Wstęp 11
Fizjologia układu nerwowego 13
Wiadomości ogólne 13
Wirtualny program komputerowy SimNerv 14
Wetlands 15
Pobieranie materiału do badań 15
Praca w laboratorium wirtualnym 16
Zadania do wykonania 18
Zależność amplitudy potencjału czynnościowego od amplitudy bodźca 19
Okres refrakcji bezwzględnej i względnej potencjału
czynnościowego ... 20
Szybkość przewodzenia potencjału czynnościowego 22
Polarność potencjału czynnościowego 23
Chronaksja i reobaza 23
Stymulacja anodowa 24
Badanie reakcji odruchowych 25
Odruchy na rozciąganie 26
Odruch kolanowy 27
Odruch ze ścięgna Achillesa 28
Odruch z mięśnia dwugłowego ramienia 28
Odruch z mięśnia trójgłowego ramienia 28
Odruchy obronne 28
Odruch zginania 28
Odruch podeszwowy 28
Odruchy źreniczne 29
Odruch na światło 29
Odruch na ciemność 29
Odruch na bliskość – akomodacyjno-konwergencyjny 29
Odruchy wyzwalane z narządu równowagi 30
Odruch przedsionkowo-oczny 30
Odruchy przedsionkowo-rdzeniowe 30
Próba Romberga 30
Test marszu 30
Doświadczenie Barany’ego 31
Fizjologia narządów zmysłów 31
Czucie skórne 31
Czucie dotyku 31
Czucie umiejscowienia 33
Czucie ciepła i zimna 33
Czucie smaku i węch 35
Rozmieszczenie receptorów smakowych na języku 35
Badanie progu odczuwania i identyfikacji zapachu 36
Zależność między zmysłami smaku i węchu 37
Zmysł słuchu 38
Badanie przewodzenia fal dźwiękowych 39
Próba Rinnego 39
Próba Webera 40
Badanie ostrości słyszenia 40
Lokalizacja źródła dźwięku 40
Zmysł wzroku 42
Akomodacja oka 42
Ostrość wzroku 43
Pole widzenia 44
Widzenie barw 45
Plamka ślepa 46
Fizjologia układu hormonalnego 48
Hormonalna regulacja metabolizmu węglowodanów 48
Pomiar poziomu glukozy we krwi 50
Zadania do wykonania 52
Wykonanie i interpretacja krzywej glikemicznej 52
Wpływ rodzaju węglowodanów na glikemię poposiłkową 52
Wpływ insuliny i adrenaliny na stężenie glukozy we krwi 53
Wydzielanie hormonu wzrostu 54
Test hipoglikemii poinsulinowej 54
Regulacja procesów rozrodczych 54
Określane faz cyklu płciowego u myszy 54
Oznaczanie faz cyklu menstruacyjnego u kobiety na podstawie badań cytohormonalnych 56
Określenie fazy cyklu menstruacyjnego u kobiety na podstawie obrazu mikroskopowego próbki śliny 57
Wpływ czynników środowiska na komórki rozrodcze samców 58
Fizjologia mięśni szkieletowych 60
Wiadomości ogólne 60
Wirtualny program komputerowy SimMuscle 62
Wetlands 63
Przygotowanie preparatu 63
Praca w laboratorium wirtualnym 64
Zadania do wykonania 65
Skurcz pojedynczy izotoniczny/izometryczny 65
Skurcz podwójny izotoniczny/izometryczny 67
Skurcz tężcowy izotoniczny/izometryczny 68
Rozciąganie mięśnia w stanie spoczynku 70
Krzywa maksymalnych wartości izotonicznych/izometrycznych 70
Zależność Hilla 72
Zmęczenie mięśnia 72
Badanie mięśni szkieletowych in vivo 74
Zmęczenie mięśni u człowieka 74
Czynność bioelektryczna mięśni człowieka 74
Fizjologia mięśni gładkich 76
Wiadomości ogólne 76
Wirtualny program komputerowy SimVessel 77
Pobieranie materiału do badań 78
Przygotowanie roztworów 79
Praca w laboratorium wirtualnym 80
Zadania do wykonania 83
Aktywność spontaniczna i indukowana przez obciążenie mięśnia 83
Wpływ układu nerwowego na aktywność skurczową mięśni gładkich 84
Antagonizm czynnościowy przywspółczulnego i współczulnego układu nerwowego 85
Hamowanie kompetycyjne 87
Blokowanie sprzężenia elektromechanicznego 88
Fizjologia układu krążenia 91
Fizjologia mięśnia sercowego 91
