Wprowadzenie - doświadczenia własne w obszarze medycyny rodzinnej
Postęp, który dokonuje się w medycynie, zmienia nasze wyobrażenia o możliwościach leczenia wielu chorób. Rozwijają się nowe dziedziny, przynosząc wiedzę, której często uczymy się od początku, uruchamiając pokłady naszych, nie odkrytych dotąd, możliwości. Te szybko następujące zmiany wcale nie dają wszystkim zainteresowanym problematyką zdrowia pełnej satysfakcji. Dla każdego - pacjenta, lekarza, płatnika - postęp ma inny wymiar i inne znaczenie. Brak porozumienia w podstawowych obszarach dotyczących funkcjonowania opieki medycznej rodzi poczucie rozgoryczenia, ciągłej frustracji, a nawet agresji. Można odnieść wrażenie, że brak komunikacji stwarza dwa niezależne światy: świat pacjenta i świat lekarza. Barierę pomiędzy wyobrażeniem o nieograniczonych możliwościach współczesnej medycyny a realną, dostępną pacjentowi poradą terapeutyczną może zmniejszyć - przynajmniej w przeświadczeniu autora - lekarz rodzinny.
Minęło siedem lat od utworzenia w Polsce pierwszej praktyki lekarza rodzinnego. Czy ten eksperyment się powiódł? Jakimi zasobami informacji o pionierach reform, którzy podjęli osobiste ryzyko bycia terapeutami swoich pacjentów, dysponujemy? Wśród doniesień o charakterze naukowym zadziwiająco mało opracowań dotyczy pierwszych doświadczeń, refleksji czy analiz błędów popełnionych przez początkujących lekarzy rodzinnych. A są oni przecież i wytworami tej reformy, i zarazem jej twórcami. Wzory, inspirację do swoich pomysłów czerpali nie od zawodowych reformatorów i polityków - sami dokonywali wyborów i podejmowali decyzje, często kosztem narażania własnego prestiżu i licząc się z możliwością znaczącej porażki. Po zmianie systemu politycznego w Polsce sami oddolnie stworzyli własną infrastrukturę zawodową. Często popełniali błędy, wynikające z braku doświadczenia, ale też z entuzjazmu wywołanego tworzeniem nowej rzeczywistości.
Po drugiej wojnie światowej i narzuceniu w latach powojennych innego wzorca podstawowej opieki zdrowotnej uległa zmianie społeczna recepcja lekarza pierwszego kontaktu, wcześniej kształtowana przez funkcjonowanie lekarzy domowych. Prawdopodobnie dlatego model kariery zawodowej opartej na byciu wąskim specjalistą zadecydował o obecnym profilu kształcenia studentów medycyny.
Lekarz rodzinny odbierany był początkowo jako omnibus, felczer, ktoś gorszy, bez możliwości awansu - stało się tak w wyniku braku kontynuacji zawodu i wzorca tej specjalności. W kolejnych latach formowania się nowych praktyk wielu młodych lekarzy uzyskało dyplom i po założeniu własnej placówki realizowało stałe marzenie pacjentów o posiadaniu własnego lekarza. W zamierzeniach twórców reformy lekarz miał się stać podmiotem nowej rzeczywistości, a nie instrumentalnie sterowanym urzędnikiem anonimowych instytucji publicznych. Z wielkich, często szarych, niedofinansowanych i niefunkcjonalnych przychodni miał się przenieść do pomieszczeń mniejszych, ale urządzonych według własnej wizji i pomysłu.
Tworzenie pierwszych praktyk lekarza rodzinnego w regionie było przedsięwzięciem nader ryzykownym i trudnym. Towarzyszyło mu odczucie środowiskowego niepokoju i obaw. Wymagało odwagi i nonkonformizmu. Obecny był ciągły lęk przed niepowodzeniem i rozczarowaniem - często... samym sobą.
