WSTĘP
Część druga tomu III Historii Śląska obejmuje okres stosunkowo kró­tki, zaledwie 28 lat (1891—1918), ale niezwykle ważny, brzemienny w na­stępstwa, których nie przewidywano ani na początku lat dziewięćdzie­siątych, ani w przeddzień I wojny światowej. W tym czasie Śląsk -—-podobnie jak cały zabór pruski — wszedł, w stadium kapitalizmu mono­polistycznego. Cały ciężar militarystycznej, agresywnej polityki Niemiec odbijał się na życiu gospodarczym kraju, wyciskał niezatarte piętno na stosunkach społecznych i politycznych, nie pozostawał bez wpływu na żaden odcinek działalności. Był to okres, który odbiegał od poprzedniego pod każdym niemal względem. Z jednej strony rozwijały się monopole i dokonywała się koncentracja produkcji przemysłowej, z drugiej coraz bardziej widoczne były przygotowania do wojny. Ruch robotniczy wraz z uchwaleniem programu erfurckiego sięgał coraz śmielej po kolejne zwycięstwa na polu parlamentarnym, zdobywając wciąż nowe mandaty, chociaż nie oszczędzały go również i doraźne klęski. Narastały w nim tendencje rewizjonistyczne i skłonności do popierania polityki rządu, co tak jaskrawy wyraz znalazło w ustosunkowaniu się do wojny w 1914 r.
W nowy etap wkroczył także polski ruch narodowy. I pod tym wzglę­dem były to lata przełomowe. Chodzi nie tylko o radykalizm sformuło­wań spotykanych w hasłach polskich ugrupowań mieszczańskich, ale również o rosnące wpływy tych ugrupowań, które zrywały czy próbo­wały zrywać z dotychczasową uległością wobec Centrum i siłami ugody. Zrodził się i rozwijał polski ruch socjalistyczny w ramach PPS zp, od­notowując swoje pierwsze, chociaż jeszcze skromne na ogół sukcesy. Śląska organizacja SPD — podobnie jak ogólnokrajowe kierownictwo tej partii — musiała dostrzec narastanie walki narodowowyzwoleńczej i go­dzić się, przynajmniej słownie, na równouprawnienie języka polskiego. Polskość górnośląskiego robotnika ujawniała się zarówno podczas kam­panii wyborczych, jak i nasilających się strajków. Aktywizacja klasy robotniczej pod powiewem odgłosów rewolucji lat 1905—1907, a następ­nie napływających wieści o Rewolucji Lutowej i zwłaszcza Październi­kowej, przyspieszały jej dojrzewanie i pogłębiały świadomość klasową. W przeddzień ostatecznej klęski państw centralnych i kapitulacji Rzeszy zaczęły się już pojawiać głosy nie tylko na temat dalszej przynależności

Tytuł:

SPIS ILUSTRACJI
Po str.
Widok zapory wodnej w Leśnej pod Lubaniem (J. P a r t s c h, Schlesien.
Eine Landeskunde fur das deutsche Volk, Wrocław 1911, s. 500) . . 16
Widok ulicy wiejskiej na Górnym Śląsku - Sucha Psina w Głubczyc-
kiem (tamże, cz. 2, s. 164) jg
Międzynarodowe targi maszynami rolniczymi we Wrocławiu w 1901 r.
(K. Luedecke, Der internationale Maschinenmarkt zu Breslau und
die Entwicklung des landwirtschaftlichen Maschinenwesens in den Jah-
ren 1864 bis 1913, „Festschrift aus Anlass des 50. Internationalen Ma-
schinenmarktes51, Wrocław 1913) 16
Maszyny i narzędzia rolnicze firmy C. Jaeschke z Nowego Świata w pow.
nyskim na międzynarodowych targach we Wrocławiu w 1902 r. („Zeit-
schrift der Landwirtschaftskammer fur die Prowinz Schiesien55, R. VI,
1902, s. 704) 16
Młocarnia parowa z lokomobilą (tamże, s. 796) ....... 16
Kościół drewniany na wsi śląskiej (Partsch, op. cit., s. 130) . . . 16
Piekary Śląskie (tamże, cz. 2, s. 105) 16
Zamek latyfundysty — Wieszczyzna w Prudnickiem (tamże, s. 103) . 16
Chłopi galicyjscy z rodzinami w drodze do Ameryki na dworcu w My­
słowicach w 1910 r. (M.ysłowice. Zarys rozwoju miasta, Katowice 1977,
po s. 48) . 16
Główne Biuro Zatrudnienia Robotników Rolnych w Mysłowicach —
widok ogólny (tamże, po s. 48)
Kopalnia „Wujek55 w Katowicach (Brynów) przed I wojną światową
(Dzieje górniczego ruchu zawodowego w Polsce (do 1918 r.), t. I, War­
szawa 1971, po s. 320) - - 96^
Huta ołowiu w Małej Dąbrówce w 1900 r. (Katowice 1865—1945. Zarys
rozwoju miasta, pod red. J. Szaflarskiego, Katowice 1978, po s. 112) . . 96
Huta „Bernhardf w Szopienicach (tamżą po s. 112) 96
Dojście do fabryki wagonów we Wrocławiu na Muchoborze Małym
(Festschrift zum 50-jdhrigen Jubileum der Linke-Hoffman Werke Aktien-
gesellschaft, Wrocław 1921, s. 61) 96

