 231

Wizerunek Matki Boskiej, 163, 166, 167, 168

Wizerunek św. Józefa, 164

Wołoska chorągiew, 29

Woźnica art., 72

Wóz art. kor. z 1732 r. z kotłami, 74

Wstęga orderowa, 4, 8, 10, 81, 88, 113, 114, 124, 125, 141, 158, 173, 221

Zbroja, 2, 10, 13, 14, 15, 17, 182

Znaki dowództwa, 5, 13, 14, 17, 19, 70, 81

Znak (oddział), 20

Znak (proporzec), 22

Żupan, żupanik, 2, 10, 13, 14, 17, 19, 22, 25, 27, 34, ,51, 57, 70, 74, 80, 81, 102, 103, 149, 161, 162, 169, 180, 227, 231.