Wirtualny program komputerowy SimHeart 92
Pobieranie materiału do badań 93
Przygotowanie roztworów 93
Praca w laboratorium wirtualnym 95
Zadania do wykonania 98
Spontaniczna aktywność skurczowa mięśnia sercowego 98
Działanie inotropowe i chronotropowe adrenaliny 98
Antagonizm czynnościowy adrenaliny i acetylocholiny 99
Hamowanie kompetycyjne 101
Działanie blokera receptorów α- i β-adrenergicznych 101
Działanie blokera receptorów cholinergicznych 102
Blokowanie sprzężenia elektromechanicznego 104
Działanie glikozydów nasercowych 105
Badanie czynności serca in vivo 107
Osłuchiwanie tonów serca u człowieka 107
Prądy czynnościowe serca u człowieka – elektrokardiogram 108
Charakterystyka parametrów hemodynamicznych układu krążenia 112
Pomiar ciśnienia tętniczego krwi metodą osłuchową 112
Badanie tętna metodą palpacyjną 114
Obliczanie objętości wyrzutowej, pojemności minutowej i maksymalnej częstości akcji serca 115
Badanie ciśnienia krwi i tętna w mikrokrążeniu 116
Ocena sprawności adaptacyjnej i wydolności układu krążenia 118
Próba ortostatyczna Martineta 118
Próba ortostatyczna Cramptona 120
Funkcje termoregulacyjne naczyń włosowatych 121
Fizjologia krwi 122
Oznaczanie parametrów hematologicznych krwi 122
Oznaczanie liczby hematokrytowej 122
Oznaczanie stężenia hemoglobiny 122
Określanie ilości erytrocytów 123
Różnicowanie barwionych rozmazów krwi 125
Badanie właściwości krwi 126
Wyznaczanie czasu krwawienia i krzepnięcia 126
Wpływ jonów wapnia na krzepnięcie krwi 127
Badanie właściwości buforowych krwi 127
Oznaczanie grupy krwi i czynnika Rh 128
Komputerowy program symulacyjny „Blood Physiology” 130
Methods 130
Oznaczanie liczby hematokrytowej („Packed cell volume”) 130
Obliczanie ilości erytrocytów w mm krwi („Red cell count”) 131
Kolorymetryczne oznaczanie stężenia hemoglobiny
(„Haemoglobin concentration”) 132
Analiza różnych typów anemii 133
Oznaczanie grupy krwi i czynnika Rh 136
Fizjologia układu oddechowego 138
Mechanika oddychania 138
Określenie typu oddychania 140
Badania czynnościowe układu oddechowego 140
Objętości i pojemności statyczne, częstość oddychania i wentylacja minutowa płuc 141
Objętości i pojemności dynamiczne 144
Spirometria 147
Profil wentylacji i test VC 149
Test FVC 149
Test MVV 149
Ocena sprawności wentylacyjnej płuc 154
Pomiar spoczynkowych parametrów oddechowych – profil wentylacji (wzorzec oddechowy) i test VC 156
Pomiar dynamicznych parametrów oddechowych – test FVC 157
Ocena czynności mięśni oddechowych 158
Regulacja oddychania 158
Wpływ hiperwentylacji na głębokość i częstość oddychania 159
Fizjologia wysiłku fizycznego 160
Wpływ wysiłku fizycznego na wybrane parametry fizjologiczne 160
Wpływ wysiłku fizycznego na ciśnienie tętnicze krwi, tętno, objętość wyrzutową serca i pojemność minutową serca 160
Kinetyka zmian parametrów układu krążenia wywołanych wysiłkiem fizycznym 161
Zmiany adaptacyjne w układzie sercowo-naczyniowym pod wpływem wysiłku fizycznego różnego typu 162
Wysiłek szybkościowy 162
Wysiłek wytrzymałościowy 163
Wysiłek siłowy 163
Określanie wydolności układu krążenia i kondycji fizycznej na podstawie testów wysiłkowych 163
Próba Ruffiera 164
Próba harwardzka 164
Zmiany adaptacyjne w układzie oddechowym pod wpływem wysiłku fizycznego różnego typu 165
Określanie wysiłkowego wydatku energetycznego na podstawie pomiarów tętna i ciśnienia tętniczego krwi 166