Rynek w dniu targowym w Katowicach, 1902 r. (tamże, po s. 80) . . 96
Księgarnia, drukarnia i introligatornia „Katolika55 w Bytomiu na po­
czątku XX w. (Bytom. Zarys rozwoju miasta, Warszawa 1979, po s. 304) 96
Ekspedycja wydawnictw „Katolika55 w Bytomiu na początku XX w. (tam-
że po s. 304)
Honorowi naczelnicy gminy Katowice w latach 1[zasłonięte]862-19 (Katowice ^
1865—1945..., po s. 80) - - - gd
19 Gmach Sądu Okręgowego w Katowicach (tamże, po s. 80) . . - -2o! Ulica Krakowska w Opolu przed I wojną światową, widok od strony
bpis ilustracji
785


784
Spis ilustracji
Dworca Kolejowego (Opole. Monografia miasta, pod red. W. Dziewul-
skiego i F. Hawranka, Opole 1975, s. 248) 96
21. Zamek Piastowski w Oleśnicy (OleSnica. Monografia miasta i okolic, pod
red. S. Michalkiewicza, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1981, s. 52) 96
Wojciech Korfanty (M. Tobiasz, Korfanty, Katowice 1947, frontispis) 320
Franciszka Koraszewska (Z. Bednorz, Wad rocznikami dawnych ga­
zet śląskich, Wrocław 1971, s. 24) 320
Ludwika Radziejewska (S. Mazurek, Z dziejów polskiego ruchu ko­
biecego na Górnym Śląsku w latach 1900—1907, Opole 1969, s. 30) . . 320
Ks. Aleksander Skowroński (B e d n o r z, op. dt, s. 64) 320
Józef Chociszewski (tamże, s. 132) 320

Franciszka Ciemięgowa (M a z u r e k, op. dt, s. 33) 320
Petronela Golaszowa (tamże, s. 37) 320
Maria Cimorkowa (tamże, s. 47) 320
Helena Sołtysowa (tamże, s. 70) 320
Rada Nadzorcza Banku Ludowego w Opolu (M. Tobiasz, Na froncie
walki narodowej w Opolskiem. Bronisław Koraszewski 1888—1922, Ka­
towice 1938, po s. 32) 320
Członkowie zespołu amatorskiego Towarzystwa Polsko-Katolickiego
w Opolu w 1901 r. (tamże, po s. 32) 320
Inwigilowanie wycieczek Polaków z Górnego Śląska do Krakowa przez
władze pruskie w 1905 r. (AP Wrocław, BPRO, 57a, s. 191) .... 320
Pierwsza strona urzędowego wykazu polskich czasopism prenumerowa­
nych przez czytelników za pośrednictwem poczty w Gliwicach w 1912 r.
(tamże, BPRO, 62, s. 19) 320
Informacja urzędowa o założeniu w Zabrzu Zjednoczenia Górnośląskich
Młodzieżowych Związków Ludowych w 1912 r. (tamże, BPEO, 130, s. 11) 320
Poufny raport z 1914 r., informujący o istnieniu na Górnym Śląsku
tajnej organizacji polskiej „Ojczyzna11 (tamże, BPRO, 130, s. 265) . . 528
Okólnik prezydenta rejencji opolskiej do landratów i nadburmistrzów
z 1906 r. w sprawie sytuacji politycznej na Górnym Śląsku (tamże,
BPRO, 134, s. 221) 528