Z tych wszystkich powodów omawiane nowe zjawisko społeczne zasługuje na bliższe poznanie. Dokładne przyjrzenie się towarzyszącym mu okolicznościom wydaje się istotne z punktu widzenia lekarza praktyka, na co dzień obcującego ze wszystkimi problemami. Jest to też wyzwanie dla badaczy procesów społecznych poszukujących inhibitorów i stymulatorów nowej formacji pionierów reform opieki zdrowotnej w Polsce.
W metodologii badań naukowych w medycynie dominują nurty ilościowe. Badania jakościowe publikowane są rzadko i trudno oprzeć się na doświadczeniach innych autorów, szczególnie w obszarze medycyny rodzinnej. Próba ukazania wybranych aspektów zjawiska powstawania nowej generacji profesjonalistów opieki ambulatoryjnej za pomocą przykładów wydaje się pasjonująca i pociągająca.
Zastosowano proste narzędzia badawcze. Były to: kwestionariusze osobowe, ankiety, analizy przypadków chorobowych (zgodnie ze specyfiką badań statystycznych niektóre dane procentowe podano w zaokrągleniu).
Badano zarówno lekarzy, którzy prowadzą swoje kontraktowe praktyki, jak i pacjentów korzystających ze świadczeń tychże praktyków. Z kolei percepcję społeczną opisywanego zjawiska poznawano drogą badań ankietowych wśród studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Akademii Medycznej w Bydgoszczy.
Aby ukazać obraz spodziewany i realny oczekiwań wobec lekarza ze strony pacjentów, przeprowadzono badania sondażowe zarówno wśród osób korzystających z usług lekarza rodzinnego, jak i uczęszczających do przychodni rejonowej.
Uzyskane wyniki wykorzystano do poprawienia efektywności działania własnej placówki oraz do zwiększenia atrakcyjności nauczania studentów medycyny i przyszłych lekarzy rodzinnych. Starano się zrealizować często przez wielu lekarzy i studentów zgłaszane postulaty rozwijania zaplecza naukowego dla tej młodej dyscypliny lekarskiej. Realne możliwości spożytkowania swoich umiejętności na terenie Unii Europejskiej i korzystania z osiągnięć naukowych kolegów z innych krajów wydają się kuszącą propozycją.
Pięć lat prowadzenia własnej kontraktowej praktyki, poprzedzonej kilkuletnimi doświadczeniami pracy w systemie holenderskim, przyniosło autorowi poczucie kompetencji w tej dyscyplinie medycznej. Potrzeba podzielenia się własnymi refleksjami oraz wdzięczność, jaką autor odczuwa wobec środowiska lokalnego za pomoc we wdrożeniu praktyki laboratorium, przyczyniły się do napisania tej książki. Ukazanie potencjału, który jest w ludziach zmieniających rzeczywistość, niech stanie się źródłem siły i motywacją dla innych.

Lekarze rodzinni w Europie i w Polsce (Obszar podstawowej opieki zdrowotnej - próba definicji *Rys historyczny funkcjonowania lekarza ogólnego w świecie i w Europie *Wybrane rozwiązania organizacyjne w medycynie rodzinnej w Europie *Polskie doświadczenia w implementacji lekarza rodzinnego); Społeczna percepcja praktyki lekarza rodzinnego (Badania nad obrazem opieki medycznej w świadomości społecznej *Interpretacja wyników i dyskusja); Praktyka lekarza rodzinnego jako własny warsztat pracy (Praktyka lekarza rodzinnego w świetle badań ankietowych *Interpretacja wyników); Prezentacja własnej placówki na tle uzyskanych doświadczeń zawodowych (Charakterystyka własnej praktyki lekarza rodzinnego *Doświadczenia z własnej praktyki *Wnioski wypływające z własnej praktyki lekarza rodzinnego); Praktyka lekarza rodzinnego w percepcji pacjentów (Oczekiwania pacjentów wobec lekarza rodzinnego *Ocena preferencji pacjentów); Szanse i ograniczenia implementacji praktyki lekarza rodzinnego w Polsce (Model lekarza rodzinnego *Możliwości kariery zawodowej lekarza rodzinnego *Raczej szanse czy raczej ograniczenia?)