Wpływ wysiłku fizycznego na temperaturę ciała człowieka 168
Fizjologia układu pokarmowego 169
Hormonalna regulacja funkcji przewodu pokarmowego 169
Fizjologia trawienia 171
Trawienie skrobi w jamie ustnej 172
Wykrywanie obecności enzymu amylolitycznego w ślinie – etapy trawienia skrobi 173
Wpływ temperatury na aktywność α-amylazy ślinowej 174
Wpływ jonów chlorkowych na aktywność α-amylazy ślinowej 175
Wpływ pH na aktywność α-amylazy ślinowej 175
Trawienie białka w żołądku 176
Wpływ formy substratu i odczynu środowiska na aktywność pepsyny 176
Wpływ temperatury i pH na działanie pepsyny 178
Trawienie skrobi w jelicie cienkim 179
Wykrywanie obecności enzymu amylolitycznego w soku trzustkowym – etapy trawienia skrobi 179
Wpływ temperatury na aktywność α-amylazy trzustkowej 180
Wpływ jonów chlorkowych na aktywność α-amylazy trzustkowej 181
Trawienie białka w jelicie cienkim 182
Wpływ formy substratu i odczynu środowiska na aktywność trypsyny 182
Trawienie tłuszczu w jelicie cienkim 185
Wykrywanie obecności lipazy w soku trzustkowym – enzymatyczna hydroliza tłuszczu mleka 185
Właściwości żółci i jej działanie na tłuszcze 185
Obniżanie napięcia powierzchniowego przez żółć 186
Wpływ czynników mechanicznych, odczynu środowiska i żółci na emulgację tłuszczu 186
Fizjologia wchłaniania 187
Program komputerowy Intestinal Absorption – „Wchłanianie heksoz i aminokwasów obojętnych” 187
Wprowadzenie 187
Zależność wchłaniania od jonów sodowych 188
Interakcje między transportem heksoz i aminokwasów 188
Metody 189
Przygotowanie odwróconych woreczków 189
Metody pomiaru 190
Symulacja z wykorzystaniem metody bezpośredniej 191
Symulacja z wykorzystaniem metody pośredniej 191
Zadania do wykonania 192
Doświadczenia kontrolne 192
Wchłanianie płynu i składników pokarmowych 192
Wchłanianie płynu 193
Wchłanianie glicyny, metioniny i galaktozy 193
Doświadczenia właściwe 194
Zależność od jonów sodowych 194
Interakcje między składnikami pokarmowymi 194
Doświadczenia podstawowe 194
Badania mechanizmu interakcji 195
Wpływ energii 195
Wpływ czasu 195
Stosunek T/M 195
Efekt florydzyny 196
Kinetyka współzawodnictwa między systemami 196
Utrwalanie pojęć związanych z funkcjonowaniem układu pokarmowego 197
Edukacyjna gra w karty 197
Szarady 197
Fizjologia układu wydalniczego 198
Wiadomości ogólne 198
Skład i właściwości moczu 200
Właściwości fizyczne moczu 201
Dobowa ilość moczu (diureza) 201
Barwa moczu 201
Przejrzystość moczu 201
Odczyn moczu (pH) 202
Ciężar właściwy (gęstość względna) moczu 202
Skład chemiczny moczu prawidłowego 203
Składniki organiczne moczu 203
Mocznik 203
Amoniak 203
Kreatynina 204
Kwas moczowy 204
Składniki nieorganiczne moczu 204
Skład moczu patologicznego 204
Białko 205
Glukoza 205
Związki ketonowe 205
Krew 206
Barwniki żółciowe 206
Bilirubina 206
Urobilinogen 207
Azotyny 207
Leukocyty 208
Analiza moczu ludzkiego 208
Zadania do wykonania 208
Mocz „własny” 208
Badanie właściwości fizycznych moczu „własnego” 208
Badanie składników chemicznych i obecności krwinek w moczu „własnym” 209
Cl– 209
PO43– 209
Kwas moczowy 209
Kreatynina 209
Testy paskowe 210
Badanie osadu moczu „własnego” 211
Mocz „patologiczny” 211
Badanie właściwości fizycznych moczu „patologicznego” 211
Badanie składników chemicznych i obecności krwinek w moczu „patologicznym” 212
Określanie wielkości przestrzeni wewnątrzkomórkowej 213
Piśmiennictwo 215