Pierwsza strona wykazu firm niemieckich ogłaszających się w czaso­
pismach polskich w 1912 r. (tamże, BPRO, 139, s. 29) 528
Informacja landrata zabrskiego z 8 VI 1905 r. o miejscowej organizacji
PPS (tamże, BPRO, 146, s. 15) 528
Raport komisarza granicznego Madlera z 20 IV 1910 r. o utworzeniu
Polskich Towarzystw Śpiewaczych na Śląsku z siedzibą w Bytomiu
ttamże, BPRO, 157, s. 11) 52g
Pierwsza strona urzędowej relacji o przebiegu polskiego święta pieśni
w Zadolu w 1911 r. (tamże, BPRO, 158, s, 19) 52g
Tytuły gazet śląskich (Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, sygn
31736 IV, 31742 IV, 31629 IV, 31519 IV, 31085 IV, 31067 IV, 31003 IV
31119 IV, fot. pracownia) 528
Tekst odezwy do górników górnośląskich w „Gazecie Robotniczej11, 8 II
1905, nr 11 (jw.) . 544
Artykuł Rewolucja w Królestwie Polskim w „Gazecie Robotniczej11, 8 II
1905, nr 11 (jw.) 544
Artykuł Rzeź we Wrocławiu w „Gazecie Robotniczej11, 25 IV 1906, nr 33
(jw.) 544
Informacja o obchodach 1 Maja w Katowicach, Zabrzu, Bytomiu i Wro­
cławiu w „Gazecie Robotniczej11, 5 V 1906, nr 36 (jw.) 544
47. Artykuł na temat honoru robotniczego w „Gazecie Robotniczej11, 11 III
1911, nr 30 (jw.) 544
Artykuł wstępny pt. Święto majoiue a proletariat polski w „Gazecie Ro-
botniczej11, 29 IV 1911, nr 50 (jw.) 544
Artykuł pt. Nauka wielkiego strajku w „Gazecie Robotniczej11, 21 III
1912, nr 34 (jw.) 544
Artykuł o świadomości klasowej w „Gazecie Robotniczej0, 22 X 1912 (jw.)
Artykuł o echach strajku z 1913 r. w „Gazecie Robotniczej11, 14 V 1913,
nr 110 (jw.) 544
Informacja o demonstracji bezrobotnych we Wrocławiu w „Gazecie Ro­
botniczej11, 1 VI 1913, nr 125 (jw.) 576
Zakaz udziału w zebraniach socjalistycznych — zarządzenie generalnego
dyrektora Zakładu „Królewska Huta11, opublikowane w „Gazecie Ro­
botniczej11, 5 I 1907, nr 3 (jw.) 576
Odezwa komisji strajkowej, opublikowana w „Gazecie Robotniczej11,
21 V 1907, nr 61 (jw.) 576
Tekst odezwy do robotników polskich w związku ze strajkiem westfal-
skim, zamieszczony w „Gazecie Robotniczej11 z 21 I 1905 r., nr 6 (jw.) 576
Julian Marchlewski (J. M a r c h 1 e w s k i, Pisma wybrane, t. I, War­
szawa 1952, frontispis) 576
Karta tytułowa pierwszego wydania pracy J. Marchlewskiego pt. Sto­
sunki społeczno-ekonomiczne na ziemiach polskich zaboru pruskiego
(tamże, po s. 264) 576

