Tytuł
|
Ćwiczenia z entomologii leśnej
|
Autor
|
J.R.
Starzyk, M. Skrzypczyńska, R. Rossa, J. Michalcewicz
|
Wydawca |
PWRiL
|
Rok
wydania |
2006
|
Liczba stron |
254
|
Wymiary |
165x235mm |
Okładka |
miękka |
ISBN
|
[zasłonięte]978-83-01004-3 |
Obejrzyj spis treści w pliku PDF
Wykaz kluczy do oznaczania
różnych postaci i stadiów rozwojowych owadów oraz uszkodzeń drzew i krzewów
iglastych i liściastych spowodowanych przez fitofagi w pliku PDF
Entomologia leśna jest odrębnym działem entomologii, a zarazem istotną częścią
ochrony lasu. Jest ona bardzo rozległą i ważną dyscypliną naukową i dydaktyczną
w obrębie nauk leśnych. O jej dużym znaczeniu świadczy m.in. olbrzymia przewaga
owadów zamieszkujących środowiska leśne. Spośród ponad 26 tyś. gatunków owadów
występujących w Polsce około 69% występuje w lasach. Entomologia leśna zajmuje
się poznawaniem owadów żyjących w różnych typach lasu, ich rozprzestrzenieniem,
morfologią, biologią i ekologią, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków
odgrywających istotną rolę w obiegu materii i energii, a także ważnych z punktu
widzenia gospodarki leśnej. Wśród dominującej grupy fitofagów jest wiele
gatunków, które powodują rozległe uszkodzenia drzew oraz wykazują tendencje do
wzmożonego, a nieraz też gradacyjnego i wielkoobszarowego występowania. W
niektórych rejonach naszego kraju doprowadzają one nawet do okresowego
zagrożenia trwałości drzewostanów. Z tego względu umiejętność prawidłowego
rozpoznawania owadów zarówno na podstawie różnych postaci i stadiów rozwojowych,
jak i powodowanych przez nie uszkodzeń drzew iglastych i liściastych jest
niezbędna w ochronie lasu. Tylko na podstawie prawidłowo zidentyfikowanego
sprawcy uszkodzenia oraz określenia jego liczebności i gęstości występowania,
można zastosować właściwe metody prognozowania pojawu, profilaktyki i
ograniczania nadmiernej liczebności szkodnika. Ważną rolę w funkcjonowaniu
ekosystemów leśnych odgrywają także owady należące do innych grup troficznych i
funkcjonalnych, m.in. zoofagi (drapieżcę i parazytoidy), fito- i zoosaprofagi,
nekrofagi i koprofagi.
Wiadomości z tego zakresu uzyskują studenci na
wykładach i ćwiczeniach z entomologii leśnej opartych na specjalistycznych
podręcznikach i skryptach oraz odpowiednio przygotowanych materiałach
dydaktycznych. Pierwszym podręcznikiem do ćwiczeń kameralnych z entomologii
leśnej było opracowanie autorstwa prof. dr. Stanisława Kapuścińskiego wydane w
1955 roku przez PWN. Podręcznik ten był później kilkakrotnie wznawiany z
niewielkimi zmianami i uzupełnieniami, jako skrypt, głównie przez Wydawnictwo
Akademii Rolniczej w Krakowie. Ostatnie wydanie ukazało się w 1998 roku i od
kilku lat jest już wyczerpane. Wymieniony skrypt nie uwzględnia jednak zmian,
jakie dokonały się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, m.in. jeśli chodzi o
rolę i znaczenie niektórych owadów fitofagicznych w gospodarce leśnej. Z tego
też względu brak jest w nim niektórych gatunków owadów bardzo ważnych z punktu
widzenia ochrony lasu. Ponadto w związku ze zmianami, jakie nastąpiły w
ostatnich latach, związanymi głównie z ekologizacją gospodarki leśnej i
wielofunkcyjnością lasów, powstała konieczność opracowania nowego podręcznika
do ćwiczeń kameralnych, na bazie skryptu z 1998 roku. W podręczniku tym
uwzględniono większość gatunków owadów fitofagicznych o dużym znaczeniu w
gospodarce leśnej, które są ujęte w „Instrukcji ochrony lasu" (2004).
W części wstępnej podręcznika przedstawiono
organizację i przebieg ćwiczeń, używane przyrządy i przybory oraz sposób
posługiwania się kluczami do oznaczania różnych postaci rozwojowych i żerowisk
owadów. Następnie omówiono treść 30 odrębnych ćwiczeń. Na pierwszym ćwiczeniu
studenci poznają metody odławiania i hodowli owadów, sposoby dokumentowania
danych i sporządzania zbiorów entomologicznych oraz preparują owady z różnych
grup taksonomicznych. Na drugim ćwiczeniu zapoznają się na przykładach z
morfologią postaci doskonałych, poczwarek, larw i jaj oraz nomenklaturą
entomologiczną. Ze względu na zmiany w nomenklaturze, które dokonały się w
ostatnich latach, zamieszczono przegląd systematyczny wszystkich taksonów
wymienionych w kluczach do oznaczania, z uwzględnieniem najważniejszych
synonimów. Główną część podręcznika stanowi 36 kluczy do oznaczania różnych
postaci i stadiów rozwojowych owadów, a także powodowanych przez fitofagi
uszkodzeń pączków, pędów, igliwia, listowia, owoców, szyszek, nasion, kory, łyka
i miazgi oraz drewna drzew iglastych i liściastych. Przed rozpoczęciem
oznaczania żerowisk owadów kambio- i ksylofagicznych należy określić rodzaj ich
rośliny żywicielskiej. Ułatwiają to kolorowe fotografie fragmentów kory oraz
drewna jodły, modrzewia, sosny, świerka, brzozy, buka, dębu, grabu, jesionu i
wiązu, zamieszczone na końcu książki (fot. 244-248). Przy posługiwaniu się
kluczami pomocne są liczne rysunki owadów i szczegółów ich budowy
morfologicznej, kolorowe fotografie, a także słownik niektórych pojęć i
terminów. Na końcu podano wykaz ważniejszej literatury uzupełniającej dla osób
szczególnie zainteresowanych entomologią leśną, które chciałyby poszerzyć zakres
swoich wiadomości.
Podręcznik przeznaczony jest jako pomoc dydaktyczna
przede wszystkim dla studentów leśnictwa studiów inżynierskich i magisterskich,
zarówno stacjonarnych jak i niestacjonarnych. Umożliwia on samodzielną pracę
podczas ćwiczeń kameralnych, a częściowo także terenowych, opartych na
przygotowanych zestawach dydaktycznych (różne postacie rozwojowe owadów,
żerowiska fitofagów). Z podręcznika tego będą mogli również korzystać studenci
wykonujący dyplomowe prace inżynierskie i magisterskie z entomologii leśnej, a
także studenci wydziałów przyrodniczych uczelni, na których jest wykładana
zoologia, a zwłaszcza entomologia. Może on być również wykorzystywany w
technikach leśnych oraz przez pracowników terenowej służby ochrony lasu i
kwarantanny roślin jako pomoc przy wykrywaniu, identyfikowaniu, prognozowaniu i
terminowym zwalczaniu szkodników. Ponadto może służyć pracownikom zieleni
miejskiej oraz osobom zainteresowanym ochroną różnego typu zadrzewień.