Róża Luksemburg (Geschichte der deutschen Arbeiter Bewegung, t. II,
Berlin 1966, między s. 32 i 33) 576
Franciszek Morawski (Ir.) 576
Estera Golde-Stróżecka (Sląski Instytut Naukowy, fot. pracownia) . . 576
Józef Rymer (jw.) S76
Facsimile karty tytułowej rozprawy doktorskiej J. Chmielowskiego
(J. S m e r e k a, Polskie doktoraty na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu
Wrocławskiego z lat 1811—1939 i ich autorzy w życiu zawodowym, nau­
kowym i spoleczno-politycznym, Wrocław 1980, s. 239) 656
Facsimile karty tytułowej rozprawy doktorskiej A. Sobeczki (tamże) . 656
Slązaczki z Nowego Świata w pow. nyskim (Die Hohe Strasse. Schlesi-
sche Jahrbiicher fur deutsche Art und Kunst im Ostraum, t. I, 1938,
s. 237) 656
Dziewczęta w strojach ludowych (1910 r.) w Markowicach, pow. Raci­
bórz („Schlesien. Illustrierte Zeitschrift fur die Pflege heimatlicher Kul­
tur. Zeitschrift des Kunstgeloerbevereins fur Breslau n. die Provinz Schle-
sien11, 1909/10, s. 106) 656
Dziewczęta w ludowych strojach zimowych w Płużnicy Wielkiej, pow.
Strzelce Opolskie (tamże, s. 202) 656
Chłopka w stroju zimowym w Płużnicy Wielkiej, pow. Strzelce Opolskie
(tamże, s. 203) 656
Chłopi górnośląscy na weselu (Bunte Bilder aus dera Schlesierlande, Wro­
cław 1898, s. 411) . 656
Rodzeństwo Bożków i Sławików na niedzielnej „Wiesiadzie11 (1911 r.)
w Markowicach, pow. Racibórz (S. W a s y 1 e w s k i, Na Śląsku Opol­
skim, Warszawa 1-935, s. 153) 656
70. Weselnicy górnośląscy w Rozbarku pod Bytomiem (w pośrodku państwo
786
Spis ilustracji
młodzi) iPrusy Wschodnie i Zachodnie, Wielkie Księstwo Poznańskie,
Śląsk pruski, opr. A. Czechowski, Warszawa 1904, po s. 463) .... 656
Typy górnośląskie z Gałuszyna pod Bytomiem (tamże, s. 466) .... 656
Dom przysłupowy na Pogórzu Izerskim („Schlesien...J 1909/10, s. 476) . 672
Dom chłopski zrębowy w Bojkowie pod Gliwicami (Schlesische Landes-
kunde. Geschichtiche Abteilung, t. II, Leipzig 1913, po s. 400) .... 672
Dom zrębowy w Nagodzicach, pow. Kłodzko (fot. H. Wesołowska) . . 672
Zagroda małorolnego chłopa, Obłąki, pow. Olesno (jw.) 672
Murowana zagroda w Nowym -Otoku, pow. Oława („Schlesien...5;, 1911/12,
nr 6, s. 177) . . 672
77. Spichlerze chłopskie drewniane oblepiane gliną, Pilszcz, pow. Głubczyce
(fot. H. Wesołowska) 672
Zrębowy spichlerz dworski, Sławięcice, pow. Koźle (jw.) . . . . . 672
Stodoła i stajnia w Jaczkowicach, pow. Oława („Schlesien...J!, 1909/10,
s. 232) 672
Wiatrak koźlak, Duchowo, pow. Milicz (fot. H. Wesołowska) .... 672
Wiatrak holenderski zbudowany w drugiej połowie XIX w., Strzeleczki,
pow. Prudnik (W a s y 1 e w s k i, op. cit., s. 3) 672
Młyn wodny z drugiej połowy XIX w., Turze, pow. Racibórz (fot.
H. Wesołowska) 672
Kuźnia w Kotliskach, pow. Lwówek Śląski („Schlesien...!V 1908/09, s. 381) 672
Cukrownia na Dolnym Śląsku (Schlesische Landeskunde. Naturwissen-
schaftliche Abteilung, t. I, Leipzig 1913, po s. 294) 704
Stary kościół drewniany w Zarzyskach-Strońsku pod Olesnem („Schle-
sien...;;, 1911/12, nr 13, s. 345) 704
Kościół zrębowy w Grzanie, pow. Pszczyna (tamże, 1911/12, nr 13, s. 345) 704
Na łące (tamże, 1911/12, nr 24, po s. 660) 704
Nowy Targ we Wrocławiu (tamże, 1909/10, po s. 106) 704
Karta tytułowa historii Śląska F. Konecznego (Biblioteka Uniwersytecka,
fot. pracownia) 704
90. Karta tytułowa Tkaczy G. Hauptmanna (jw.) ........ 704
SPIS MAP
Str.
1. J. Kościk, Gęstość zaludnienia wsi i osad przemysłowych na Śląsku
w 1910 r. 28
J. Kościk, Rozwój ludności miast śląskich w latach 1890—1910 ... 34
A. Trznadel, Rozmieszczenie wyznań na Śląsku w 1910 r. 59
A. Trznadel, Struktura gospodarstw wiejskich na Śląsku w 1907 r. 72
A. Trznadel, Struktura własności ziemskiej na Śląsku w 1907 r. . . . 75
A. Trznadel, Wydajność czterech głównych zbóż na Śląsku w 1912 r. . 115
A. Trznadel, Stan hodowli w wielkich sztukach na Śląsku w 1912 r. . 120
J. Wosch, Przemysł i rzemiosło- na Śląsku w 1907 r. (według stanu za-
trudnienia) . 137
J. Wosch, Ludność czynna zawodowo na Śląsku w 1907 r 252

J. Kościk, Wyniki wyborów parlamentarnych na Śląsku w 1898, r. (wy-
bory główne) 276
J. Kościk, Wyniki wyborów parlamentarnych na Śląsku w 1907 r. (wy­
bory główne) - 278
J. Kościk, Wyniki wyborów parlamentarnych na Śląsku w 1912 r. (wy-
bory główne) 2?9
J. Kościk, Polskie organizacje na Górnym Śląsku w 1914 r. (według ma­
teriałów M., Patera) 331
J. Kościk, Strajki w latach 1905—1906 na Śląsku .....-- 576
15. J. Kościk, Wielki strajk górników w 1913 r. na Górnym Śląsku ... 590

Spis treści:
Spis treści
789

5. Położenie chłopów i wielkiej własności
Sytuacja finansowa i samowystarczalność gospodarstw rolnych
Spółdzielczość rolnicza w latach 1891—1918
Proletariat i półproletariat
6.
7. Śląsk Cieszyński
Rozdział V. Rolnictwo i gospodarka leśna
82 82
93
97


Str. 5
SPIS TREŚCI
Wstęp
Środowisko geograficzne i ludność
Rozdział I. Zmiany w środowisku geograficznym
Wzrost zanieczyszczenia powietrza 12
Przeobrażenia w stosunkach wodnych 12
Skutki eksploatacji kopalin 15
Dalszy rozwój środków transportu 16
Powiększanie się terenów zurbanizowanych 18
Przemiany w świecie roślinnym i zwierzęcym 20
Rozdział II. Ludność
Rozwój ludności i gęstość zaludnienia 22
Urbanizacja 29
Migracje ludności: ucieczka ze Wschodu, ucieczka ze wsi .... 35
Zmiany w stanie ludności w latach 1914—1913 45
Stosunki etniczne i narodowościowe 49
Stosunki wyznaniowe 58
STOSUNKI PRAWNE
Rozdział III. Państwo i prawo na Śląsku w latach 1890—1918
Ogólna charakterystyka 64
Podstawy ustroju klasowego 64
Państwo i prawo wobec ludności polskiej 65
Rozwój prawa 66
WIES I ROLNICTWO
Rozdział IV. Struktura i stosunki społeczne na wsi
Przekształcenia struktury rolnej 67
Stosunki własnościowe - 74
Koncentracja 76
Praca najemna w śląskim rolnictwie 79

Kryzys agrarny i jego skutki 99
Technika produkcji roślinnej . . - 103
Produkcja roślinna 107

Rozwój wiedzy rolniczej 107
Użytkowanie gruntów i struktura upraw roślinnych .... 110
Plony H4

Produkcja zwierzęca 116
Gospodarka leśna 121
Rolnictwo w czasie pierwszej wojny światowej 123
Śląsk Cieszyński 128

Rozwój produkcji roślinnej 128
Produkcja zwierzęca 130
PRZEMYSŁ I USŁUGI
Rozdział VI. Lokalizacja i struktura gałęziowa przemysłu
Uwagi wstępne 133
Zmiany w lokalizacji 134
Struktura gałęziowa .143
Rozdział VII. Postęp techniczny i koncentracja w przemyśle
Ogólna charakterystyka sytuacji . 147
Przemiany w technice 149
Koncentracja i monopole 168
Rozdział VIII. Rozwój produkcji przemysłowej
Uwagi wstępne 167
Przemysł ciężki lfi8

Górnictwo energetyczne 168
Wydobycie rud 1^6
Przemysł hutniczy I78
Przemysł maszynowy 181
Produkcja przemysłu metalowego - 166
Przemysł materiałów budowlanych 189
3. Przemysł lekki l9ł
Produkcja przemysłu włókienniczego i odzieżowego 191
Przemysł spożywczy 197
Przemysł mineralny 201
dj Inne działy przemysłu lekkiego . . _ z02
4. Przemysł Śląska Cieszyńskiego 204
Górnictwo węgla kamiennego 204
Hutnictwo .
790
Spis treści
Spis treści
791


206
207 208
Przemysł metalowy, maszynowy i chemiczny
Przemysł włókienniczy
Przemysł rolno-spożywczy
Rozdział IX. Zmiany w sytuacji rzemiosła
209
212
Rozmieszczenie rzemiosła
Gałęziowa struktura rzemiosła
Rozdział X. Komunikacja, transport, handel i kredyt
218 [zasłonięte] 221 221 [zasłonięte] 226
1. Komunikacja i transport
a) Sieć kolejowa
Tramwaje i kolejki wąskotorowe .
Drogi wodne
Telegra! i telefon
2. Handel
Handel wewnętrzny 226
Rynek zewnętrzny 231
236 239
3. Kredyt
Rozdział XI. Rozwój turystyki i uzdrowisk
Rozdział XII. Skutki industrializacji i urbanizacji
Stopień aktywności zawodowej ludności 250
Zmiany struktury klasowej i zawodowej 254
Przyspieszony rozwój miast i gospodarka komunalna 259
STOSUNKI POLITYCZNE
Hozdzia! XIII. Polityka władz i postawa społeczeństwa
Ogólna charakterystyka sytuacji 265
Układ sił politycznych w prowincji śląskiej 268
Polityka antypolska i germanizacja 280
a) Polityka antypolska 280
h) Germanizacja , 294
4. Hakata i jej działalność antypolska , . 303
Rozdział XIV. Rozwój ruchu polskiego
1. Kształtowanie się polskiej świadomości narodowej 310
Przesłanki społeczno-ekonomiczne 310
Rozwój poczucia więzi międzyzaborowej 312
Czytelnictwo literatury polskiej 315
dj Opór przeciw germanizacji 317
Prasa polska 321
Rozwój polskich organizacji gospodarczych, zawodowych i politycznych 330

Organizacje gospodarcze .... 332
Organizacja zawodowe 33B
Organizazcje polityczne 339
4. Organizacje kulturalno-oświatowe
aj Biblioteki ludowe i Śląska Pomoc Naukowa 339
Towarzystwa śpiewacze
Towarzystwa „Sokołów11 346
Towarzystwa kobiet 348
Inne legalne towarzystwa kulturalne 350
,f
t:
r

Towarzystwa Eleusis 352
Organizacje młodzieżowe i studenckie 357
Rozdział XV. Orientacje polityczne w polskim ruchu narodowym
Katolikowcy a Centrum 365
Geneza i początki Narodowej Demokracji . - 375
Stanowisko współczesnych wobec Narodowej Demokracji .... 378

Katolikowcy a Narodowa Demokracja 378
Inne stanowiska 381
Wybory 1903 r 1 382
Próba porozumienia w obozie polskim 387

Proces bytomski i sprawa żorska 394
Rozwój sytuacji w latach 1905—1907 i ugoda 1909 r 397

Reorientacja stanowisk i ponowny wybór Korfantego .... 397
Wybór Napieralskiego na posła z ramienia Koła Polskiego . . 402
Sukces Polaków w wyborach 1907 r 405
Kompromis polsko-centrowy 1908 r 406
„Wojna prasowa11 i ugoda 1910 r 410
6. Po ugodzie 416
Rozdział XVI. Lata wojny 1914—1918 423
Rozdział XVII. Stosunki polityczne na Śląsku Cieszyńskim
Działalność partii politycznych 442
Rozwój polskich organizacji kulturalno-oświatowych 484
KLASA ROBOTNICZA I RUCH ROBOTNICZY
Rozdział XVIII. Liczebność i struktura klasy robotniczej
Wzrost liczbowy proletariatu i zmiany w jego strukturze zawodowej 453
Terytorialne rozmieszczenie klasy robotniczej i jej koncentracja . . 459

Górnośląski okręg górniczo-hutniczy 459
Proletariat Wrocławia i jego okolic 461
Proletariat Pogórza Sudeckiego 763
3. Rekrutacja klasy robotniczej i struktura demograficzna .... 464
i. Śląsk Cieszyński 471
a) Źródła rekrutacji i liczebność proletariatu ....... 471
b) Struktura 473
Rozdział XIX. Położenie klasy robotniczej
Ustawodawstwo socjalne 477
Dyscyplina pracy 48g
Warunki i bezpieczeństwo pracy m 489
Długość dnia pracy 499
Urlopy robotnicze 503
6- PJace ................ 50i
Warunki mieszkaniowe 510
Realna wartość płac 517
Filantropia przemysłowców 522
Rozdział XX. Ruch robotniczy na Śląsku pruskim
Warunki działania lewicy po legalizacji jej partii . . . 525
Walka wyborcza 1893 r 5g0



792
Spis treści
Spis treści
793

Geneza powstania Polskiej Partii Socjalistycznej zaboru pruskiego i jej
stosunek do SPD 533
PPS zp w pierwszych latach działania 536
Kampania wyborcza 1898 r 542
SPD i PPS zp w latach narastającego konfliktu 544
Lewica w wyborach parlamentarnych 1903 r 652
PPS zp i SPD po wyborach 555
Scentralizowany ruch zawodowy 558

Walki klasy robotniczej; rozwój scentralizowanego ruchu zawodowego B63
Antysocjalistyczne związki zawodowe 569
Aktywność klasy robotniczej w latach 1905—1907 573
SPD i PPS zp w latach 1905—1907 679
Ruch robotniczy w latach 1908—1914 583
Klasa robotnicza w latach I wojny światowej 601
Rozdział XXI, Ruch robotniczy na Śląsku Cieszyńskim
Potęgowanie się walki klasowej w ostatnim dziesięcioleciu XIX w. . 609
Klasowe stowarzyszenia zawodowe 611
Początki politycznego ruchu robotniczego 612
Początki prasy robotniczej 613
Szczytowy okres aktj^wności ruchu robotniczego w latach 1901—191.3 615
Działalność kulturalno-oświatowa 619
Rozbicie polityczne ruchu robotniczego 620
Ruch robotniczy w okresie I wojny światowej - . . 622
Rozdział XXIV. Literatura i piśmiennictwo polskie
Uwagi ogólne 708
Piśmiennictwo Śląska Cieszyńskiego 709
Piśmiennictwo górnośląskie 721
Rozdział XXV. Literatura niemiecka na Śląsku 737
Indeks nazwisk 741
Indeks nazw geograficznych i etnicznych 762
Spis ilustracji 783
Spis map 787
SZKOLNICTWO, KULTURA LUDOWA I LITERATURA
Rozdział XXII. Polityka szkolna
Ogólne założenia i kierunki 627
Realizacja programu nauczania ........... 633
Germanizatorski charakter szkoły 637
Opór społeczeństwa polskiego 643
Rozwój szkolnictwa elementarnego i średniego 648
Uniwersytet Wrocławski. Powstanie Wyższej Szkoły Technicznej . . 651
Szkolnictwo ludowe i średnie na Śląsku Cieszyńskim - 661
Rozdział XXIII. Kultura ludowa
Uwagi wstępne 667
Relikty dawnego systemu gospodarowania 669
Osadnictwo i budownictwo 672
Wyposażenie domu 678
Pożywienie . 680
Odzież 683
Życie społeczne wsi 688

Rodzina 688
Społeczność wiejska 689
8. Obrzędy i zwyczaje 692
Rodzinne 693
Doroczne 697
Rolniczo-hodowlane 700
9 Wierzenia i przesądy 703



Strona o mnie

Moje aukcje (książki o zbliżonej tematyce. Kliknij.)

Uwaga! Na zdjęciach wokół liter możliwe charakterystyczne zniekształcenia - wynikają z konieczności kompresji zdjęć. W rzeczywistości zniekształcenia nie występują. Możliwe też błędy w opisie - z powodu niedoskonałości odczytu OCR, za co przepraszam.